Дәріс Кіріспе. «Ветеринариядағы диагностикалық және емдеу техникалары» пәнінің мақсаты мен міндеттері

Малдәрігерлік тәжірибеде мал ауруларын жылумен емдеу үшін қолданылатын жылытқыштардың екі түрі бар: электрлі және резиналы жылытқыштар.

Электрлі жылытқыштар резинамен қабаттаса жасалған материалдан тұратын қапшық. Олардың қабырғасының арасына электр спиралі орналастырылған. Электр тоғын реттейтін аспабы бар жылытқыш малдың денесіне бинтпен бекітіледі. Процедураның ұзақтығы 5-7 сағат. Қолдануға өте қолайлы. Жүйке жүйесінің, тыныс алу ағзаларының ауруларын, қабыну процестерін емдеу үшін қолданылады.

Тік ішекті, жыныс жолдарын қыздыру үшін қолданылатын С.Г.Меликсетян ұсынған жылытқыш бар. Оның ұзындығы 30 см, диаметрі 12 см металл цилиндр. Оның ортасына диаметрі 8 мм жекеленген металл түтікше орналастырылған. Соның ішінде электр спиралі мен парафин бар. Жылытқыш малдың құйрығының түбіне бекітіледі. Тік ішекті, жыныс жолдарын 40-48º-қа дейін қыздырады.

Малдың организміне жылулықпен немесе суықтықпен әсер ету үшін жұмсақ металлдан жасалған түтікшелерді де пайдалануға болады. Ол үшін түтікшелерді спираль тәрізді етіп иіп материалдардың немесе резинканың арасына салып бекітеді де, түткше арқылы не ыстық су, не су буын, не суық су жібереді.

Мал организміне жылулықпен немесе суықтықпен әсер ету үшін кәдімгі резина қапшықтарды немесе медициналық жылытқыштарды да пайдалануға болады.

Малдәрігерлік тәжірибеде құрғақ және ылғалды қыздырғыштар жиі қолданылады. Бұл қыздырғыштардың жылулық компресстерден айырмашылығы олардың емдік тиімділігі малдың организміне олармен бірге қолданылатын кебектің, құмның, шөптің, ағаш үгінділерінің, дәрілік заттардың әсерлерімен кешенді түрде қабаттаса жүреді.

Құрғақ қыздырғыштарды қолданарда олардың әсер ететін жерлеріне алдымен вазелин жағып алу керек. Мысалы, құмды аса ыстық болғанда 3-4 қабатты материал арқылы, ал жылылау болғанда бірден теріге салады.

Ылғалды қыздырғыштарды пайдалану үшін кендір дәндерін, емен, қарағай үгінділерін және т.б. соларға ұқсас заттарды кенеп қапшықтарға салады да, оған қайнаған су құйып, аздап сығып алады. Оның температурасы 45-50ºС болғанда оны күні бұрын дайындаған жерге орналастырады. Жылулығын ұзағырақ сақтау үшін үстінен жылу мен ауа өткізбейтін қабатпен жауып қояды. Осындай әдіспен дайындалған қыздырғышты ол әбден суығанша ұстауға болады.

Ботқа тәрізді жабысқақ, тұтқыр қыздырғыштарды 40-45ºС температурада малдың терісінің вазелин жағылып дайындалған жеріне жабыстырып бекітеді.

Қыздырғыштар малдың сыртқы бездері қабынғанда, буындардың, сіңірлердің қуыстарының ауруларында жақсы әсер етеді.

Малдың сыртқы тіндеріндегі асқынған жараларды, қабыну процестерін емдеу үшін судың буын қолдануға болады. Сол су буын белгілі арнайы аппарат арқылы қолдану вапоризация деп аталады. Су буы әсер еткен жер қызарады, қабыну процесі кезінде жинақталған сұйықтар тез тарайды.

Аппаратты металл резервуардан оңай жасап алуға болады. Металл резервуар герметикалық түрде жабық болуы керек. Одан тек түтікше шығып, оған күні бұрын дайындалған резина түтікше кигізіледі. Шығар аузы үнемі ашық күйінде тұрады. Суды қайнатқанда жарылып кетпес үшін. Резервуардағы суды электр плиткасымен қыздырып, қайнатады. Электр плиткасы өзімен бірге жабдықталған зауодтан шыққан вапоризаторлар бар. Ол арқылы су буына дәріні қосып та шашыратуға болады.

