Дост дијарынын јолчулары мүӘллиф: доктор мисбаһ ЈӘзди
Сәккизинҹи дәрс Јохсулларла достлуг вә мәһәббәт зәрурәти
жүктеу/скачать 2.39 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мө’мин фәгирләрин хүсусијјәтләри
- Варлылыг, касыблыг имтаһан васитәсидир
Сәккизинҹи дәрсЈохсулларла достлуг вә мәһәббәт зәрурәти
Фәгирләрлә достлугМе’раҹ һәдисинин давамында охујуруг: “Еј Мәһәммәд, илаһи мәһәббәт һәмин фәгирләрә мәһәббәт вә онларла үнсијјәтдир.” Пејғәмбәр суал верди: “Фәгирләр кимләрдир?” Аллаһ-тәала бујурур: “Фәгир о кәсдир ки, аза гане олур, аҹлыға сәбр, хош һала шүкр едир. Онлар аҹлыг вә сусузлугдан шикајәтләнмир, һеч вахт јалан данышмыр, Аллаһа гаршы гәзәбләнмирләр. Онлар әлләриндән бир шеј чыхдыгда кәдәрләнмир, әлләринә бир шеј ҝәлдикдә севинмир, еј Мәһәммәд, Мәнә мәһәббәт фәгирләрә мәһәббәтдир. Фәгирләрлә јолдаш ол вә сәрвәтлиләрлә јолдашлыгдан чәкин. Фәгирләр мәним достларымдыр.” Һәдисин әрәби мәтнинин илк ҹүмләсини ики ҹүр анламаг олар: “Аллаһа мәһәббәт елә фәгирләрә мәһәббәтдир” вә ја “Аллаһ үчүн олан мәһәббәт елә фәгирләрә мәһәббәтдир.” Мө’мин фәгирләрин хүсусијјәтләриҺәдисдә мө’мин фәгирләрин једди хүсусијјәти гејд олунур: 1. Аза разы олурлар − бә’зи јохсуллар даим сәрвәтли олмаг арзусу илә јашајырлар. Онлар имкан олан кими дүнја не’мәтләринә әл атыр вә аза гане олмурлар. Һәдисдә бу сајаг фәгирләр нәзәрдә тутулмамышдыр. О фәгирләрә мәһәббәт Аллаһа мәһәббәт сајылыр ки, аза гане олур вә дүнја не’мәтләринә ҝөз дикмирләр. 2. Јохсуллуға вә аҹлыға сәбр − бә’зи фәгирләр даим аһ-налә чәкир, Аллаһдан шикајәтләнир, фәгир олдуглары үчүн Аллаһа е’тираз едирләр. Амма елә фәгирләр дә вар ки, һеч вахт шикајәтләнмир вә өз фәгирликләринә сәбр едирләр. Онлар һәтта өз фәгирликләрини ҝизләтмәјә чалышыр, еһтијаҹлы олдугларыны башгаларына билдирмирләр. Әлбәттә ки, бу инсанлар тәнбәллик сәбәбиндән јох, һансыса башга бир сәбәбдән јохсуллуға дүчар оланлардыр. Гур’ани-кәримдә охујуруг: “Онларын һалындан хәбәрсиз оланлар имканлы олдугларыны ҝүман едирләр.”1 Бу инсанлар даим чалышырлар ки, башгаларына мөһтаҹ олмасынлар. 3. Не’мәтә шүкр едәрләр − Аллаһ-тәала бу инсанлара бир не’мәт әта етдикдә Аллаһы јаддан чыхармаз, даим она шүкр едәрләр. 4. Аҹлыгдан вә сусузлугдан ҝилејләнмәзләр − белә бир хүсусијјәт сәбрин шәрти вә нәтиҹәсидир. Сәбирли инсан һеч вахт әтрафындакылара өз аҹлыг вә сусузлуғундан шикајәтләнмир. 5. Һеч вахт јалан данышмазлар − бә’зән јохсуллар башгаларындан көмәк алмаг үчүн јалана әл атырлар. Өз кичик еһтијаҹларыны бөјүк ҝөстәрир, дөзүлмәз чәтинликдә олдугларыны билдирирләр. Онлар өз јаланлары илә башгаларында мәрһәмәт һисси ојатмаға чалышырлар. Фәгирләрин башгаларындан јардым алмаг мәгсәди илә јалан данышмасы тәһлүкәси даһа бөјүкдүр. Амма Аллаһын мәһбубу олан фәгирләр һеч заман јалан данышмырлар. 