Активтердің өтімділігі бойынша топтастыру

(2005-06жыл «Crocus Multimedia Services» ЖШС)

кесте-3.3.1.

мың тг.

Активтер	2005 жыл	2006 жыл	Ауытқуы
I Өтімділігі өте жоғары активтер
» Ақша қаражаттар	15354975	5768425	-9586550
» Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
БАРЛЫҒЫ	15354975	5768425	-9586550
II Тез өтетін активтер
» Дебиторлық қарыз	884000	10021543	9137543
» Басқа да ағымдағы активтер	12521816	1012	-12520804
» салықтық активтер	1860998	14291	-1846707
БАРЛЫҒЫ	15266814	10036846	-5229968
III Баяу өтетін активтер
» ТМҚ	2000	4781	2781
» Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар	-	-	-
» Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыз	-	-	-
БАРЛЫҒЫ	2000	4781	2781
IY Қиын өтетін активтер
» Материалдық емес акивтер	-	-	-
» Негізгі құралдар	-	325461	325461
» Аяқталмаған күрделі құрылыс	-	-	-
БАРЛЫҒЫ	-	325461	325461

«Crocus Multimedia Services» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің активтерін өтімділігі бойынша топтастыру жоғары активтер жыл басында 15354975 мың теңгеге, 2006 жылы 5768425 мың теңгеге ие болды. Ал тез өтетін активтер 2005 жылы 15266814 мың теңге, 2006 жылы 10036846 мың теңге. Баяу өтетін активтер жыл басындда 2000 мың теңге, жыл аяғында 4781 мың теңгені көрсетті. Қиын өтетін активтер 2005 жылы 325461 мың теңге, ал есепті жылы 325461 мың теңге көлемде өзінің үлесін қосты. Осымен келесі топтастыру міндеттемелері мен капиталды топтастыру болып табылады. Бұл топтастыру келесі кестеде көрініс алады. (кесте-3.3.2)

(2005-06 «Crocus Multimedia Services»)

кесте-3.3.2.

мың тг.

Міндеттемелер және меншікті капитал	2005 жыл	2006 жыл	Ауытқуы
I Жедел міндеттемелер
♦ Кредиторлық қарыз	30563725	13585491	-16978234
♦ Есептелген шығындар
♦ салық		-
БАРЛЫҒЫ__-__144806__144806'>БАРЛЫҒЫ	30563725	13585491	-16978234
II Қысқа мерзімді міндеттемелер
» Ағымдағы міндеттемелер
» Ұзақ мерзімді міндеттемелер
» салық		144806	144806
БАРЛЫҒЫ	-	144806	144806
III Ұзақ мерзімді міндеттемелер
»Ұзақ мерзімді қарыз
» Ұзақ мерзімді кредиторлық қарыз
» Мерзімі ұзартылған салықтар
БАРЛЫҒЫ	-	-	-

кесте-3.3.2. жалғасы
IY Тұрақты міндеттемелер
» Жарғылық капитал	100000	100000	-
» Резервтік капитал	60064	2405216	2345152
» Болашақ табыс
» Бөлінбеген табыс	-39936	2305216	2265280
» Қосымша төленген капитал
» Қосымша төленбеген капитал
» Болашақ кезең шығыст(-)
БАРЛЫҒЫ	120128	4810432	4690304

«Crocus Multimedia Services» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің міндеттемелері мен капиталдарын өтімділігі бойынша топтастыру кезінде 1-ші топ жедел міндеттемелер жыл басында 30563725 мың теңге, 2006 жылы 13585491 мың теңге ие болып өткен жылмен салыстырғанда 16978234 мың теңгеге азайтылған. II-топ есепті жыл ғана 144806 мың теңгеге ие болды. III-топ міндеттемелері жоқ. IY-топ тұрақты міндеттемелері жыл басында 120128 мың теңге, 2006 жылы 4810432 мың теңге ие болып, өткен жылмен салыстырғанда 4690304 мың теңгеге жоғарлаған. Осы көрсеткіштің жоғарлауына бөлінбеген табыстың әсерінен болады.

(2005-06 жыл «Crocus Multimedia Services» ЖШС)

мың тг.

Актив	2005 жыл	2006 жыл	Міндетті және меншік капитал	2005 жыл	2006 жыл
I	15354975	5768425	I	30563725	13585491
II	15266814	10036846	II	-	144806
III	2000	4781	III	-	-
IY	-	325461	IY	120128	4810432

«Crocus Multimedia Services» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің активтері мен міндеттемелерін өтімділігі бойынша төлем күнтізбесіне салсақ әр топтары бойынша анық көре аламыз. Мысалы, I-топ активтер жыл басында 15354975 мың теңге, I-топ міндеттемелер 30563725 мың теңгеге ие болғанын көріп отырмыз. Бұл кесте теңсіздіктің қай топта сәйкес келмегендігін көруге көп мүмкіндік береді. Келесі талдау өтімділіктің моделін есептеу керек. Бұл есептеу 3.3.4-ші кестеде көрініс алады.

(2005-06 жыл «Crocus Multimedia Services» ЖШС)

кесте-3.3.4.

мың тг.

Көрсеткіштер	2005 жыл	2006 жыл	Ауытқуы
К абс.өтімділік	0,5	0,04	-0,46
К жабу	1,0	1,15	0,15
К жалпы	1,1	1,2	0,1

Талдау бойынша абсолютті өтімділік коэффициент 0,46 пайызға төмендеді, жалпы өтімділік 0,1 пайызға, осымен бірге жабу коэффициент 0,15 пайызға жоғарлағаны байқалды. Осымен ақша қаражаттар бөліміне көп назар аудару керек. Егер дебиторлық борыштар уақытында қайтарылмаса міндеттемелерін жаба алмайды.

(2005-06 жыл «Crocus Multimedia Services» ЖШС)

кесте-3.3.5.

мың тг.

Көрсеткіштер	2005 жыл	2006 жыл	Ауытқуы
Ақша қаражаттар	15354975	5768425	-9586550
Қысқа мерзімді міндеттемелер	30563725	13730297	-16833428
Төлем қабілеттілік коэффициенті	0,5	0,4	-0,1

Қарастырып отырған серіктестік қаржылық қиындықтарды бастан кешіп отыр. Серіктестік өзінің жедел міндеттемелерінің 0,4 пайызын жаба алады, ол қалған 99,6 пайызын дебиторлық борыштары қайтарылса ғана қалған міндеттемелерін жаба алады. Және дайын өнімдері өткізілген жағдайда, банк мекемесі осы төлем қабілеттілік коэффициентті талдау арқылы қысқа мерзімді несие бере алады.

Егер төлеу қабілеттілік бар болса ғана. Осы талдау көрсеткішке қарайтын болсақ, төлем қабілеттілік төмендеген 0,1 пайызға. Осымен ең негізгі талдау көрсеткіштердің бірі болып табылады. Осы көрсеткіштерге көп назар аудару керек. Бірақ барлық көрсеткіштер бір-біріне тығыз байланысы бар екендігін естен шығаруға болмайды.

Өтімділік және қабілеттік көрсеткіштері

(2005-06жыл «Crocus Multimedia Services»ЖШС)

кесте-3.3.6.

мың тг.

Көрсеткіштер	Формуласы	Териялық мәні	2005 жыл	2006 жыл	Ауытқуы
Жалпы өтімділік коэф.	Ағым.актив/ ҚММ	2	1,0	1,15	0,15
Жедел өтімділк коэф. (Кt аралық)	А.А-ТМҚ/ ҚММ	0,7-0,8	1,0	1,15	0,15
Абсолютті өтімділік коэф.	А.А-ТМҚ-Деб.бор/ҚММ	0,2-0,25	0,9	0,4	-0,5
Төлем қабілеттілік коэф.	Ақша қаражаты/ҚММ	0,2	0,5	0,4	-0,1

Кестеде көрсеткендей жалпы өтімділік коэффициентінің қалыпты деңгей 2 болу керек. Біздің талдау бойынша жыл басында 1,0 жыл аяғында 1,15-ке тең. Ал жедел өтімділік коэффициенті жыл басында 1,0-ға жыл аяғында 1,15-ке. Абсолютті өтімділік коэффициенті жыл басында 0,9 ал жыл аяғында 0,4-ке. Осымен төлем қабілеттілік коэффициенттері тәртіпке сай емес болып шыққаны айналым қаражаттарының айналымдылығы баяу жүргендігін көреміз.

Қорытынды
Қысқа және ұзақ мерзімді активтердің есебі мен талдауы атты дипломдық жұмысты қорыта келе менің ойымша қандай бір қоғамның қолда бар қаражаттары мен мүліксіз табысқа және қаржылық нәтижеге жету мүмкін емес.

Сондықтан қысқа және ұзақ мерзімді активтер есебіне талдау жүргізу арқылы бастан кешкен кемшіліктерді болашақта қайталанбау үшін және өздерінің қысқа мерзімді міндеттемелерін уақытында қайтаруға, талдау нәтижесінде жетістікке, табысқа жетуіне жол салады.

Қаржылық менеджерлер активтерді өтімді болып табылуына жол қарастыру керек. Осы «Crocus Multimedia Services» жаупкершілігі шектеулі серіктестігінің балансты талдау кезінде өтімділігі жоқ болып шықты. Сондықтан осы сияқты талдау нәтижелерін дұрыс пайдалану үшін есептік көрсеткіштерге аудиттік тексеру мен талдау жасалады.

Нарықтық экономика жағдайында, болатын қатал бәсекелестік күресте, табыс пен кәсіпорынды сақтап қалудың басты факторы болып, кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен қаржылық нәтижесі саналады, ол үшін осы аталған жайдың мәні туралы дер кезінде және сенімді ақпарат қажет.

Тап осындай ақпараттың басым көпшілігі бухгалтерлік есептің еншісіне тиетіндігіне дау жоқ. Сондықтан да, бухгалтерлік есепті кейде бизнестің қаржылық тілі деп те атайды. Бұл арада қажет ақпараттармен қамтамасыз ету көп жағдайда, бухгалтерия қызметкерлеріне жүктелетіндігі белгілі. Сонымен қоса, олар есепті оңайлатуға, салық жүйесінің талаптарын орындауға, нормативтік актілерді қатаң сақтауға, басшыға берілетін мәліметтердің дәл және анық болуына жауапты болып келеді.

Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда шаруаға қырсыздықпен қарауға, кәсіпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа ресурстарын заңсыз және тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің атқарар рөлі ерекше.

Борыштардың қайтарылуының жинақталған көрсеткіші айналымдағы қаржы болып табылады. Активтердің өтімділік көрсеткіштері, нақты ақша қаражаттарының айналуын сипаттайтын жылдамдығы, яғни бұл да, сол айналымдағы, активтер сапалық және өтімділік көрсеткіші оның айналымдылығы болуы мүмкін.

Аудитор кезеңнің соңындағы активтердің ең соңғы мәліметтеріне назар аударады. Қысқа мерзімді активтер айналым көрсеткіштері бірнеше кезеңдердің сала бойынша орташа шартта қаралған мәліметтерімен салыстырылады. Нақты айналымның шарттың жағдайы бойынша есептен шығарылғаны мен салыстыру сатып алушылардың уақтылы төлеу дәрежесін бағалауға мүмкіндік береді. Нақты айналымның шоттағыдан ауытқуы борышкерден қайтаруды талап етудің нашар жүргізілгендігін жауапты тұлғалардың жүргізген жұмыстарына қарамастан бұл сомаларды алудың қиынға түсуінің сатып алушының қаржысының тапшылығының салдарынан болуы мүмкін.

1. 
   «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасының №234-III заңы.
   
2. 
   Аудиторлық қызмет туралы заң Алматы, 2006 жылғы 5 мамырдағы №139-III.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының Президентінің «Акционерлік қоғамдар туралы» 1998 жылғы 10-шілдедегі №2811 заң күші бар Жарлығы.
   
4. 
   Халықаралық қаржылық есеп берудің стандарттары 2006ж.
   
5. 
   Бухгалтерлік есеп стандарттары. Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясы. Алматы, 1996-2003ж.
   
6. 
   Қазақстандағы аудиттің халықаралық стандарттары. «Ішкі аудит қызметінің жұмыстарын қарастыру» Т.1. Алматы, 2001ж.
   
7. 
   Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі. Алматы: «Бико»,2004ж.
   
8. 
   Абленов Д.О. «Аудит негіздері», Алматы: Экономика,2003ж.
   
9. 
   Абрютина М.С. «Финансовый анализ коммерческой деятельности» Финансовый менеджмент Москва «фин пресс» 2002г.
   
10. 
    Аренс А., Лоббек Дж. «Аудит»: Қаржы және статистика, 1995 ж.
    
11. 
    Ажибаева З.Н. «Аудит» - Алматы: Экономика, 2004г.
    
12. 
    Әбдіманапов Ә.Ә. «Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері» - Алматы: АЙАН, 2001ж.
    
13. 
    Әжібаева З.Н., Байболатова Н.Ә., Жумагалиева Ж.Ғ., «Аудит», Алматы, 2006ж.
    
14. 
    Байдаулетов М. «Аудит» Алматы, 2004 ж.
    
15. 
    Бочаров В.В. «Финансовый анализ» Питер 2002г.
    
16. 
    Валуев Б.Я. «Автоматизированная обработка учетной информаций» - А.:Агропромиздат, 1991.
    
17. 
    Дуйсенбаев К.Ш., Егенбердиева С.К. «Анализ финансовой устойчивости предприятия»// Библиотека бухгалтера и предпринимателя-2004-№21
    
18. 
    Дуйсенбаев К.Ш., Егенбердиева С.К., Дюсембаева З.К. «Аудит и анализ финансовой отчетности», Алматы: «Қаржы-қаражат», 1998 ж.
    
19. 
    Ержанов М.С. «Теория и практика аудита» Алматы, 2000 ж.
    
20. 
    Ефимов О.В. «Финансовый анализ» Москва 2002г.
    
21. 
    Кеулімжанова Қ.К., Құдайбергенов Н.А. «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Алматы: Экономика, 2006 ж.
    
22. 
    Кеулімжанова Қ.К., Құдайбергенов Н.А. «Қаржылық есеп» Алматы: Экономика, 2001 ж.
    
23. 
    Козлова Е.П., Галанина Е.Н. «Бухгалтерский учет» - М.:Финансы,1996.
    
24. 
    Қожамқұлов Т. «Еңбекті ұйымдастыру мен басқару тәсілдері» Алматы: Мектеп,2002 ж.
    
25. 
    Көкенов У.Ж., Көкенов Ф.У. «Кәсіпорындардың бухгалтерлік есеп» Алматы: Рауан, 1992ж.
    
26. 
    Куватов Р.Ю. «Экономика и проблемы переходного периода»/Алматы: Білім, 1997г.
    
27. 
    Назарова В.О. «Бухгалтерлік есеп принциптері»/Алматы: Экономика, 2005ж.
    
28. 
    Сатмұрзаев А.А., Укашев Б.Е. «Аудит теориясы»/Алматы, 1999 ж.
    
29. 
    Салина А.П. «Принципы бухгалтерского учета»-Алматы: Экономика, 2003г.
    
30. 
    Сержаитов К.А. «Как уменшить налоги законными способами»/Алматы, 1997.
    
31. 
    Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет: Учебное пособие»/Алматы: Экономика, 2000 ж.
    
32. 
    Таштанова Н.Н., Жумабекова Г.Ж. «Учет нематериальных активов»/Бюллетень бухгалтера-1997-№5.
    
33. 
    Тасмағанбетов Т.А. т.б. «Кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп»/Алматы: Экономика, 2002 ж.
    
34. 
    Энтони Р.Дж.Рис. «Учет ситуаций и примеры»/М.:Финансы и статистика, 2003г.
    
35. 
    Чумаченко Н.Г. «Совершенствовать экономический анализ»/ Бухгалтерский учет-1997-№11.