DjetiWord лайпанланы билал

Джюрегиме киргенди шайтан.

Билмейме  къыстаргъа къалай.

Шайтан болгъан джерге мёлек

Келмейди. Къыйналады джюрек,

Алай а, ёлмейди.

Шайтан джашагъан джюрегим,

Ёлмейин джюрек,

Ёллюк тюл эсе шайтан,

Сора не магъана джашагъандан.

Джюрек бла джашагъанны къояма мен.

Аллахха джазады мёлек:

- Джюрегинден шайтанны къыстаялмай,

Джюрегин шайтан бла бирге

Къурутханды поэт.

Шайтанны ёлтюргени – сууабды.

Энди гюнахындан, сууабындан –

Къайсы дженгер базманда?

Аллах этеди джууаб:

Аны къыстаялмагъаны – экинчи гюнах.

Кесин ёлтюргени – ючюнчю гюнах.

Шайтанны ёлтюргени уа – сууабды.

Алай а, сууабын дженгеди гюнахы.

Гюнахы ючюн чегерикди азаб.

Алай а,

Иги назмулары

Иги назмулары

Шапагъатчы боллукъла анга.

Джаханюмден чыгъарлыкъла аны.

Адамгъа джарагъан сёзю

Шайырны назмусуна кёре,

Аны халкъгъа джарагъанына кёре,

Боллукъду джазыуу:

Джашауу – ёлюую – тирилиую да.

 

20-21 ЁМЮРЛЕ

Ёмюрню ахыры да – аллыча,

Кёб къара иш болду эсде къалырча,

Излесенг да – унуталмазса аны.

Эки башлы къуш – биягъы –

Адам айырыу, миллет айырыу,

Къан ыз къоя, чыкъды арагъа.

Ууакъ миллетлени джутуу, къурутуу –

Бютеухалкъ къозгъалыу, чайкъалыу

Керекмиди джангыдан бизге?

«Оноу керекли тюб болду бир эл»...

Ата-бабалача къатдырмасакъ бел,

Бу ахыр ёмюр боллукъду бизге.

Джыйырманчы мурдар ёмюрден,

Къазауатладан, сюргюнден, тутмакъдан

Сау къалгъан джарымы къайытды Джуртуна.

600 кесек этилген халкъыбыз,

Мадар болгъанлай сюргюнден къайытды ызына –

Джуртда джангыдан болур ючюн Халкъ.

Джыйырманчы сынау ёмюрден

Тыйыншлы болсакъ алагъа –

Бу ёмюрден биз да ётербиз.

Хакъ джолдан таймаса халкъ,

Сакъланыр тилибиз, джерибиз,

Ангыбыз, саныбыз да ёсер.

Бир Аллахха этмейин къуллукъ,

Джуртубузну башхала кючлерикле,

Бизни да кеслерине этерикле

Джалчы, шапа, къул-къарауаш.

Дин-тил ючюн, Ата джурт ючюн

Тамблабыз боллукъ тюлдю бизни –

Сыйрат кёпюрдю бизни халкъгъа бюгюн.

Иманыбыз-ангыбыз-эсибиз

Халкъ болмай, сюрюу болсакъ биз,

Барыбыз да джардан кетерикбиз.

Адамлыгъыбыз, халкълыгъыбыз,

Кимди халкъ, кимди сюрюу –

Ол затха къаралады бюгюн.

Ангысыз-эссиз къарыусуз халкъла

Иманлары-рухлары кючлю къауумла

Джашарыкъдыла дунияда.

Кёб палахдан ётген халкъыбыз,

Ангысын-эсин, санын да къатлар.

Минги таулула деб бошму айталла бизге?

Башха халкъладан небиз кемди бизни?

Ахырзаманнга дери джашар халкъыбыз.

 

КЕТДИ ЭНТДА БИР ДЖЫЛ

Кетди энтда бир джылым...къаядан.

Джангы джыл къарайды Айрыдан.

Билмейме, не келтирир ол да.

Джашауумдан юзюлдю бир джылым –

Кёб затха къыйналды джаным.

Мамукъдан болмады джол да.

Билгенле хакъны, адетни, тилни,

Джылдан джылгъа аз бола баралла,

Джукъбилмез аманла артха къалалла.

Джашаудан энтда бир осал джыл кетди,

Кёб сёз юзюлдю тилден да.

Сакълау джокъду энди Кёкден да.

Акъ сёз учса да алкъын джюрекден,

Къоркъама Акъ сёзге да келир деб къара кюн –

Джазгъан къой, окъугъан да аз бола барады.

Кетди бир джыл, ахыры – сууукъ,

Къоркъама, къуру кесиме тюл – халкъгъа:

Ахырзаман бир джылгъа джууукълашды анга.

Джангы джылгъа той этиб, тюбесе да адам,

Энтда бир джыл кетди...къаядан.

Неге харс ургъанын билмейме адам.

Алай а, тюз эте болур.

Къалмаз ючюн ёлюб саудан,

Замансыз болмаз ючюн къаудан.

Кетгенни ашыр, келликге тюбе.

Болджал джетсе, тиерикди окъ:

Къадаргъа мадар джокъ.

Адам улу, хайда тебсе, джырла.

Келлик эсе, келсин ахырзаман,

Тебсей, джырлай тургъанлай адам.

 

АКЪ КЕМЕМИ КЮРЕШЕМЕ ИШЛЕБ

Къара кюн адамланы, башха джанланы да,

Бир акъ кеме ишлеб кюрешеме.

Билмейме,

Къутхараллыкъды мен ишлеб кюрешген кеме.

Унух файгъамбарны кемесине,

Кязим хаджини къайыгъына,

Джырчы Сымайылны къанатлысына

Ушаргъа, ушамазгъа да болур ол.

Ол акъ кемеге

Джаралы ташны да,

Джангыз терекни да,

Башы кёкге джетген Минги Тауну да

Алыр умутум барды.

Ол акъ кемеге

«Джаралы ташны» да,

«Джангыз Терекни» да,

Башы кёкге джетген «Минги Тауну» да

Алыр умутум барды.

Бютеу адам улуну

Бютеу Джерни

Тауу, тюзю, тенгизи бла

Ол акъ кемеме

Алыргъа излейме,

Къутхара къара кюнден –

Ахырзамандан.

Къоркъууум да барды:

Заманым джетмей къалса,

Мен башлагъан ишни

Ахырына джетдирирге

Адам да табылмай къалса...

Огъай,

Аллай сагъышла бла ишим бёлюнмесин.

Къолдан келгенни этейим мен:

Болгъан къадарда сау-эсен,

Къаджыкъмай ишлей, кюреше барайым.

Тёшекде тюл, эшикде,

Аякъ юсюнде, ат юсюнде

Сермеше ёлгенледен болайым.

Хакъ джолдан таймай барыргъа

Мадар этсем,

Аллах да къадар этер.

Дин-тил-джурт ючюн баргъан

Юлюшсюз къалмам

Дуниядан, ахратдан да.

Боракъ атым кёкден къарайды кишнеб –

Ким ийгенин да билеме аны.

Алай а, мен борчлума къутхарыргъа дунияны –

Акъ кемеми кюрешеме ишлеб.

 

КЪАРАЧАЙНЫ КЪАДАУ ТАШЫ

Къадау ташха бурулгъан ант сёзмюсе сен,

Кяба ташны къарнашы – джулдуз ташмыса сен?

Минги тауну джашы – Минги ташмыса сен?

Огъесе, Къарачай къралдан, Башчыдан

Хапар айтхан Къарча ташмыса сен?

Кесилген Джангыз Терекни да сендеди джаны:

Сен сау болуб, бизни онглаялмазла джаула:

Сен – Ата джуртубузну бойнуна Аллах такъгъан дуа.