Вапоризатор ретінде ықшамды автоклавты да пайдалануға болады.

Вапоризатордың шығар аузының диаметрі 10-15 мм болғанда 90ºС температурада су буы 1 атм. Қысыммен шығады. Ол 10 см қашықтықта 68ºС, 40 см қашықтықта 32ºС болады. Вапоризацияны 40-50 см қашықтықта, 30 минуттан, күніне 1-2 рет жүргізуге болады.

Вапоризацияны ойық жараларда, іріңді өлі еттенген процестерде, маститте, ринитте, трахеитте, брохиттерде және тері ауруларында қолдануға болады.

Шипалы балшықтардың 4 түрлері бар. Олар:

1. 
   Лай немесе өлі балшық – ил – ащы және тұщы көлдердің, теңіздердің түбінен алынады;
   
2. 
   Сапропель немесе өлі балшықтың шіріген түрі. Ашық су қойнауларында, көлдерде кездеседі;
   
3. 
   Шым тезек – торф – тұщы су қойнауларында, батпақты жерлерде өсімдіктердің ыдырап, шіруінен пайда болады;
   
4. 
   Вулканнан, жанар таулардың қопарылыстарынан пайда болатын шипалы балшықтар. Олар ыстық күкіртті су көзі бар жерлерде кездеседі.
   

1. 
   Кристалл қаңқасы – минералды заттардың ерімеген ұсақ бөлшектері;
   
2. 
   Коллоидты фракциясы – кристалл қаңқасының ұсақ бөлшектерін біріктіріп тұратын жартылай сұйық зат;
   
3. 
   Шипалы балшықтың ері тіндісі – рапа – минералды заттардың судағы ерітіндісі. Шипалы балшықтардың химиялық құрамы осы ерітіндінің мөлшеріне тікелей байланысты болады.
   

Әртүрлі шипалы балшықтарда олардың осы бөліктері өзара проценттік қатынаста болады. Ол қатынас төмендегідей.

3 кесте.

Шипалы балшықтардың бөліктерінің проценттік қатынасы

Шипалы балшықтармен қатар малдәрігерлік тәжірибеде шым тезек те ауру малдардың кейбір ауруларын емдеу үшін пайдаланылады.

Ауру малдарды емдеу үшін қолданылатын сапасы жақсы шым тезекті алақанға салып қысқанда ол саусақтардың арасынан шығып тұрады. Ондай шым тезектің құрамында су болмайды. Шым тезектің емдік және биологиялық қасиеттері ондағы механикалық, жылулық және химиялық факторлардың жүйке жүйесі арқылы организмге тигізетін әсеріне байланысты. Ондағы механикалық әсер микромассаж ретінде, жылулық қасиеті - өткізгіштік түрінде, химиялық қасиеті құрамындағы химиялық заттардың әсерімен түсіндіріледі. Ол жылулықты өте нашар өткізетіндіктен өте жоғарғы температураны пайдалануға болады.

Бұл әдістерді бұлшық еттердің, буындардың, сіңірлердің созылмалыауруларында; ревматизмдерде; сүт бездерінің ауруларында; іріңдеген, өлі тіндер пайда бола бастаған процестерде; жүйке жүйесінің, сүйектердің ауруларында; аяқ жараларында қолдануға болады.

Қолдануға болмайтын жағдайлар:

• 
  жүрек пен қан атмырларының қызметтерінің жеткіліксіздіктерінде;
  
• 
  бүйрек ауруларында;
  
• 
  өкпе, сүйек және буын түберкүлездерінде;
  
• 
  жыныс ағзаларының ісіктерінде;
  
• 
  жүйке жүйесінің органикалық өзгерістерінде;
  
• 
  жедел қабыну процестерінде;
  
• 
  қан ағуға бейімділік байқалғанда;
  
• 
  өте арық малдарға.
  

