Детективті хикаят Алматы, 2021
жүктеу/скачать 3 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сүлеймен қарақшы
— Амансың ба, бауырым? — деп құшақтай алды. Алпамсадай денесiмен құшағына алып, жауырынымнан қапсыра құшақтап қысып жiбергенде, Құдай салмасын, сүйектерiм қытыр-қытыр ете қалды-ау. Маған мейiрiмi түсiп, жай ықыласпен құшағына қысқанына жаным шыға жаздаған мен, сол сәт “бұл кiсiден әлi қайрат қайтпаған екен-ау” деп ойладым. Отырдық, Сүкең малдас құра, оң жағыма жайғасты. Ол кiсiнiң отырысының өзi ерен едi-ау. Сипаттап жеткiзе алмаймын. Күректей алақандары мен жас баланың бiлегiндей жуан, әрi ұзын саусақты қолдарын екi тiзесiне қойып бiраз уақыт хал- жағдай сұрасты. Мен де қалыспай одан жай-күй сұрастырып жатырмын. Сүкең әдеттегiдей асықпай сөйлейтiн мақамымен жауап қайтарып отырды. Жеңгең дастарханды қайта жасады. Шай демдедi. Оны құя бергенде жеңгеңе: — Қазанға тамақ салып па едiң? — дедiм. Ол жауап бергенше, Сүкең сөзге араласты: — Қарағым, Дүйсенбек. “Жаман үйдi қонағы билейдi” деген болмасын. Оның үстiне “мейман ерте келмей ме, болмаса ертең келмей ме” деген сөз бар. Менiң кештетiп келгенiм былай тұрсын, сен өзiң де жұмыстан кеш оралдың. Сол үшiн де келiндi әуре етiп, ет-петке әрекеттендiрмей-ақ қой. Бағана келе сала, бұл жайында келiннiң өзiне де ескерткем. Шынымды айтсам, баяғыда бiр қойдың етiн бiр өзiм жейтiн маған осы күнi жатар алдында жеген ет батпай жүр. Түнiмен жүрегiмдi қыжылдатып, мазамды алады. Кәрiлiк таяйын деген шығар. Одан да келiн жеңiл-желпi тамақ iстей салсын. — Сүкең осыны айтып, сәл күлiмсiредi: — Дастарханыңа араласты деп айып етпе, iнiм. Өмiр бойы өз дегенiммен жүрген адаммын ғой. Соған сайып, кей-кейде ибалық дегендi де ұмытып кетем. Мен оған әзiлмен жауаптадым: — Ойыңызды тура айтпасаңыз, дегенiңiздi iстетпесеңiз, сiз онда Сүлеймен қарақшы боласыз ба. Оған күле қарап едiм, ол кiсi тiптi еңкiлдей күлдi. — Ой, Дүйсенбек-ай, Сүлейменнiң қарақшы деген ныспысы көрге кiргенiнде де қалмайтын шығар. Әй, осы, мен әлi ешкiмнен 540 Сүлеймен қарақшы ашып сұраған емен. Сенен сұрайыншы. Бұл жұрт, жоқ, мысалы, мына сен, менi неге, нелiктен қарақшы атайсыңдар? Қапелiмде күмiлжiп кiбiртiктедiм де қалдым: — Кiм бiледi... Жұрт солай дегесiн... бiз де солай... — Соны айтқан жұртың бар болсын, — деп Сүкең дереу түнерген кейiпке ендi. Оның мұндай кейпiн көрген соң оны ренжiтiп алдым ба деп iштей қатты састым. Көңiлiн не айтып жiбiтсем екен деп ойлап отырғанымда, Сүкең терең күрсiнiп, сөйлеп кеттi. Даусында ызғар жоқ. Үнi тым мұңды жанның даусындай боп, жұмсақ естiлдi. — “Құлан құдыққа құласа, құлағында көлбақа ойнайды” деген сөз бар-ә, Дүйсенбек? “Арыстан қартайса тышқанға күлкi” деген тағы бар. Баяғыда қауқарым мол кезде ешкiм бетiме ойнап болса да, шын болса да “қарақшысың” деп айта алмайтын. Қазiр құрдасым да, замандасым да, үлкен де, кiшi де ойнағансып, осы бiр тұрпайы, естiсем аза бойым қаза болатын сөздi бетiме былш еткiзiп айта беретiн болды. Дегенмен мен өзiмдi қарақшы санаған емеспiн. Iлкiде, жастық кезiмде аласапыран күндердi бастан өткерiп жүргенiмде адамға жақпайтын талай қылықты жасаған шығармын. Иә, жасағаным анық қой. Бiрақ оларды — өзiмдi, қала бердi өзге әлсiздер мен момындарды қорғау үшiн жасадым. Жасамасам болмады. Қайтейiн, тағдырыма әу баста сондай iстер жазылған шығар. Сүкеңнiң сөзiне зейiн қоя тыңдаған мен, ол тоқтаған кезде әңгiменi ары қарай жалғастыру үшiн не айтарымды бiлмей, тағы дағдардым. Ол да бiрауық үнсiз отырды. Бiр кезде тамағын кенеп алды да сөйлей жөнелдi: — Бiлсең, Дүйсенбек, маған қарақшы деген ат жиырма үш жасымда жабысты. Жалғандықта көп нөкерiн маған қарсы айтақтатып, менi келемежге айналдырған орыс попының басын тамға салынған паруаз ағашпен ұрып, қақ жарып кеткен соң жұрт өзiмдi қарақшы атап кеттi. Расында, содан кейiн қырық жасқа дейiнгi өмiрiм ылғи дала тағысындай түзде өттi. Тауда басмашылармен, шаһарда адам жегiш жөйiттермен, опасыз қаскөйлермен алысқа түстiм. Бiр жерде жұртқа бекерден-бекерге |