 

КЪОБАН

- «Бир суугъа эки кере кирмезсе...».

Нарт сёзню дженгер умут этеме:

Къобан сууну сюреме ызындан,

Сюреме да,- тёбенледе, кенг тюзледе джетеме.

Алай а,

Къобан сууну таныялмай къалама.

Къайда ол кёк суу, акъ суу, къара суу?

Орайда тарта, зикир да айта баргъан суу,

Ташын джалаб, сууун ичиб турурча –

Къайда ол зем-зем суу, Къобан суу?

- Къобаннымы сораса, майна Къобан...

Былайда джашагъан орус-орман

Бу боз суугъа «Къобанды» деб, туралла.

Къобан суу тауундан айырылыб,

Не джазыкълыкъ джетеди анга, хей.

«Таулу тюзде абыныр», тау суу да – алай.

Тюзде да сакъланады Къобанны аты,

Учхан суу тюлдю ол энди – барады сюркелиб.

Джаны чыкъгъаннга ушайды, къалмаса да ёлюб.

Джаны таулада къалгъанды, тёнгегиди баргъан тенгизге.

«Менича боллукъсуз: атыгъыз бар – кесигиз а джокъ».

Ызыма бурулама айтмайын джукъ.

Джангыз Ата джуртда сакъланныкъбыз биз.

Джангыз дин-иман сакъларыкъды бизни.

Сакълаялсакъ аланы,

Сакълаялсакъ аланы,

Ала сакъларыкъла бизни.

 

СУУАБ-ГЮНАХ ДЕФТЕРЛЕ

Гюнахымы-сууабымы мен кесим да джазама,

Мен да джазама, ала да джазалла.

Алада джокъду гюнах –

Къымыжа́ма алларында аланы –

Туугъанымдан ёлюб кетгинчи –

Неми да кёрелле, билелле, джазалла.

Иннетими, сёзюмю, этгеними –

Тюшюрелле къагъытха.

Мен джазма назму. Ала

Кесиме, башхагъа да

Хайыры, хатасы тергелликди артда.

Мен да джазама, ала да джазалла.

Къарай джерге, къарай Кёкге,

Къаламны тийириб джюрекге

Къагъытха къабланама. Къалам,

Сёзлеге бурулгъан сезимлени

Тизиб барады. Ала уа,

Имбашларымда къанат къагъа,

Къарайла джюрегиме, сезимиме, сёзюме.

Сууаб-гюнах дефтерле – ала джазгъан,

Баш Тёрени аллына тюшген кюн –

Ажымсыз белгили боллукъду

Адамлыгъым, шайырлыгъым да.

Болгъанны джазыб баргъандан ары,

Адам джюрегин?

Мёлекле джазгъан бла

Тенглешдириб, къараб,

Тюз оноу этерик бир Аллах кесиди.

Абдез алыб, намаз къылгъанча,

Эки имбашымда эки мёлекге

береме САЛАМ.

Ала да джазалла, мен да джазама.

Джокъду мадар.

Алайды къадар.

Ана тилими джашарына,

Шайтанны ёлюрюне

Иннетим-сёзюм-ишим болалса себеб,-

Сора,

Кетмезге да болурма.

Мен да джазама, мёлекле да джазалла.

 

САРЫДЖИЛИК ТЁЛЮНЮ ЭСКЕРЕ

Мен акъ бла ёсгенме элде.

Алкъын

Бир-бирде къарасам Айгъа –

Нартюх гырджыннга ушатама Кюнню да.

Эт бла, джау бла, айран бла

Къалай къалырла сарыджилик болмай –

Ёз тутдургъан ашны ашагъанла ала.

Джюзджыллыкъ къартла аланы

Бешикде киргенди иман

Джюреклерине аланы.

Нарт джигитле бла бирге

Джуртха къайытыб Къарча бла бирге,

Къарачай къралны къургъанла ала.

Ёсдюре эдиле бизни алай –

Ай ол къартланы излеген энди,

Аланы къабырлада табар.

Энди мени келгенде джылым,

Аллах буюрсун тёлюлеге,

Адам болургъа алача.

Аллай къартла джокъдула энди.

Этеме дуа, сын ташлагъа къарай:

Джокъду буруннгу Къарачай.

Этеме тилек тау башлагъа къарай:

Артха къайытмазмы буруннгу Къарачай?

Тау Эл къуралмазмы алгъынча –

Биз Ата джуртсуз, Ана тилсиз къалмазча?

 

ХАКЪ СЁЗ ДАРМАНЛЫКЪ ЭТЕР

Халкъ ауруйду –

Къайдан, кимден, къачан эсе да,

Джетгенди заран.

Бир джюрекде да

Гъарбдан не Шаркъдан

Келир болушлукъ.

Келирми? Огъай.

Тюзелмезликди

Бара-бара къош...

Тюзетмесек –

Болушлукъ да

Тюлдю келлик.

Адам эсек биз,

Къутхарлыкъды бизни

Ангыбыз, эсибиз.

Иман, билим,

Алалла бизге

Джашар кюч берлик.

Кёк чартларча,

Назму джазама,

Джазгъанча дуа.

Эминаладан да

Сюргюнледен да

Къайыталгъан эсек,

Бюгюнлюкде да

Окъурча Китаб,

Таныйбыз элиб.

Джети элибни

«Къарачай» деб,

Ётдюрген тёрге –

Ол чексиз Кюч бизни

Хакъ джолгъа бизни

Къайтармай къоймаз.

Тёгерегибиз

Джетсе эсибиз –

Къутулур джол барды.

Ауруу бар эсе,

Излерге, табаргъа

Керекбиз аны да.

Халкъ ауруйду. Хакъ сёз

Халкъ тюшюнюр да,

Тирилиб кетер.

 

ИТ КЪАУУМ МУРАТЫНА ДЖЕТМЕЗ

Бир-бир адамны чыгъады джаны,

Кёбден-кёб бола баралла джансыз адамла,

Хакъгъа, халкъгъа сансыз адамла.

Халкъгъа, Джуртха сансыз адамла –

«Уммет», «Миллет» деген джокъду алада.

От сакълайды аланы алда.

Ит адамла бла джанлы адамла,

Ит бла бёрюча,

Алайды аралары аланы.

Ит кёбдю, джанлы уа – аз.

Имансыз кёбдю, иманлы уа – аз.

Джерде адам кёбдю,

Керти адам а – аз.

Джансыз адамла – ауанала.

Бютюн къоркъуулулла ала.

Излейле ала

Бютеу халкъны этерге джансыз,

Къояргъа имансыз.

Ёзге, ит къауум муратына джетмез.

Къуш да къаргъа болмаз.

Джансыз

Ёмюрде да джанлыны дженгмез.

 

КИМДИ ПАЛАХХА ЭШИК АЧХАН?

«Ауруу-ёлюм соруб келмейди» дейдиле.

«Ажымлы атласанг – ажымсыз ёлюрсе» деб,

Нек айтадыла сора?

О ненча аурууну, ёлюмню

Кёре, биле, ангылай тургъанлай.

Аурууну-ёлюмню терслесек да,

Кёбюсюне палахха

Эшик ачхан – кесиди адам.

 

НЕ БЛА БОШАЛЛЫКЪДЫ ДУНИЯНЫ АХЫРЫ

адамчыкъла кёб бола,

Барады дунияда.

Бу барыуну ахыры

Китабла айтхан тюз эсе –

Ахырзаман бла бошаллыкъды дуния.

 

СЫН ТАШ

Джангыз Терекни сын ташыды –

 

БАРАЛЛА КЕТИБ

Джан бла Тёнгек

Айырылгъа́нла къалюбалада.