Емдеу мекемелерінде табиғи жағдайға жуық, балшықтарды дұрыс сақтауға болатын арнайы, көлемді орындар болуы керек. Оларды әдейілеп жасалған ағаш күбілермен, бет жағына рапа - тұздығын құйып сақтайды және тасымалдайды. Қыста жылы жерде сақтайды. Қолданар алдында су ваннасында 55º-қа дейін қыздырып барып емдік процедураны тағайындайды.

Малдың терісін жылы сумен жуып, тазалайды да, құрғатып сүртеді. Қолданылатын шипалы балшықты бөгде заттардан тазалағаннан кейін 50-52º-қа дейін қыздырады да, оны суық балшықпен араластырып, температурасын 45º-қа жеткізеді. Бір рет қолданылған шипалы балшықты екінші рет қайта қолданбайды. Қолдану ұзақтығы 1-1,5 ай, күн аралатып қолданады. Әрбір процедураның ұзақтығы 30-40 минут.

Процедурадан кейін малды жылы сумен жуып, құрғатып, үстін жылылап ұстайды.

Биологиялық әсері олардың жылулық, компрессорлық және химиялық факторларының қасиеттеріне байланысты. Емдік ретінде оларды ыстық және суық түрлерінде қолдана беруге болады. Ол үшін саз балшықты кілегей тәрізді етіп езеді де, денеге аппликация ретінде немесе брезент дорбаға салып аяққа кигізу арқылы емдеуге болады.

Буын ауруларында, қатты соқыдан болған жараларда, сүт бездерінің жіті түрдегі қабынуында, малдардың тұяқтарының ревматизмінде қолданады.

Саз балшықты әрбір 30 минут сайын ауыстырып отырады және 48 сағаттан артық қолданбайды.

Парафиннің қасиеті оның өте жоғары жылу сиымдылығы мен өте нашар жылу өткізгіштігіне байланысты. Оны 100º-қа дейін қыздырып барып қолданады.

Парафинмен әсер ететін жердің жүнін қырқып тазалайды. Ол жерде су тамшысының болмауын қадағалайды. Парафинді аппликация ретінде жағу марлі салфетка арқылы, ванна түрінде және парафин дәрісі ретінде қолданады. Парафинмен сылағаннан кейін оның үстінен жылы қабатпен жауып қояды. Қолданған уақытта парафиннің температурасы 80 º-тан 45º-қа дейін төмендейді де, суыған сайын оның көлемі азайып теріні құрыстыру арқылы микромассаж жасайды және ол қойылған жерде тер көп бөлінеді.

Созылмалы қабыну процестерінде, көпке дейін жазылмайтын жараларда, парез-параличтерде, бұлшық еттердің және буындардың қабынуларында, жабық сынықтарда, сіңірлер тартылғанда, гинекологиялық ауруларда қолданылады.

Емдік әсерінің негізінде оның қабыну процесіне қарсы әсер ететін, экссудаттардың сіңуін жылдамдататын, ауырсынғандықты басатын қасиеттері жатыр. Оның әсер еткен жерінде ұзақ уақытқа созылатын белсенді қызару пайда болады да, жергілікті қан айналысы, тіндердің қоректенулері, патологиялық сұйықтардың сіңіп, таралуы жақсарады; ауырсынғандықты басады.

Озокеритті клеенкаға салып ауырған жерге басады. Сыртынан жылулық қабатымен жауып қояды. Парафинмен емдеуге болатын барлық ауруларда қолдануға болады.
Дәріс-10. Жарық сәулелерімен емдеу техникасы.

1. 
   Жарықтың биологиялық әсері
   
2. 
   Жарықпен емдеу техникалары
   

Жарық сәулелерімен емдеу үшін табиғи күн көзінен және өндірісте шығарылатын аппаратуралар арқылы алынатын жарық сәулелерінің энергиясы қолданылады.

Жарық энергиясы дегеніміз ауасыз кеңістікте 300 000 км/сек жылдамдықпен тарайтын сәулелердің энергиясы. Оның негізінде тербелу жиілігі мен ұзындығы әртүрлі электромагниттік толқын жатыр. Толқын ұзындығы белгілі бір өлшемдермен өлшенеді: µ - 0,001 мм; mµ - 0,001 µ немесе 0,000 001 мм; Aº - 0,1 mµ немесе 0,000 0001 мм.

