Мә’сумлардан нәгл олунмуш рәвајәтләрдә тәвәккүл мөвзусу

Мә’сумлардан нәгл олунмуш рәвајәтләрдә тәвәккүл мөвзусу

Һүсејн ибн Үлван дејир: “Елм вә билик газанмаг мәгсәди илә бир мәҹлисдә отурмушдум. Сәфәр хәрҹлијим дә гуртармышды. Достлардан бири мәнә деди: “Бу вәзијјәтдә үмидини кимә бағламысан?” Дедим ки, филанкәсә. Деди: “Анд олсун Аллаһа, истәјин јеринә јетмәјәҹәк вә арзуна чатмајаҹагсан.” Һәмсөһбәтим Аллаһа анд ичдијиндән тәәҹҹүбләндим вә сорушдум ки, һарадан билирсән? О деди: “Имам Садигдән (ә) белә бујурдуғуну ешитдим: “Аллаһ-тәала бујурмушдур: “Иззәт вә ҹәлалыма, бөјүклүк вә вүс’әтимә, әршә олан һакимијјәтимә анд олсун, мәндән гејрисинә үмид бағлајаны үмидсиз гојаҹағам, халг арасында она зәлиллик либасы ҝејдирәҹәјәм, ону өзүмдән узаглашдыраҹаг вә мәнә бағлылығыны гыраҹам.”

Рәвајәтин давамында нәгл олунур ки, Аллаһ өз бәндәси үчүн чәтинлији өзү јаратдығыны вә ону өзү арадан галдыра биләҹәјини өнә чәкир. Белә бир һалда инсан һансы әсасла башгаларына әл ачмалыдыр?! Ахы бу чәтинлији инсанлар јаратмамышдыр ки, онлар да арадан галдыра билсинләр. Рәвајәтдә Аллаһ-тәаланын белә бујурдуғу нәгл олунур: “Чәтинликләр мәним әлимдә олдуғу һалда, башга бириндән көмәк истәјирми?! Өз дүшүнҹәсиндә мәндән башгасынын гапысыны дөјүрмү?! Һансы ки, бүтүн гапыларын ачары мәним әлимдәдир вә мәним гапым мәни чағыранларын үзүнә ачыгдыр. Чәтинлик заманы мәнә үз тутан һансы адамы чәтинликләри илә тәкбәтәк бурахмышам?! Бөјүк бир ишдә мәнә үмид бәсләјән һансы кәсин үмидини гырмышам?! Мән өз бәндәләримин арзуларыны өзүмдә сахладығым һалда, онлар бунунла разылашмамыш, башгаларынын сорағына ҝетмишләр. Сәмаларымы мән тәсбиһдән јорулмајан мәләкләрлә долдурдум. Онлара тапшырдым ки, мәнимлә бәнләдәрим арасындакы гапылары бағламасынлар. Амма бәндәләр мәним дедикләримә е’тина етмәдиләр. Бәндәләрим билмирми ки, кимсә мәним изним олмадан онларын чәтинликләрини арадан галдыра билмәз?!”

Гур’ани-кәримдә дә ујғун мөвзуја тохунулур: Аллаһ-тәала бујурур: “Әҝәр Аллаһ сәнә бир зәрәр јетирсә, сәни бу зәрәрдән Ондан башгасы гуртара билмәз. Әҝәр Аллаһ сәнә бир хејир истәсә, кимсә Онун не’мәтинин гаршысыны ала билмәз. Аллаһ ону, бәндәләриндән истәдијинә нәсиб едәр. О бағышлајандыр.”¹