Андан бери

Джан – джети къат Кёкге,

Тёнгек – ахырзаманнга

Барадыла кетиб.

Тёнгек джетгинчи ахырзаманнга,

Келмезге да болур

Джерге ахырзаман.

Ол заманда

Джангыдан

Тюберге да болурла

Бу дунияда.

Джан кесин, тёнгегин да

Джангы джашау, хакъ джашау

Болур къуралыргъа,

(къуралмазгъа да болур).

Боллукъ

Тёнгек – харамгъа, гюнахха,

Джан – Кёкге – Аллахха

Баралла кетиб.

 

ТЁНГЕК БЛА ДЖАН

Терен джукъу кючлегенде адамны,

Мийик кёкден къараучанды джерге.

Джер тартмайды аны кесине.

Тыйгъан а – болджалды джангыз.

Аны ючюн ол къайытыб Кёкден,

Джокъду тёнгекге сюймеклиги аны –

Джангыз, кетер кюнюн сакълайды Кёкге.

Ушамагъан – джукъмайды:

Бири джерденди, бири уа – Кёкден.

Джазыкъсынама мен тёнгекни –

Джазыкъсынама джанны да –

Джер джашау къыйнайды аны да.

Сени, кесими да джазыкъсынама мен:

Джууукъбуз-узакъбыз алай,

Дагъыда барабыз джашай:

Джазыу кючлюдю бизден.

Буйрукъ келгинчи Кёкден,

Не этейик – алайды къадар.

Джанын къоюб кеталмайды тёнгек,

Бирча эркинлик бермегенди Кёк

Джан бла тёнгекге да.

Болса да, барабыз джашай

Алай а, тюлдю белгили –

Къайсыбызбыз тёнгек,

Къайсыбызбыз джан?

 

ДЖЮРЕКНИ УРУУУУ

Джюрегими ургъанына тынгыласам,

Бир-бирде уа шорбат чыпчыкъгъа

Ушатама аны.

Сюймеклигине, сюйгенине кёреди

 

АЛКЪЫН АЛДАДЫ КЁРЛЮГЮМ

Мени джюрегим бла ётеди

Эсим таугъа, тюзге да кетеди,

Джюрегим джарылгъанды эки.

Чыгъышданмы, Батыданмы –

Джууаб, джарыкъча, келеди

Кёкде джулдуз бла Айдан.

Джюрегими ичи бла ётеди

Эсим Кёкге, джерге да кетеди,

Джан бла тёнгек болалла эки.

Анда къалгъанды джаным,

Джюрегимде улуйду джанлы –

Эшитмеймиди аны Тейри?

Джюрегим турса да тутуб

Сыйрат кёпюрден джокъду къутулуу –

Алкъын алдады кёрлюгюм.

Stavanger, 01.01.2011

 

СЁЗГЕ ДЖОКЪДУ ЁЛЮМ

Гурт чыгъарады кече

Аланы къатында неди назму –

Атама отха джыртыб.

Гурт чыгъарады джюрек

Назму джилтин къанатланыб,

Чыгъады отну ичинден.

Хакъ сёзге джокъду ёлюм,

Джюрекден чыкъгъан назму

Отда кюеред къалай?

 

НЕ БОЛГЪАНДЫ, АЛАНЛА, БИЗГЕ?!

Къаллай бир джашарымы билмейме –

Ёлюм – кесим бла къалмай –

Сёзюме, тилиме да келирми?

Адамны кесинден эсе,

Билмейме – не бла, къалай –

Болушургъа боллукъду анга?!

Кесинден алгъа джыры

Билмейме – не бла, къалай –

Джазылыр кёлю аны да.

Ёзге барын да унутдургъан

Харам тынгылауну турабыз басыб –

Тилибиз а – турады ёле.

Ана тилибиз турады ёле,

Аллах да болушмаз бизге –

Адам тюл – мурдарлабыз биз.

Анала, атала да кетелле

Тёлюле ёсюб джетелле,

Аманатха болгъан хыянат.

Атаны джаны Ата джуртдады,

Анадан-Атадан да бошайбыз,

Манкъурт болсакъ, эскермей аны.

Сакъламасакъ Аллах бергенни,

Сыйсызлыкъ джетер сау кюнюбюзде,

Ёлсек – къылынмаз джаназы.

Тилсиз, джуртсуз къала турады

«Кеси кесин ёлтюрген халкъ» -

Былай къалыр тарихде атыбыз.

Кетерикбиз джардан, джашаудан,

Сакълар ючюн тилинги, джуртунгу

Не этесе? – аны бир айт.

Тиллери, джуртлары ючюн

Ёле тургъанын кёре тургъанлай,

Бизни халкъ а турады тынгылаб.

Сансыз этиб тилни, джуртну да,

Дуниядан, ахыратдан да юлюшсюз къалырча,

Не болгъанды, аланла, бизге?!

 

НЕДИ БУ — ТЮШМЮДЮ, ТЮНМЮДЮ?

Кюрешсем да къыбыла таба барыргъа,

Башым – Кёкдю – учсуз-къыйырсыз, чексиз.

Тёбен джаным – чайкъала тургъан тенгиз.

Сууда батмай, барыр кибик – аякъ джокъ,

Мен – мёлек тюл, файгъамбар тюл, шыйых тюл,

Умутларым барадыла бола кюл.

Ана тилимде сёлеширге адам джокъ.

Шимал Джол да – Сынау Джолгъа бурула,

Мен барама терен къаргъа батыла.

Аргъы джагъада кёз алмайма тауладан:

Орайда таууш да энеди аладан –

Мен барама, къыйын эсе да, баргъан.

Къара джин чыгъады аллыма.

Ийнанмайма тюз сёзюне да аны –

Душманыды ол Аллахны, адамны.

Джангылтыргъа кюрешеди ол мени:

Сен сёлешир адам джокъду тауда да.

Къалмагъанды халкъынг, тилинг анда да.

- Сен, къарабет, бош сёлешме, кюрешме

Мен урама ол шайтанны таш бла.

Къоялмазла мени тыйыб тенгиз-терк,

 «Халкъым-Джуртум» дей, тебе эсе джюрек.

Бир ёмюрден джыйылама джуртума.

Джыгъылама джетген кибик бычакъ, окъ –

Ана тилде сёлеширге адам джокъ.

Сын болгъанма, джыялмайма эсими:

Башхаланы терслемейим – хакъым джокъ.

Джашаргъа да излемейме – халкъым джокъ.

Мен билмейме – бу тюшмюдю, тюнмюдю?

 

АЛЛАХ АЙТСА, ТАС БОЛУБ КЕТМЕЗБИЗ

Бурунладан бюгюнлеге джетгинчи,

Оюлмазлыкъ ючгюл къала этгинчи,

Джан сакъларыкъ Тейри къала этгинчи,

Халкъым динин, тилин, джуртун да,

Бюгюн неге къыйналама, къоркъама,

Тау кёлюмю аман этиб, аз этиб.

«Джашау, ёлюм да – хакъ». Тюшюндюреди керти:

Тирилгенле да бардыла ёлюб –

Байламлыла джулдуз бла Ай бла.

Джашай, ёле, тириле да келгенбиз.

Къуру тюлбюз Эс бла Ангыдан –

Аллах айтса, джангырырбыз джангыдан.

 

АЛЛАХ САЙЛАГЪАН

Назму тизгин – джашил ырджыды

Аны айтхан керти Джырчыды,

Олду Шайыр Аллах кеси сайлагъан.

 

САКЪЛАГЪЫЗ  ПОЭТЛЕНИ

«Ат чабса – ит чабар» – алайды адет.

Тагъылгъан маскеле – калак итледен – къайыр.