Жарықтың табиғаты туралы көптген теориялар өмірге келді:

• 
  Ньютонның корпускулярлық теориясы – бөлшектердің ағымы туралы;
  
• 
  Гюгенстің толқын ағымы туралы теориясы;
  
• 
  жарықтың түзу сызық арқылы таралу теориясы;
  
• 
  жарықтың дифракциясы – қарсы кедергіден айналып өту қасиеті;
  
• 
  жарықтың интерференциясы – жарық сәулелері қабаттасқанда оның күшеюі немесе әлсіреуі;
  
• 
  фотоэффект құбылысы – жарықтың әсерінен заттардан электронның жұлынып алынуы;
  
• 
  квант теориясы – корпускулярлық және толқын ағыны теорияларының біріккен түрі.
  

Толқын ұзындығы 759 mµ мен 400 mµ аралығындағы сәуле көзге көрінетін сәуле деп аталады.

Толқын ұзындығы 759 mµ - 343 µ аралығындағы сәуле инфрақызыл сәулесі деп, ал толқын ұзындығы 400 mµ - 180 mµ аралығындағы сәуле ультракүлгін сәулесі деп аталады.

Неғұрлым толқын ұзындығы ұзынырақ болса, солғұрлым жарық сәулесінің жылулық қасиеті басымырақ, ал неғұрлым толқын ұзындығы қысқарақ болса, оның химиялық қасиеті басымырақ болады.

Жүйке талшықтары арқылы ішкі секрет бездеріне әсері бар. Мысалы, гипофизді алып тастағанда жарықтың ішкі секрет бездеріне әсері болмайды.

Тері арқылы организмге жылулық әсер етеді.

Сүт сауылатын малдарға, жұмыртқа салатын құстарға күн сәулесінің көбірек болғаны керек. Ал малдарды бордақылауға қойған кезде, керісінше, аз болғаны дұрыс.

Компресс, парафин, озокерит, шипалы балшықтармен емдеу әдістеріне қарағанда жылулық әсері тереңірек орналасқан тіндерге толық жетеді.

Дененің ылғалданған жеріне кептіру әсері есекжем, бөртпе, күйік, үсік сияқты ауруларды емдеу үшін пайдаланылады.

Әсер ету нүктесінен алыс орналасқан ағзаларға рефлекс арқылы әсер етеді.

Терінің жүні мен мүйізді қабаты ультракүлгін сәулесінің өтуіне кедергі жасайды. Әсер еткеннен кейін ол сәуленің жасырын (латентті) уақыты 5-12 сағатқа созылады. Содан кейін ғана теріде эритема пайда болады. Ол эритема 4-6 күнге дейін сақталады. Гистологиялық зерттеу арқылы қабыну процесінің барлық белгілерін анықтауға болады.

Теріні сәулемен қыздырғанға дейін немесе қыздыру кезінде салқындатса оның әсері бәсеңдейді, ал сәуле алғаннан кейін салқындаса – артады. Соның салдарынан малдың жүнінің өсуі жылдамдайды.

УКС эгростеринді белсендендіреді, Д-витаминнің организмге сіңуі реттеледі. Тері майларының бактериоцидтік қасиеті жоғарылайды. Ондағы белсенді оттегінің мөлшері көбейеді.

Сәуле жүйке жүйесіне екі фазада әсер етеді: бірінші фазасында симпатикалық, екінші фазасында парасимпатикалық жүйелердің тонустары жоғарылайды.

Ішкі ағзаларға рефлекс арқылы әсері бар. Қанның құрамын қалпына келтіреді, иммундық қасиеттерін жақсартады, организмнің резистентілігі жоғарылайды.

Организмдегі зат алмасу процесіне жан-жақты әсер етеді. Ферментердің функциялары артады, тотығу-тотықсыздану процесі жақсарады. Мешел, сүйек дистрофиясы сияқты ауруларды емдеуде маңызы өте зор.

УКС-тің организмге зиянды әсерлері де бар: жүні, мүйізді қабаттары жұқа жерлерді күйдіреді; малдың көзін қабындырады. Қабыну 5-7 күнге дейін созылады, бірақ сәуленің әсері көздің тор қабатына өтпейді, көру процесі бұзылмайды, тек аздап нашарлайды.