6. Аллаһа аҹыглары тутмур − фәгир сәбирли вә дөзүмлү олдуғу вахт вәзијјәтиндән шикајәтләнмир, еләҹә дә Аллаһына аҹығы тутмур. Бәли, елә јохсуллар вар ки, нәинки халгын јанында өзүнү сындырмыр, һәтта гәлбиндә дә Аллаһдан наразы галмыр. Онлар анлајырлар ки, Аллаһдан шикајәт мө’минә јарашмајан бир ишдир. 7. Әлләринә бир шеј ҝәлдикдә севинмирләр. ИзаһИлк ики хүсусијјәт әввәлки хүсусијјәтләрдән даһа мүһүмдүр. Аллаһ-тәала Гур’ани-мәҹиддә бујурур: “Һеч вахт әлиниздән бир шеј чыханда гәмләнмәјин вә әлинизә бир шеј ҝәләндә хошһал олмајын.”1 Белә инсанлар үчүн вар-дөвләтин олуб-олмамасынын һеч бир фәрги јохдур. Онлар дүнјаја бағлы олмадыгларындан әлләринә бир шеј ҝәлдикдә севинмәз, әлләриндән бир шеј чыхдыгда исә нараһат олмазлар. Газанҹа севинмәк, зәрәрә гәмләнмәк иманын зәифлији вә инсанын тутумсузлуғу әламәтидир. Варлылыг, касыблыг имтаһан васитәсидирМө’мин дүнјаја е’тинасыз олмалыдыр. Чүнки инсана нәсиб олан вар-дөвләт Аллаһын не’мәти, һәм дә имтаһан васитәсидир. Имтаһан мәгсәди илә бу не’мәт ондан алына да биләр. Инсан бу сајаг бәлалара сәбр етмәлидир. Әлбәттә ки, касыблыға дөзмәк о демәк дејил ки, инсан чалышмамалы, рузи газанмаг үчүн сә’ј ҝөстәрмәмәлидир. Ме’раҹ һәдисинин илк ҹүмләләриндә дејилмишдир ки, Аллаһ бүтүн ишләрини һикмәт вә бәндәләринин мәсләһәти әсасында ҝөрүр. Инсанлар һеч вахт мәҹбур дејилләр, садәҹә јаранмыш шәраитә ујғун олараг, һәрә өз не’мәт пајыны алыр. Аллаһ һәр кәсә она хејрли олаҹаг гәдәр верир. Бунунла белә, вар-дөвләт вә фәгирлик имтаһан васитәсидир. Мө’мин шәхс Аллаһын онун үчүн мүәјјәнләшдирдији рузидән разыдыр вә өз хејрини Аллаһын мәсләһәтиндә ҝөрүр. Мө’мин үчүн фәрги јохдур ки, она вар-дөвләт верилсин, ја касыблыг ичиндә јашасын. Инсан Аллаһа мүнасибәтдә о гәдәр хош ҝүманлыдыр ки, чәтинлији ҝүнаһларынын јујулмасы үчүн васитә сајыр. Бәндәнин фәгирлијә дүчар едилмәси онунла дүшмәнчилик сајылмамалыдыр. Әҝәр бир шәхсә вар-дөвләт верилирсә, бу о демәк дејил ки, Аллаһ бу бәндәни севир. Дини маариф вә пејғәмбәр тә’лимләриндән хәбәрсиз олан ҹаһил инсанлар фәгирлији Аллаһ тәрәфиндән диггәтсизлик кими гијмәтләндирир, вар-дөвләтли инсанлары Аллаһа јахын сајырлар. Гур’ани-кәримдә охујуруг: “Сынагдан чыхармаг үчүн Аллаһ ону фәгирлијә салдығы вахт дејәр ки, Аллаһ мәни хар етди.”1 Гур’ан фәгирлик вә вар-дөвләти имтаһан васитәси кими танытдырмагла јанашы, онларын сәбәбсиз олмадығыны бәјан