Барын къозгъагъанды

Акъ сёзю бла, хакъ сёзю бла  бёрю кёзлю шайыр.

Маске – алларында, ызындан – итле,

«Акъ Юйде» къара къул юсдюреди аланы,

Сарыкъулакъ орман аю ёсдюреди аланы.

Къул къралда ёзден халкъгъа джашау джокъ.

Юредиле, чабадыла маскеле бла итле.

Аны ючюн а джазарларын къоймайдыла поэтле.

Хакъ сёзню эм Акъ сёзню

Къралгъа тюл, къауумгъа тюл,

Къуллукъ этеди Хакъгъа.

Ит джорукъну къуллары,

Аны ючюн сюймейле

Тюз сёзлю поэтлени.

Сюек, тегене ючюн

Поэтле уа, поэтле –

Тейри сёзлю поэтле –

Инсан хакълары ючюн,

Миллет хакълары ючюн

Сермеше джашайдыла,

Сермеше ёледиле.

Орман аюге бетсине,

Маскеле бла итле.

Халкъны

Джууукълашдыра Хакъгъа,

Джашайдыла, ёледиле

Ёзден рухлу поэтле.

Ит итлигин этеди,

Поэти болгъан халкъ

Тас этмез миллетлигин.

Адамлыгъын тас этмез

Тилин, джуртун да сакълар,

Джашар буюргъанча Хакъ.

Борчу неди поэтни? –

Поэти болмагъан халкъ,

Дуниядан боллукъду талкъ.

Къалгъан кюнде поэтсиз,

Адам эсенг, аны сез:

Хар нени аллыды Сёз,

Хар нени башыды Сёз.

Хакъ сёз бла Акъ сёздю

Сюрюуню МИЛЛЕТ этген.

Джашатыр, айнытыр ючюн

Хакъ сёзге джол беригиз,

Акъ сёзге сый беригиз:

Сыйлагъыз поэтлени,

Сакълагъыз поэтлени!

 

БОРАН КЁЛЮМЕ ЫШЫКЪ ДЖОКЪ

Сюргюнде туугъан джерим: Къыргъызстан, Кок-Сай.

Бюгюннгю джолум мени – тыш къралда, Шималда:

Кёрюнмейди ышыкъ джер боран кёлюме алда.

Билмейме, сакълайды не, боран кёлюмю алда.

Джашауда кёб затны тас эте келебиз да,

Ма ол заманда ажымсыз ангылайбыз

Болмагъанын Аллахдан башха илях*. (*объект поклонения)

Ля иляха илля Ллах.

Акъ сёз да къара тюрсюн алады,

Кёк бла джерни чегинде,

Эки дунияны чегинде

Кёрюнеди боллукъ.

Ол чекге барама джете.

Джети къат Кёк,

Джети къат Джер,

Джети къат Сёз.

Джети аятлы Китаб ачхан сура...

Алай а,

Кёргеними да айтыргъа,

Къалмагъанды заманым, кючюм.

Башха дуниягъа кёчюу –

Бир джерден бир джерге кёчгенча тюлдю:

Ёлюмдю ол – эмда – сюргюндю.

Джанны айырыб тёнгекден,

Биз Джерде сынагъан сюргюнле, палахла

Джукъ да тюлдюле Аны къатында.

Ол сюргюнден

Хапар айталгъан джокъду.

Ахыр сюргюндю ол.

Джашауда кёб затны тас эте келебиз да,

Ма ол заманда ажымсыз ангылайбыз

Болмагъанын Аллахдан башха илях*. (*объект поклонения)

Ля иляха илля Ллах.

 

ТЁРТЕУЛЕНБИЗ

Энтда мен кесим джангыз къалдым –

Тёгерегим – чайкъала тургъан тенгиз,

Арасында айрымкан да – мен.

Талайдыла толкъунла джюрегими,

Сындыргъа́нла боранла Терегими,

Ёшюн уруш этеди Ташыма да къыш.

Тыялмайын джырла да, назмула да,

Къазакъ бёрюча улуйду джюрегим,

Бу дунияда къалгъанчама кесим.

Эс тенгизде чайкъалады къайыгъым –

Къайыкъгъа къаланнган джарсыуум, къайгъым

Барадыла аны тюбсюз суугъа кёме.

Къайыкъланы къой, кемелени да

Энди уа тайгъанды аягъым –

Чакъырама сауланы, ёлгенлени да.

Биринден да джокъду болушлукъ –

Мен къутхаргъанла да этмейле таууш –

Къайдадыла экен тюзлю, таулу да?

«Келир,- дейме, - себеб Аллахдан».

Джанымы  уа къутхарыр юч зат:

Намаз, назму эмда табигъат.

«Ючден дагъан таймаз». Таймаз.

Мийик кёкден береди белги

Джулдуз чырагъым джукъланыб, джаныб.

Джашил табигъат, Хакъ сёз бла Акъ сёз

Алагъа кёчерикме мен,

Акъырын бола келиб, тохтаса барыу.

Минги Тауну буз сюммеклерин эмиб,

Къобанны ташын джалаб, сууун ичиб,

Тау кёллю болгъанды Къарачай да.

Ма ол табигъат къутхарады мени

Къадау Ташха таянама мен,

Джангыз Терекча кёрюнсем кесиме.

- Кесингмисе?- деб, соргъан болса,

Намаз да, назму да, табигъат да мени

Аджалдан туралла къоруулаб, сакълаб.

 

ДЖОЛ ЁЛЮМ БЛА БОШАЛМАЗ

Саулада сау кёрмейин,

Къалырмыса ёлмейин,

Нарт тулпар болсанг да сен?

Саулада сау кёрмейин,

Къутхараллыкъ бар эсе,

Бир къутхарсын келсин да.

Ана тилде джазама –

Джууаб а – башха тилде,

«Джарыла эсенг – бузул».

Ай, бу мен джазгъан тилде

Ёлген тилде джазама,

Кёл азгъаны – анданды.

«Ахыр шайыры халкъны,

Болмаз ючюн – не этдим?

Бу кюннге къалай джетдик?

...Эки кере сюргюнден

Биз дагъыда билмедик

Джолуна тюше Хакъны.

Сууаб этиб гюнахны,

Биз тилейбиз дагъыда:

«Къутхар халкъны, адамны».

Тилибизде сёлешмей,

Инсан хакълары ючюн

Зулму бла сермешмей,

Дейбиз дагъыда неле?

Махтайыкъ аны несин –

Ёлтюре эсе кесин.

Сёлешмейин тилинде,

Бирлешмейин, джаулагъа

Кючлете эсе джерин,-

Сора, быллай къауумгъа

Ёмюрню аягъына

Бизден джукъ къаллыкъмыды?

Сау тиллеге къарамай,

Ай, ол ёлсе-къалса да,

Ана тилимди мени.

Англаймысыз сиз мени?

Тил ючюн кюрешмеген,

Тюлдю шайыр, адам да.

Азды анда иман да.

Ёлген тилде джазады

Берген затын сакъламай,

Чамландыргъанбыз Хакъны.

Ёлген тилде джазады

Тилни юсюнден боллукъду,

Ана тилде боллукъду

Ахыр сёзю да аны.

Ким биледи джазыуну:

Назму сёзю шайырны,

Дууа сёзю шайырны

Ёлгенни да тирилтир.

Ахыр шайыры халкъны

«Ёлдю» дерге джарамаз –

Джюрек аны унамаз.

Ёлген тилде джазсам да,

Ёлюм бла бошалмаз,

Ийнанама, бизге джол.

 

КЪЫЙЫНЛЫ ДЖАНДЫ АДАМ

Къыйынлы джанды адам:

Не созса да ёмюрюн,

Биледи –

Аны ючюн джашауун

Къурашдырады джазыкъ

Тюрлю-тюрлю той, оюн.