Жарық сәулелерімен емдеуді қолдануға болатын жағдайлар:

• 
  бас ми қуыстарының аурулары;
  
• 
  тыныс алу жүйесінің аурулары;
  
• 
  ас қорыту жүйесінің аурулары;
  
• 
  зәр шығару ағзаларының аурулары;
  
• 
  жүйке жүйесінің қабынуы;
  
• 
  зат алмасуының бұзылуынан болатын аурулар;
  
• 
  қан жүйесінің аурулары;
  
• 
  терінің аурулары.
  

• 
  толықтырылмайтын жүрек ақаулары;
  
• 
  залалды ісіктер;
  
• 
  бауырдың жіті түрдегі қабынуы;
  
• 
  бас миға қан құйылғанда, ол суға толғанда;
  
• 
  жылулық пен күн көзі өткенде;
  
• 
  ауру процесс қалпына келмейтін жағдайда нәтиже жоқ.
  

УКС-нің эритемдік ағымы.

Эритемдік ағымның денеге түскен тығыздығы эритемдік сәулелену деп аталады. Ол эр/сағат/м²; мэр/сағат/м² деп өлшенеді.

УКС-нің малдың организміне тигізетін биологиялық әсерін екі түрлі әдіспен анықтауға болады:

1. 
   Биологиялық әдіс – Горбачевтің әдісі деп аталады;
   
2. 
   Физикалық әдіс – арнайы аппарат УФД – 2,4,5 арқылы анықтау.
   

Эритемдік сәулеленудің мөлшерін эритемдік сәулеленуді сәулелену уақытына көбейту арқылы анықтауға болады. Оны эрметрмен өлшейді.

УКС-мен емдеген кезде малдың жүнінің қалыңдығы, әртүрлі малдардың сәулеге сезімталдығының ерекшеліктері және терінің қалыңдығы көп кедергі келтіреді. Ол көрсеткіштерді есепке алмаса тағайыдалған дозаның әсері тиімді болмайды.

Ғылыми деректерге сүйенсек, жүні қырқылған қойға қарағанда жүні қырқылмаған қойға УКС-нің дозасы 30 есе артық болуы керек екен.

Шаруашылықтарда қазірде қолданылып жүрген әдістерде УКС рефлекс арқылы көздің тор қабығына және иондалған ауа арқылы әсер етеді.

Малдарға УКС-нің дозасын біртіндеп бастаған дұрыс. Алғашқы 5 күнде дозаның төрттен бір мөлшерін, одан кейін жартысын, содан соң ғана толық дозасын тағайындайды. Өте жоғарғы дозасы (5-10 биодоза) 5-6 күн аралатып, ал 1-2 биодоза 3-5 күн аралатып тағайыдалады.

УКС-і мен инфрақызыл сәулені қатарынан қолданғанда жақсы нәтиже алуға болады.

Ауру малдарды емдеу үшін және аурудың алдын алу үшін төмендегідей аппаратуралар қолданылады:

• 
  инфрақызыл сәуле шығаратын лампалар;
  
• 
  жарық пен жылуды қатарынан беретін лампалар;
  
• 
  УКС-ін беретін лампалар;
  
• 
  бактериоцидтік лампалар – қуаттылығы 15-30 вт болатын, қысқа толқынды БУВ-15, БУВ-30 лампалары бар:
  
• 
  эритемдік лампалар – қуаттылығы 15 вт – ЭУВ -15 лампасы бар:
  
• 
  Мининнің лампасы – 50,70,100 вт, күніне 1-2 рет, 20-30 минуттан;
  
• 
  Соллюкс лампасы – үлкен (500-1000 вт) және кіші (200-300 вт) түрлері бар;
  
• 
  жарық-жылу ваннасы – әрқайсысы 100 вт-тық 20 лампадан тұратын 2 квт-тық ванна;
  
• 
  инфраруж лампасы – үлкен (қуаттылығы 300-600 вт, t = 500-700ºC) және кіші – столға қоятын, түрлері бар;
  
• 
  сынап пен кварц арқылы ерекше сәуле шығаратын ПРК, АРК лампалары.
  

Лампа – ішінен ауасы шығарылып, аз қысыммен инертті аргон газы және 0,25 г сынаппен толтырылған кварц шынысынан тұрады.