едир. Бә’зиләри үчүн фәгирлик онларын пис әмәлләринин ҹәзасы да ола биләр. Онлар мәсәлән, фәгирләрә рәһм етмәдикләриндән сәрвәтләрини әлдән верә биләрләр. Һәр һалда бүтүн баш верәнләр һикмәт вә мәсләһәт әсасындадыр. Аллаһ һеч бир һадисәдән хәбәрсиз дејил вә һеч бир һадисә Онун ирадә даирәсиндән хариҹдә баш вермир. Әҝәр дағда вулкан пүскүрүб, бүтөв бир шәһәри ода чәкирсә, лејсан јағышдан сонра сел евләри јујуб апарырса, Аллаһ бүтүн бу ишләрдән хәбәрсиз дејил. Мө’мин инсан билир ки, Аллаһ һәр ишә гадирдир вә Онун изни олмадан һеч бир һадисә баш верә билмәз. Гур’ани-мәҹиддә бујурулур: “О, ҝөјдән јерәдәк аләмин ишләрини јолуна гојур.”2 Демәк, бүтүн хошбәхт вә бәдбәхт һадисәләрин һесабы вар, садәҹә, биз һәмин һесабдан хәбәрсизик. Биз имтаһана чәкилдијимиздән бә’зи ишләрин тәдбирини билмәмәјимиз зәруридир. Инсан һәр шејин сәбәбини билсәјди, имтаһан нәтиҹәсиз галарды. Зәиф инсанлар бир нөв ҝизли шәкилдә имтаһана чәкилмәлидирләр. Имтаһан ҝедишиндән хәбәрдарлыг ҝүҹлү инсанлар үчүн фәргсиз дә ола биләр. Онлар һәр шејә һазыр олдугларындан гаршыдакы бәлалардан хәбәр тутмадыглары онларын һалыны дәјишмир. Аллаһ-тәала пејғәмбәрләрә вә өвлијалара елә бир елм әта етмишдир ки, һәмин елм әсасында ҝәләҹәкдә баш верәҹәк һадисәләри әввәлҹәдән билмишләр. Белә бир аҝаһлыг онлар үчүн зәрәрсиздир. Әлбәттә ки, онлар өз билдикләрини башгаларына ачыгламырлар. Пејғәмбәрләр бу мә’луматларын миндә бирини өз сәһабәләринә даныша биләрдиләр. Сәһабәләрә дејиләнләр дә, шүбһәсиз ки, илаһи мәсләһәт әсасында билдирилмишдир. Мәсәлән, шаҝирдләриндән имтаһан ҝөтүрән мүәллим ил боју ә’ла гијмәтләр алмыш шаҝирдләри имтаһанда сыхышдырмыр. Әлачы шаҝирдин имтаһанда ҹаваб вериб-вермәмәси ону нараһат етмир. Пејғәмбәрләр вә өвлијалар имтаһанын нә олдуғуну әввәлҹәдән билирләр вә бу аҝаһлыг онларын әмәлләринә тә’сир ҝөстәрмир. Чүнки онлар вәзифәләринә, Аллаһын разылығы олан ишләрә әмәл едирләр. Башгалары исә белә дејилләр. Онлар имтаһандан хәбәр тутдугда јалныз вәзијјәтдән чыхмаг үчүн чалышыр, бир чох ишләрини јарымчыг тәрк едирләр. Она ҝөрә дә халгын имтаһанынын ҝизли галмасы мәсләһәт билинмишдир. Аллаһын бә’зисини фәгир, бә’зисини варлы, бә’зисини хәстә, бә’зисини сағлам, бә’зисини бәлалар, бә’зисини асајиш ичиндә гәрар вермәсинин сәбәбәни билмәсәк дә, үмуми шәкилдә билирик ки, не’мәт әзизлик, мәһрумијјәт мәрһәмәтдән узаглыг нишанәси дејил. Әксинә, Аллаһ севдији бәндәләри даһа чох бәлаја дүчар едир. Һәзрәт Әлидән (ә) нәгл олунмуш бир рәвајәтдә дејилир: “Бәла вә чәтинлик залымлар үчүн ҹәза, мө’минләр үчүн имтаһан, пејғәмбәрләр үчүн мәгам, өвлијалар