Кёзю турса да кюле,

Къарай джерге, Кёкге да,

Адам джашайды алай.

Кёкден, ташдан да къарай,

Джашайды адам алай –

Акъ кюню бола мутхуз.

Ай, со́ра, джетеди ол –

Джаннга ачылады джол –

Аны сакълайды Аллах.

Сакъламай эсе уа?

Джан да тёнгек бла бирге

Къара джерге киреди.

Дини-иманы болмагъан

Тирилмезден ёледи.

Ол дунияны къурагъан –

Алай а, къурагъанды

Хорланыр ючюн ёлюм.

Таурух, керти эсе да –

Джаза билгенди кёлюн,

Иги этгенди кёлюн.

Сёз – тюл эсе да хакъ,

Кюн болмаз ючюн къара,

Кёл болмаз ючюн аман.

Бек сейир джанды адам:

Джашаб турургъа ёлмей,

Ауруу, къартлыкъ да билмей.

Къыйналса уа –

Таурухла джазады ол,

Халкъ кёлюн джазады ол.

Бек сейир джанды адам.

 

ЮЧ КЪУРУКЪ

Китабымы тышында

Ичинден а чыгъады

Къуугъун, хахай, къычырыкъ.

Темирмиди, Къурчмуду

Терслик этиб къутулмаз

Бир адам да назмумдан.

Назмум душманнга-джаугъа

Къара кюнде Акъ сёзюм

Халкъгъа къылычлыкъ этер.

Сёздю сауутум-сабам,

Биз къалсакъ сёзсюз-тилсиз,

Болушмазлыкъды къалгъан.

Тартылгъан кибик салах,

Манга кюч берир Аллах,

Бергени кибик фахму.

Манга кюч берир Аллах,

Мен ызына сюерча,

Душманла ойгъан Элни.

Ёзге халкъ кеси болса,

Джуртун, тилин тас этсе,

Не этсин анга адам?!

Не айтхын, этгин халкъгъа –

Керекди уятыргъа

Аны ангысын-эсин.

Китабымы тышында

Ичинден а чыгъады

Къуугъун, хахай, къычырыкъ.

 

КЪАРА ТЮШ

1

Ёлтюрюлген тилге тартама салах.

Сорады:

Бу соруугъа не айтайым мен?

Айтама, учхун бола кёлюм:

- Алай эсе, халкъ ёлтюргенди кесин.

Джокъду анга дуния, ахырат да.

Мен тилейме дагъыда Аллахдан:

Ана тил а – къачан да – гюнахсызды.

Къойма аны, къойма ёлюрге,

Ёлген эсе да, кюч бер тирилирге.

Мен – ахыр шайыры тилни, халкъны –

Джууабын эшитмейме Хакъны.

Сын ташдан къарайды джулдуз(у) бла Ай.

2

Ана тили ёлгенди аны.

Назму орнуна тартама салах –

Джаназыгъа чакъыра дунияны.

Келедиле бушуугъа дуния тилле:

Ёмюрлеча созулалла бушуу кюнле,

Сын ташдан къарайды джангы Ай бла джулдуз.

Аз санлы халкъланы тиллери да келелле бушуугъа:

Ай, Ана тилин – Ай-джулдуз тилин – сакълаялмагъан,

Барындан да хомухму болду Къарачай.

Мен – халкъымы, тилими ахыр шайыры –

Ёлген тиллеге къошулады Ана тилим,

Саулагъа салам бере ёлгенледен.

Болдум эсе ёлген тилни шайыры,

Аз болгъанды сёзюмю кючю, хайыры.

Къаллай адамма, шайырма мен,

Сакълаялмадым эсе Ана тилими ёлюмден.

Анасыз къалыуну билеме къыйынлыгъын,

Не бек къыйналдым бу къара къайгъыгъа-кёрюнюуге –

Ангылаялмай, ол болгъанын тюшюмде.

 

НЕ ХАЙЫР БАРДЫ?

Къарачайда

99 Халкъ Поэт барды.

Джангыз, аладан –

Токъсан тогъуздан –

Не хайыр барды?

 

САКЪ БОЛУГЪУЗ

Къадыр,

Атча кёрюнеди кесине.

Атланы уа

Тюб боллукъду

Бойсуннган халкъ къадыргъа.

 

ТАНСЫКЪЛЫКЪ

Учуб баргъан къанатлы джыйыннга къарай,

Мен а сукъланама къанатлыгъа кемсиз –

Тыймайды аны не чек, не тенгиз.

Сын болгъанча, сюелеме джагъада,

Сууун ичиб, ташын джаларынг келмез –

Къарачай Къобан тюлдю, ай медет, тенгиз.

Бу тенгизге, буз тенгизге саркъса эди Къобан –

Бир бурху ташчыкъны да келтирсе эди Джуртдан,

Дууа орнуна джюрютюрем бойнумда...

Ол бир джагъада агъарадыла таула.

Ары ётерге уа джокъду бир да мадарым –

Бу джагъагъа байлагъанды къадарым.

Бу джагъагъа ётгенди тёнгегим-саным,

Къарай-къарай, Тейри Таугъа – Мингиге,

Джансыз тёнгек бурулгъанды менгирге.

Ол бир дунияда тюл шойма, къайытмазча.

Сирелеме бу джагъада кесим,

Бурулубду таула таба эсим.

Кеси кесин джарлы этген бир адам,

Тюлме не сокъур, не сангырау, не тилсиз.

Тюлме джансыз, ангысыз, эссиз.

Джюрекге къатылса да джуртсузлукъ,

Алай а, тынгымы аладыла таула –

Джууукъдула мийик кёкге ала.

Тенгизча чайкъалады кёлюм:

Тенгиз тенглигинде джерге кирсе тёнгегим,

Рахат болурму тау кёлюм, джюрегим?

Бир-бирибизге къарайбыз Таш бла Тау:

Джети джыл мени сынагъанлы джашау –

Къоюб халкъсыз, адамсыз, тенгсиз.

Ата джуртум къалса да узакъда,

Къачан да, къайда да Хакъ сёз бла Акъ сёз –

Аладыла къутхаргъан мени.

Аланы кючлеринден джаяу да – болады атлы,

Ала мени къайтаралла Ата джуртха – Мингиге.

Ала мени къайтаралла Джан джуртха – Тейриге.

Хакъдан башланады Акъ.

Хакъ сёзге, Акъ сёзге къуллукъ этген

Дуниядан боллукъ тюлдю талкъ.

Хакъ сёз, Акъ сёз келе къулагъыма,

Бусагъат ачыллыкъды чек,

Бусагъат ачыллыкъды Кёк.

Къара булутланы чачады джел.

Ата джуртха, Джан джуртха да ачыллыкъды джол.

Айтама кесиме: хазыр бол, хазыр бол.

 

ТАМБЛАСЫ ДА БОЛУРГЪА БОЛУР АДАМНЫ

Къатымда адам къалмай, кетге́нле бары –

Мени бла къалгъан а – къайгъыла, джарсыула...

Тынгы бермей, талайды эсим.

Джаныуарла, кийикле джашагъан

Болур бир затым алагъа тартхан,

Атым болса да адам.

Джаным ауруйду кийикге, бёрюге да –

Не айтыргъа билмейме Тейриге да –

Джанлыгъа кийикни буюргъан ашаргъа.

Ёзге, меннге́ джетерге бёрюге къайда –

Бёрюлени ёлтюреме да, терилеринден бёрю тон этеме,

Кийикни ёлтюреме да, кийик уча этеме,

Терисин а этеме намазлыкъ.