Лампаны тоққа қосқанда аргон газының иондары арқылы ауасы сиретілген ортада разряд пайда болады. Ондағы электр өрісінің әсерінен иондар белгілі бір жылдамдықпен қозғалып газ атомдарымен соғылысқанда жылулық бөлінеді. Ал иондар сынапты атқылаған кезде сынап буға айналады да, доға разряды пайда болады. Бұл құбылыстар физика заңдарына сәйкес болатын құбылыстар. Лампаның ішіндегі қысым жоғарылайды, лампа жұмыс режіміне келеді.

Былай қарағанда лампаның жұмысы кәдімгі конденсатордың жұмысына ұқсас. Лампаның сыртындағы металл пластинка конденсатордың сыртқы қабатының рөлін атқарса, газ және электродтар бар лампаның іші конденсатордың ішкі қабатының рөлін атқарады. Ал кварц шынысы – диэлектрик.

Шынылардың ішінде өз қасиетінің ерекшелігіне байланысты тек кварц шынысы ғана УКС-ін өткізе алады. Лампалар тоққа қосылғаннан кейін 12-15 минуттан соң ғана жұмыс режіміне келеді.

Малдәрігерлік тәжірибеде жиі қолданыс тапқан лампалар: ПРК-2, ПРК-4, ПРК-5, ПРК-7. Малдарды топтап емдеу үшін айналмалы УКС-інің лампасы қолданылады.

Малдарды УКС-імен емдегенде оның зиянды әсерлерінен сақтық үшін малдың көзіне сәуленің түспеуін қадағалау керек. Ал дәрігерлер арнайы көзілдірікпен жабдықталуы тиіс.

Дәріс- 11 Ауру малдарды электр тоғын және дыбысты пайдаланып емдеу техникасы.
Жоспары:

1. 
   Тұрақты Гальвани тоғымен емдеу және электрофорез техникасы.
   
2. 
   Айналмалы және жоғарғы жиіліктегі тоқтармен емдеу техникасы (Фарадей, Дарсанваль, диатермия тоқтары).
   
3. 
   Ультражоғарғы жиіліктегі тоқпен (УЖЖ) емдеу техникасы.
   
4. 
   Ультрадыбыспен емдеу техникасы.
   

Малдардың организмі күрделі электролит есебінде саналады. Себебі, барлық тірі организмдер сияқты малдың организмі де органикалық емес тұздардың, қышқылдардың, негіздердің ерітілген радикалдарынан тұрады. Осындай күрделі электролитте үнемі молекулалардың диссоциациялық және рекомбинациалық процестері жүріп тұрады. Осы процестер малдардың денесінен тоқтың өту құбылысын тудырады. Мал организмі екінші қатардағы өткізгіштер тобына жатады. Оның айырмашылығы егерде бірінші қатардағы өткізгіштерде электрондар белгілі бір бағытта қозғалатын болса, мұнда белгілі бір бағытта иондар қозғалады. Иондардың қозғалысы әртүрлі сұйықтарда бірдей болмайды. Сондай-ақ организм ағзаларының тқты өткізуі әртүрлі болып келеді.

• 
  тоқтың терідегі және кілегей қабықтардағы рецепторларды тітіркендіруі;
  
• 
  электролиз процессі;
  
• 
  электрофорез, катофорез, анафорез құбылыстары;
  
• 
  жылулық әсері.
  

Мал организмі күрделі электролит болғандықтан, онда иондардың қозғалысы, бейтарап атомдар мен молекулалардың түзілуі, жаңа химиялық қосылыстардың пайда болуы үнемі жүріп тұратын процесс.

Электр тоғының организмге тигізетін әсері әртүрлі валентті химиялық қосылыстардың шоғырлануларына да байланысты болады. Мысалы, бір валентті металл иондары шоғырланған жердегі торшаның қабығы ыдырап, оның өткізгіштік қабілеті жоғарылайды. Ал екі валентті иондар, керісінше, оны тығыздап, өткізгіштік қабілетін нашарлатады.

Гальвани тоғын гальвани элементтері, аккумуляторлар, динамомашиналар және айнымалы тоқтарды түзету арқылы алуға болады.