Әввәлҹә зикр етдијимиз рәвајәтин давамында Аллаһ-тәала бујурур: “Нә үчүн бәндәм мәндән үз дөндәрмишдир?! Өз мәрһәмәтимлә она истәмәдији шејләри вердим. Һәмин не’мәтләри ҝери алдығым заман о мәнә јох, башгаларына үз тутду.” Бәли, Аллаһ-тәала өз бәндәсинә онун ағлына ҝәлмәјән не’мәтләр әта етмишдир. Сағламлыг, ҝөз, гулаг, ата-ана, өвлад, мүәллим вә бу кими башга не’мәтләр мәҝәр бәшәријјәтин ағлына ҝәләрдими?! Һәлә инсан дүнјаја ҝәлмәмиш Аллаһ-тәала ананын синәсиндә онун үчүн гида һазырлады. Амма бә’зи не’мәтләр инсандан алындығы вахт о башгаларына үз тутду, башгаларына әл ачды! Рәвајәтдә бујурулур: “Мән ки әввәлләр, бәндәм истәмәдији һалда она әта едирдим. Јохса ҝүман едир ки, онун истәкләринә ҹаваб вермәјәҹәјәм?! Јохса бәндәм мәни хәсис таныјыр?! Мәҝәр бүтүн бәхшишләр мәндән дејилми?! Мәҝәр әфв вә мәрһәмәт мәним әлимдә дејилми?! Мәҝәр арзулары јеринә јетирән мән дејиләмми?! Арзулары мәндән савај гәт едәҹәк бир кәс вармы?! Мәндән гејрисинә үз тутанлар горхмурлармы?! Әҝәр бүтүн ҝөјләрин вә јерин әһли мәнә үмид бағласалар вә онларын һәр биринә истәдикләри гәдәр әта етсәм, мүлкүмдән гарышга гылчасы гәдәр азалмаз. Мәним өһдәмә ҝөтүрдүјүм бир мүлк неҹә азала биләр?!” Бәли, инсанларын ағлына ҝәлән истәнилән бир не’мәтин онлара әта олунмасы Аллаһын мүлкүнү азалтмаз. Бу не’мәтләри бир истәклә јаратмыш Аллаһ үчүн бәнәдләринә әта етмәк чәтин дејил. Гур’ани-мәҹиддә охујуруг: “Бир шеј истәдији заман Аллаһ јалныз “ол” бујурар, о да дәрһал олар”¹

Рәвајәтләрдән бириндә охујуруг: “Вај о инсанларын һалына ки, мәрһәмәтимдән үмидсиздирләр. Вај о инсанларын һалына ки, итаәтсизлик етдиләр вә мәндән чәкинмәдиләр.”² Белә бир мүлк вә әзәмәт саһиби олан Аллаһа гаршы итаәтсизлик неҹә дә писдир! Бу рәвајәт башгаларына үмид бәсләмәјин мәзәммәт едилдији рәвајәтләрдән биридир. Бу хүсусијјәт төвһид руһи илә бир араја сығмыр.

Буҝүнкү дүнјамызда өзүнәинам һаггында чох данышылыр вә психологлар буну мүсбәт бир хүсусијјәт кими гәбул едирләр. Бу мөвзуда чохсајлы китаблар јазылыр, инсанлар өзүнәинама тәшвиг олунур. Ејни заманда башгаларына үмид бәсләмәјин зәрәрләри өнә чәкилир. Инсанын өзүнә инамы әгли ҹәһәтдән мүсбәт ҝөрүнсә дә, төвһид бахымындан мәзәммәт олунмушдур. Чүнки бизим нәјимиз варса әманәтдир. Әҝәр инсанын малик олдуғу бүтүн шејләр Аллаһын мүлкүдүрсә, әманәт верилмиш шејләрә е’тимад ҝөстәрмәк олармы?! Ахы инсан һансы әсасла архајындыр ки, Аллаһ вердији әманәти ҝери алмајаҹаг?! Демәк, јалныз Аллаһа е’тимад ҝөстәрилмәлидир. Аллаһа е’тимад вә тәвәккүл чохсајлы ајәләрдә мәдһ олунмуш, вә’д едилмишдир ки, Аллаһа тәвәккүл едәнләр үчүн Аллаһ бәс едәсидир. Ики Гур’ан ајәсинә нәзәр салаг: “Ким Аллаһа тәвәккүл едәрсә, Аллаһ она кифајәт едәр.”³ Мәҝәр Аллаһ өз бәндәсинә кифајәт дејилми?!”⁴ Доғрудан да, Аллаһ-тәаланы Рәбб, Малик, ихтијар саһиби кими таныјан инсан башгаларына әл ачмаз.

Устадларымыздан бири белә бир әһвалат нәгл едирди: “Гоншулуғумузда бир ушаг өз евләринин кәнарында отурмушду. Бу вахт бир диләнчи она јахынлашды вә деди: “Ҝет, анандан мәним үчүн бир гәдәр чөрәк ал ҝәтир.” Ушаг она деди: “Ҝет өз анандан ал.” Ушаға елә ҝәлирди ки, һәрәнин еһтијаҹыны өз анасы өдәмәлидир. Әҝәр биз Аллаһы бу ушаг өз анасыны таныдығы кими танысајдыг, башгаларынын ардынҹа гачмаздыг. Бир һалда ки, Аллаһ ән меһрибан, ән гүдрәтли варлыгдыр, нә үчүн дә башгаларына әл ачаг?!