Бёрюню, бёрю ашарыкъ кийикни да

Ол не тилей болур намазлыкъда,

Къабыл боллукъ тилеги да бармыды?

Бийнёгерча бегиннгинчи къаягъа,

Бёрюню, кийикни да къаргъышлары джетеди анга –

Бёрюча улуй, кийикча кетеди чынгылдан адам.

Алай бошалады джашауу адамны.

Таяныб Ташха, Терекге

Къарайма бёрюге, кийикге –

Огъесе, къарайма кесимеми?

Ташны ууатама, Терекни кесеме,

Алай эте барама джашай,

Кеси кесимден, башхаладан да бошай.

Хорланыб, джукъланыб къалырмы джашау?

Огъай, эслейме: къаладыла сау,

Тириледиле, боладыла сау

Джаралы джугъутуру Кязимни,

Джаралы ташы Къайсынны,

Джангыз Тереги Билалны...

Тамбласы да болургъа болур адамны.

Назмуларым къалгъа́нла мени бла,

Ала да кетселе менден –

Ким бла къаллыкъма –

Не этерикме мен?

Ма ол заманда булгъанныкъды кёлюм,

 

ХАКЪ СЁЗ, АКЪ СЁЗ ЭМДА ТАБИГЪАТ

Къайгъырыу, джылыу, сюймеклик джетмей,

Адамлача мени бырнак этмей,

Болушадыла Таш, Терек, Суу.

Ибилис джорукъ бла итлери

Къутхара келгенле мени

Намаз, Назму, Табигъат.

Къара, Азау тенгизлеге тюл,

Ташын да джалай, сууун да иче,

Ата джуртум дей, болама Адам.

Кёлюмю къурургъа, сай болургъа да къоймай,

Тазалагъанлай, джангыртханлай

Турады Минги суу, джандет суу – Къобан.

Джуртда Джангыз Терекни да джаны

Мурдарла билмейле аны –

Къурутханбыз дейле Терекни.

Джуртда (Уллу Тюзде) Джангыз Терек

Мычхыдан, балтадан къалгъан

Кёбдю юсюнде джара бла таб.

Джуртда Джангыз Терек дегенлей,

Аугъан терек Сёз  болуб тирилгенлей,

Тирилликбиз – дунияда башланады ахырат да.

Насыблы адамны, насыблы халкъны,

Аланы джакълар, сакълар, айнытыр –

Алай бла Адам да, Халкъ да болур.

Хакъ сёз, Акъ сёз эмда Табигъат

Ибилис къауум бла этеме къазауат –

Ол юч чексиз кюч – ёлюмсюзлюгюм мени.

 

ТЕНГИЗДЕ

Къайыкъ бла кириб, чамландыргъанма тенгизни.

Хорлам не Ёлюм сакълайды алда мени.

Огъесе, экисидамы сакълай болурла мени?        

Къалакъ тарта бошагъанма тёрт санымдан.

Джаным да хазырды къачаргъа, къоюб тёнгегин.

Къанатланады, тохтаргъа сюймей джюрегим.

Бир къалакъны сындырама тарта келиб...

Дагъыда бир къайгъы къошулады къайгъыма –

Къанаты сыннган бир къуш тюшеди къайыгъыма.

Бир къалакълы къайыкъда бир къанатлы къуш...

Бир къалакълы къайыкъ къалай джюзсюн,

Бир къанатлы къуш къалай учсун?

Къанаты сыннган къуш, къуш да болмай,

Бир къанатлы къайыгъым да къайыкъ болмай,

Джер джашаууму сураты эсе уа?

Къайыкъ минер кеме да кёрюнмей,

Алай болса да, батмай, кёмюлмей,

Алкъын тенгиз башында турабыз.

Кёрюнмейди не джагъа, не кеме, не джулдуз.

Алай а умут,

Джукъланмайды, болса да мутхуз.

Бир къалакълы къайыкъ тенгизде,

Кёралмайма не джерни, не кёкню:

Тауусуламыды экен адам улуну ёмюрю?

 

НАСЫБСЫЗ

Кеси кесин джарлы этген бир Адам,

Аны амалтын къойгъанды джандетни...

Мен таныйма ол шайырны-поэтни.

 

ДУНИЯ АКЪ СЁЗДЕН ДЖАРЫСЫН

Ал назмуларым – гяхиник,

Джашау, ёлюм да – хакъ эсе,

Дуния Акъ сёзден джарысын.

Джашил байракълы Хакъ сёзню,

Джанкъылыч бетли Акъ сёзню

Турама тутханлай ёрге.

Джерге эннген Кёк сёз бла,

Аятха ушаш Акъ сёз бла

Адам – болады АДАМ.

Учургъан джети къат кёкге,

Джети къатлы Хакъ сёздю,

Джети къанатлы Акъ сёздю.

Ал назмуларым – гяхиник,

Джашау, ёлюм да – хакъ эсе,

Дуния Акъ сёзден джарысын.

Ма гяхиник, алысын да — 

Джаратмагъан а барсын да

Назму джылкъымдан сёз тутсун.

 

ДЖАНГУР КЪОРКЪУУУН ДЖЕЛ ЭТЕР

Кимден чыкъса да кёлюнг,

Кёк бла Джерни чеги –

Ата джуртубуз Кавказ.

Къындан чыкъгъан къылышча,

Суула да джанкъылышча...

Джандет джуртду Къарачай.

Ариулукъ бла хазнадан

Бу тауладан, сууладан,

Аллах, айырма бизни.

Некбиз биз уллу кёллю

Тыйыншлы болалмайбыз

Аллах берген джандетге.

Эки кере джуртундан

Дагъыда тюшюнмейбиз.

Ючюнчю кере да биз...

Огъай, ючюнчю кере

Бу барыудан барсакъ биз

Кесибиз боллукъбуз шау.

Тилин билген аздан аз,

«Халкъ-Джурт» деген аздан аз...

Къалай келир бизге джаз?

Ички бла хаулелик,

Аман хансча джайылды –

Болмайын тёре, оноу.

Оноу керекли бир Эл

Дуния малгъа болдукъ къул,

Сёлешсек а – бийлебиз.

Гюнахны сууаб этдик,

Биз Хакъ джолдан терсейиб,

Джардан, къаядан кетдик.

Сойкъырымдан-сюргюнден

Халкъ кесин къыра эсе,

Къалмагъанды ангы-эс.

Сакъланыргъа кюрешмей,

Тюб эте эсе кесин –

Махтайым халкъны несин?

Ёлген халкълагъа къараб,

Эсгермесе кесин халкъ,

Дуниядан боллукъду талкъ.

Халкъыбыз да, тилибиз да

Бу джандет джуртубузгъа да

Башхала ие боллукъла.

Хоншула кюледиле.

Кеслерин джакълай, сакълай.

Узакъдан да, джууукъдан да,

Гитчеден да, уллудан да

Хомухмуду Къарачай?

Келе тургъан палахны

Чамландырыб Аллахны

Биз тюб болуб кетмейик.

 

БАРАМА ДЖАШАЙ, ЁЛЕ, ТИРИЛЕ

Джети джылны Шимал джолда атладым.

Джети Джер атыма джети тёбе – джети оба этдим мен.

Насыбыма – къанатлы атым, Кёк атым – сау-эсен.

Дуния къайгъыла, итлеча, чабсала джюрекге,

Андан къараб да джер къайгъыланы кёреме –

Джерни, джердегилени да джазыкъсыннгандан ёлеме.

Со́ра, буйрукъ береме да атха,

Къарыу ала нарт сёзден, хакъ сёзден,

Къош ишлейме, къала ишлейме назму сёзден, акъ сёзден.

Джан салама акъ сёзге джанымдан.

Ол заманда кетерикме дуниядан.