Малдәрігерлік тәжірибеде қолданылатын АГН-2 аппараты бар. Ондағы тоқ күші 50 ma ± 5 ma; толықсуы 0,5 %; тоқ “0”-ден жоғарғы көрсеткішке дейін жәйлап көтеріледі; қуаты 20 вт-қа дейін.

Аппараттың электродтары өте жұмсақ қорғасыннан, қалайыдан, станиолдан жасалады. Бауы өте жұмсақ, сырты қапталған, әртүрлі түсті сым.

Қалыңдығы 0,5 см фланелден немесе бумазейден жасалған сұйық сіңіргіш төсеніші бар.

Тоқты ауру малға тағайындау үшін малдың денесіне электродтарды орналастыру әдістерін білу керек. Оның 3 түрі бар: түзу-көлденең, диагоналды-көлденең және ұзынынан. Электродтардың белсенді және индиферентті түрлері болады. Электродтың аноды малды тыныштандырып, жайландырады, ал катод – тітіркендіріп, сіңіру процесін жылдамдатады.

Гальвани тоғының ең жоғарғы дозасы 1 см² көлемге 0,5 ma. Малдәрігерлік тәжірибеде белсенді электродтың көлемімен есептегенде 0,2-0,3 ma/см². Әрбір малдың электр тоғына сезімталдығын ескере отырып, күніне 1 реттен 20-60 минутқа тағайындайды. Созылмалы ауруларды емдеу үшін 20-30 процедураға дейін тағайындайды.

Малдәрігерлік тәжірибеде гальвани тоғын сал болған малдарға, невралгияда, созылмалы қабыну процестерінде, қалқан безінің ауруында, гайморит, фронтиттерде, сүт бездерінің қабынуында қолданады.

Малдың электр тоғына сезімталдығы жоғары болғанда, жіті түрдегі іріңді процестерде, залалды ісіктерде қолдануға болмайды. Мал организміндегі өзгерістер қалпына келмейтін жағдайларда тоқты қолданғаннан пайда болмайды.
Электрофорез – дәрілік заттарды тұрақты электр тоғымен ион түрінде организмге еңгізу арқылы емдеу.

Дәрілік заттарды тері, кілегей қабық, тіпті жаралар арқылы да еңгізуге болады. Бұл әдістің ерекшелігі – организмге жіберілген дәрілік заттардың әсерімен қоса тоқтың әсері де өз пайдасын тигізеді. Ал дәрілік заттардың тиімділігі олардың белсенді электродтардың төсеніштеріндегі концентрациясына байланысты болады.

Ерітіндінің құрамында паразитті иондар болмауы керек. Еріткіште дәрілік зат толық еруі шарт және дәрілік заттардың таза кристаллды түрін пайдаланған дұрыс. Мысалы, таблеткаларда толықтырғыш заттар болатындықтан олар таза болмайды.

Электрофорездің ерекшеліктері: дәрілік заттарды бірден ауырған жерге жіберуге болады, теріні зақымдамайды, дәрілік зат пен тоқтың әсерлері кешенді түрде болады, дәрілік зат үнемделеді, дәрігердің жұмыс уақыты ұтымды пайдаланылады.

Электрофорезді дұрыс тағайындау үшін төменгі мәселелерді шешу керек:

• 
  электр тоғының полюсын дұрыс таңдау;
  
• 
  белсенді электродтың төсенішін дұрыс дайындау;
  
• 
  ерітіндінің концентрациясын дұрыс дайындау;
  
• 
  емдеу мерізімі мен оның ара жиілігін дұрыс тағайындау.
  

Фарадей тоғын АСМ-2 және АСМ-3 аппараттары арқылы алады.

Емдеу кезінде ескеретін жағдайлар:

• 
  жирылу ритмі минутына 40-тан аспауы керек;
  
• 
  бұлшық еттердің жирылуы малды тынышсыздандырмауы керек;
  
• 
  емдеу уақыты күніне бір рет, 20 минут пен 1 сағаттың аралығында болуы керек;
  
• 
  аурудың даму процесіне байланысты тағайындау режімін өзгертіп отырады.
  

Жедел қабыну процестерінде, тоққа сезімталдығы жоғары малдарға, ауру процесі асқынған жағдайда қолдануға болмайды.