үчүн кәрамәтдир.”1 Бу мәҹлисдә јахын сајылан кәсә Һејрәт етмә бәла шәрбәти ҝәлсә. Демәк, Аллаһ јанында әзиз вә ја зәлил олмағын өлчүсү вар-дөвләт дејил. Әзизлик өлчүсү инсанын өз вәзифәсинә әмәл етмәсидир. Вәзифәсинә әмәл едән варлы да, касыб да Аллаһ дәрҝаһынын севимли бәндәләридир. Аллаһ-тәала бујурур: “Јер үзүндә баш верән, сизин башыныза ҝәлән елә бир мүсибәт јохдур ки, дүнјада баш вермәмишдән габаг китабда јазылмамыш олсун. Бу Аллаһ үчүн чох асандыр.”1 Ајәдә Аллаһын “Лөвһе-мәһфуз” адланан китабындан сөһбәт ҝедир. Һадисәләр бу китабда гејд олунмушдур вә Аллаһын тәгдири әсасында баш верир. Һәр һансы һадисәдән мин илләр габаг хәбәр тутмаг Аллаһ үчүн чәтин дејил. Буну да билмәлијик ки, Аллаһ үчүн заман вә мәкан мәһдудијјәтләри јохдур. Заман вә мәкан мадди варлыглара аид олан анлајышлардыр. Аллаһ үчүн дүнән, бу ҝүн вә сабаһ ејнидир. Һадисәнин габагҹадан вә ја баш вердији ан мүәјјән едилмәсинин фәрги јохдур. Ҝәләҹәклә бағлы дәгиг програм һазырламаг биз инсанлар үчүн чәтиндир. Бәшәр өвлады сабаһ нә баш верәҹәјиндән әмин дејил. Сабаһа чыхаҹағыны билмәјән бир варлыг ҝәләҹәк һаггында нә дејә биләр?! Сабаһ ҝөрәҹәјимиз иш үчүн шәраит јараныб јаранмајаҹағы бизим үчүн гаранлыгдыр. Аллаһ үчүн исә һеч бир иш чәтин дејил. Бүтүн варлыг аләми Онун һүзурундадыр. Бүтүн мөвҹудлар вә һадисәләр истәр милјон ил габаға, истәр милјон ил сонраја аид олсун, Аллаһ үчүн ашкардыр. Она ҝөрә дә не’мәт әта олунмуш инсан гүррәләнмәмәлидир. Чүнки бүтүн не’мәтләр дәгиг тәнзимләнмишдир вә инсанларын имтаһаны үчүндүр. Бүтүн чәтинликләр дә Аллаһын мәсләһәтинә әсасландығындан дөзүмсүзлүк ҝөстәрмәмәлијик. Аллаһ-тәала инсанын мә’нәви, руһи камиллијә чатмасыны истәјир. Камиллијин вә камил инсанын әламәтләриндән бири будур ки, инсан не’мәтләрин олуб-олмамасындан нараһат олмасын. Әлбәттә ки, бу иш асан дејил. Һәр һалда ујғун саһәдә ифрата вармамаға чалышмалыјыг. Ади инсанлар үчүн не’мәтин верилмәси илә әлдән алынмасы чәтин ки, фәргсиз олсун. Әксәримиз не’мәт әлимиздән чыхан кими пәришан олур, бәдбинләширик. Әҝәр бу сајаг нараһатлығы көкүндән гопара билмириксә, һеч олмаја нараһатчылыгда ифрата вармајаг. Билмәлијик ки, сабитлик руһијјәси ҝүҹләндикҹә бәндә Аллаһа јахынлашыр, даһа чох камиллик әлдә едир. Бизим дүнјаја бағлылығымыз, дүнја малына әсир олмағымыз зәифлијимизин дәлилидир. Аллаһ исә өз бәндәсини алчаг әсарәтдән гуртармаг истәјир. Мүһүм гуртулуш јолларындан бири Аллаһын гәзавү-гәдәринә диггәтли олмагдыр. Билмәлијик ки, јер үзүндә һеч бир һадисә тәсадүфи олараг баш вермир. жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|