Ары дери уа, ишлейме, болмайын кюндюз-кече.

Ант этеме джулдуз бла, Ай бла –

Мен ёлеме, тирилеме алай бла.

Шимал, къыбыла, гъарб, шаркъ  эсе да билмейме джолум.

Ана тилден Ана тилгеди джолум.

Сёз Тейриге, Тейри сёзгеди джолум.

Ата джуртха къайтарады Ана тил.

Мен барама Акъ сёзге бурула.

Сёзюмю ангыламазлыкъла да болурла.

Бир-бирде джетмей сабырлыкъ, тёзюм,

Кёкча чартласа, джашнаса да,

Сёзюм – ёзюм. Айтама тюзюн.

Сёзню акъдан акъ эте, джанлы, къанатлы эте,

Кесими да ёлюмсюз эте

Барама джашай, ёле, тириле,

Эте къуллукъ Сёзге-Тейриге,

Бола джууукъ Сёзге, Тейриге.

 

КИТАБЛА БЛА ТЕРЕКЛЕ

Китаб чапракълада терек чапракъланы кёреме,

Къагъытха буруллукъ тереклени да кёреме,

Къанатлы сёзлеге буруллукъ къанатлыланы да алада.

Алай а, кёлюмю басама,билеме да:

Бир къанатлы сёз да минг къанатлыны сакъларын.

Алай болмаса уа –

Табигъатны къаргъышы джетер да,

Джукъ да къалмаз, адамла, бизден.

Табигъат а ёлмез, тирилир,

Сагъыш этеме былай – къарай,

Китабла бла тереклеге.

 

БИЗ ТАС ЭТГЕН КЪАРАЧАЙ

Къаллай мийик чууакъ Кёк эди Къарачай,

Къаллай терен, таза кёл эди Къарачай,

Андан къарай джулдузла бла Ай.

Кетсем да узакъ, келсем да джууукъ –

Бюгюнюн – басыбды тубан,

Тамбласын – басыбду булут.

Тарихден къарайды КъАрАчАй –

Къылыч бла юч Ай –

Тюрк-муслиман байракъ – Къарачай.

Тарихден къарайды Къарачай,

(Джукъланнган?) джулдузну джарыгъы

Турады алкъын бизни джарытыб.

Джилтинлери́биз аны – чачылгъан тёгерекге...

Джелимауузлагъа ашатыб къоярбызмы аны?

Туталмазча болгъанбызмы сауутну-сабаны?

Джюрегим, къазакъ бёрюча, улуйду.

Тарихден къарайды Къурч бла юч Ай:

Джукъусундан уянырмы Къарачай,

Кеси кесин эскерирми Къарачай?

Къайытырмы биз тас этген Къарачай?

 

АЛЛАХ БЕРГЕН НАСЫБ

Бермеген насыбын мингнге,

Къоймай, танытхан бла къара,

Къолума тутдургъанды къалам:

«Ал да бойнунга къайгъысын, джарсыуун,

Андан бери кёб заман кетгенди.

Аллахха не айтайым энди?

Барды Аллахым, джуртум, тилим,

Алагъа къуллукъ этиу – иннетим.

Иншаллах, Къыямат кюн къызармаз бетим.

Акъ сёзге, халал ишге бурулгъанды сезим.

Ол саулукъда манга да келмез ёлюм...

Дагъыда рахатлыкъ табалмайды кёлюм.

Бермеген насыбын мингнге,

«Кесинге ал да къайгъысын, джарсыуун,

Джаз,- деген эди,- халкъынгы джазыуун».

Кёб джылны джашасам да сау-эсен,

Ол борчуму тындыралмай барама.

Андан къутулгъунчу ёлюб къалама.

Болса да эртден, келсе да ингир,-

Мен а, сын къатханма, болгъанча менгир –

Ауур сагъышла кючлегенле мени.

 

ШАЙЫР БЛА НАЗМУСУ

1

Мени кёлеккемди назму.

Кесим болама ол къадар къысха.

Назмум болса не къадар къысха,

Назмусуну къысхалыгъындан

2

Бир-бирде мен барама ызындан аны,

Бир-бирде ол келеди ызымдан мени.

Мен ызындан барсам аны –

Ол келсе ызымдан мени,

Мен барама аллына Кюнню.

3

Ол болса сау-эсен –

Мен да ёллюк тюлме.

4

Эки джюрекни арасында ёлче.

Не къадар къысха болса назму,

Джюрекле – ол къадар болалла джууукъ.

Сёз тауусулуб бошаса уа –

 

АКЪЫЛМАНЛАНЫ ТЮШЮРЕ ЭСГЕ

1

Мен къачханма Къарачайдан

Алай а, душманла тутмасынла той –

Айырылмагъанма джулдуздан, Айдан.

Кетген эсем да Къызыл-Къаладан,

Юлгюгеча къарамайма Къартха.

Ачылмазмы джол къайытыргъа артха?

Толстойну суратына къарасам,

Кесими санайма терсге

Шимал Джолда абынсам, арысам.

Мадары болса, къайры кетерин

Ахыр файгъамбарны джурту,

Атасы, бабасы асралгъан джер,

Тарта эди кесине аны.

Алай а, джабыкъ эди чек.

Толстой Ачыкъ Таласында асралды.

Сымайыл да Ата Джуртунда къалды.

Эки акъсакъал – Сымайыл бла Толстой.

Къара къайгъы, мени бла кюрешгенни къой:

Акъ Сёз – къалкъанды меннге.

Керекдиле илму да, санат да,

Алай а, болмаса ийман, керамат,

Берликдиле не — илму бла санат?

Мен къачханма Къарачайдан,

Мени аурууума джокъду дарман,

Къайтырыкъма, болсам сау-эсен.

2

Айырылма Халкъынгдан, Джуртунгдан.

Не болсанг да, къауумунг бла бол –

Адам къатында ёлмейди адам.

Кимден, неден чыкъса да кёлюнг,

Ала бла болсанг – хорлаялмаз ёлюм,

Джюрекни да джангызлыкъ буумаз.

Динни, тилни эмда джуртну –

Аланы сакъла, къору, айныт –

Болургъа излемей эсенг джокъ.

Аллах санга болурча разы,

Алай джаша, ма ол заманда

Сени бюгалмаз джашау не ёлюм.

 

ДЖЕТИ ДЖЫЛ

Дунияда джашагъан, ненча эсе да, джылымдан

Къуру джетисин джашагъанма сюйгеним бла –

Ол танылады сёзюмден, джырымдан.

Джети джылны джашагъанма сюйгенимча,

Ол джылла турадыла эсимде.

Насыблыма дерге боллукъма кесиме.

 

СЮЙМЕКЛИК ЁЛМЕЗ

Сюркелгеннге – джер,

Сюймеклиги болгъан

Къанатлыды джюрек.

Къанатсыз зарла

Учханы ючюн

Тёгелле къанын.

Ёмюрден бери

Сюйгенле ёлелле,

Сюймеклик а – огъай:

Джандет айрымканча,

Джети къат Кёкде

Ол салады уя.

 

ТЮЗЛЮК ИЗЛЕЙ...

Арбазында ит да болады къайыр,

Халкъыма, джаныма да чыкъмады хайыр –

Уллу иннет бла келсем да бери.

Ха́къды – келмегеним кёрюрге джер-суу:

Кёлюмде болгъан къайгъы эм джарсыу –

Олду сюрюб айланнган мени,

Къыйнагъан, джаргъан да джюрекни.

«Халкъ насыбы къайдагъысын билсемед –

Арабызда къан ырхыла барса да,

Джюрегими къайыкъ этиб, ётерем».

«Къанатлыча, кёксюл Кёкде учалсам,

Эй, халкъ чекген къыйынлыкъны айталсам,

Бу дунияда муратыма джетерем».

Кязим бла Сымайылны бара ызларындан,

Къазауатдан, сюргюнден, тутмакъдан да ётдюм.

Сора уа?

Къадау ташдан Къара ташха дери

Айландым Гъарбда, Шаркъда да,

Чыгъышда, Батыда да болдум.

Инсан, халкъ хакъларыны болуб ёкюлю,

Тиледим Кёкден да, болмай экили:

«Халкъны джазыуун кесине бир бер».

Алыб къолума къаламны, Къуранны,

Бирине да джетмеди сёзюм,

Чапракъдан да ётмеди сёзюм.

Не къыйынды, тюнгюлмей, Хакъ джолда баргъан да.

Алай болса да, сууумазгъа кюрешдим.

Кюрешеме Хакъ джолдан таймазгъа,

Халкъ, Джурт ючюн кюрешими къоймазгъа.

Эки къанатым – Хакъ сёз бла Акъ сёз

Ата джуртуму, Ана тилими да

Джарытыб турур Джангы Ай бла Джулдуз.

 

ТАШЖАН ДЖУЛДУЗГЪА

Джангы Ай бла Джулдуз,

Ала болуб,

Джолсуз

Къалай къалыр джюрек?

Джырчы Сымайыл дегенлейибизге

Кязим хаджини тюшюрсек а эсге,

Джаралы джугъутур къарайды къаядан.

Къайсынны аты айтылгъан сагъатда,

Билал Лайпан сагъынылса уа,

Джуртда Джангыз Терек, джан кириб, тириледи. 

 

КЪАЗАКЪ БЁРЮНЮ АУАЗЫ

Бёрю – бир кюню ётмеген, итле бла талашмай, –

«Тагъылмагъыз, къошулмагъыз итлеге»,-

Деб, ауаз бергенин джаратмадыла бёрюле.

«Атыгъы́з – бёрю, халигиз а – ит.

Джуртун, бёрюлюгюн да тас этерикди бёрю.

Тилин да унутуб, итча тебрерикди юрюб.

Сермеширикди – эркинлик ючюн тюл –

Тагъыллыкъды бойнундан сынджыргъа...

Керекмиди джашаргъа ит болур ючюн?»

 

БУ

Бу назму джыйым тюлдю,

Джыйын джанлы да тюлдю,

Къазакъ бёрюдю бу.

Бу назму джыйым тюлдю,

Джашил чегет да тюлдю,

Джангыз Терекди бу.

Бу назму джыйым тюлдю,

Таш къалау да тюлдю,

Къадау Ташды бу.

Бу назму джыйым тюлдю,

Нарт джылкъы да тюлдю,

Боракъ атды бу.

Бу назму джыйым тюлдю,

Халкъгъа сёзюм да тюлдю,

Мени ёзюмдю бу.

Бу назму джыйым тюлдю,

Дуниям бла къалмай,

Ахыратымды бу.

Бу назму джыйым тюлдю,

Халкъ джыйылыу да тюлдю,

Джангыз адамды бу.

Бу назму джыйым тюлдю,

Джер да, Кёк да тюлдю,

Ачыкъ джюрекди бу.

 

ТЮБЕШИУ

Терезе кёзню тышындан джууады джангур,

Нени эсе да сакълай,

Тёгерек болгъанды къымсыз.

Ич дуния бла тыш дуния

Сора ууатадыла мияланы –

Кюкюреу, джашнау кючлейди дунияны,

Джангы джашау башланады алай.

Ууалгъан миялада

Бир болгъан дунияла

Сейирдиле таурухдача.

Ич дуния бла тыш дуния

Ауушунадыла дефтерле –

Сы́фырдан башланады джазыу.

Ич дуния бла тыш дуния

Тюбешген кёзюудю

Дуния бла ахрат.

Тирилелле шейитле,

Джангы дуниягъа

Игиле кёчелле.

Магъана табады кебин,

Къууанады джюрек,

Сау бола джарасы.

Ич дуния бла тыш дуния

Табыб бир-бирин,

Къутхаралла бир-бирин

Ахырзамандан.

Кёк да, джюрек да, тёгерек да,

Эки дуния къошулады.

Санау джангыдан башланады.

Джашау а – тюрлене, нюрлене,

Юзюлмей, тохтамай, барады.

 

КЪАЙЫТЫУ

Кязимни сёзюне тынгыламай,

Сымайылгъа да тынгыламай,

мен тыш джуртлада айландым.

Хаджи бла Джырчыны

Шайыр болмаз таянмагъан

Сымайыл бла Кязимге.

Ол экисине къайытдым,

Шайыр болмаз таянмагъан

Сымайыл бла Кязимге.

 

АЛЛАХДАН БАШХА ДЖОКЪДУ ИЛЯХ

Бирди  Аллах: андан башха джокъду илях.

Иймандан чыгъамыды, ассы боламыды?

Шайырлагъа иги айтылмагъаны

Аны ючюн болурму Къуранда?

 

О переводе свидетельства «Ля иляха илля Ллах»

Ассаламу гъалейкум уа рахматуллах!

В наши дни все мы являемся свидетелями того, что многие переводчики арабской литературы об исламе и также те, кто пишет какие-то статьи об исламе, переводят великое свидетельство «Ля иляха илля Аллах» как «нет бога (или божества), кроме Аллаха». Это является грубой ошибкой в переводе этого великого свидетельства. Так как слово «бог» в русском языке, в основном, означает «господь», «владыка», «создатель» и т.д. Однако арабское слово «илях» не переводится как «господь», «владыка» и т.д., а означает «объект поклонения». И даже если русское слово Бог или Божество и указывает на смысл «объект поклонения» помимо смыслов «господь», «владыка», «создатель», все равно в переводе остается грубая ошибка. Так как в таком случае оно должно звучать так: «Нет достойного божества, кроме Аллаха», а лучше так: «Нет божества, достойного (поклонения), кроме Аллаха».

Доводом тому является следующее:

1) Слово «ِإلَه» илях в арабскм языке взято из глагола «أَ ل َهَ». Глагол «أَ ل َهَ» имеет смысл – поклоняться с любовью и возвеличиванием.  Из вышесказанного следует, что есть разница между арабским «илях» и русским  «Бог» или «божество». Так как арабское «Илях» не имеет никакого смысла, кроме поклонения. А русское «Бог» или «божество» содержит в себе намного больше, чем поклонение, как «господь», «владыка», «создатель» .

2) Слово «ِإلَه» «илях» в арабском имеет форму «فِعال» в смысле «مفعول», т.е. указывает только на объект действия. А слово «Бог» и «божество» в русском языке указывают как на субъект, так и на объект действия.

3) В арабском свидетельстве «Ля иляха илля Аллах» пять слов, а в переводе четыре.

Первое слово «Ля», которое в арабском языке называется «Ля-нафия ли-льджинс».

В арабском языке у «Ля-нафия ли-льджинс» есть «Исм» (имя) и «Хабар» (сказуемое).

Поэтому второе слово в этом свидетельстве «Исм» (имя «Ля»), а это слово  «илях» - «божество» или «объект поклонения».

Третье слово в этом свидетельстве - «Хабар» (сказуемое «Ля»). И этот хабар слово  «хаккъун».

Четвертое слово «илля» - кроме.

Пятое слово - «Аллах».

Давайте вернемся к третьему слову. Почему мы его не произносим в арабском свидетельстве «Ля иляха илля Аллах»??? Потому что свидетельство «Ля иляха илля Аллах» - арабское предложение, а в арабском языке дозволенно не произносить или «прятать» «Хабар» (сказуемое «Ля»), как об этом сказал арабский ученый филолог Ибн Малик: