Онунҹу дәрс Дүнја вә дүнјаҝирләриН мәзәммәти

Онунҹу дәрс

Дүнја вә дүнјаҝирләриН мәзәммәти

Дүнја вә ахирәт истәјинин маһијјәати, бу ики истәјин мәрһәләләри

Мәзәммәт олунан дүнја әһли сон мәгсәди дүнја олан, дүнја ләззәтләриндән савај фикир-зикри олмајан инсанлардыр. Дүнја ләззәтләри ардынҹа гачыб, ахирәт һагында дүшүнмәјән инсанлар, доғрудан да мәзәммәтә лајигдир. Бир сөзлә, дүнјаны севмәјин дә мәртәбәләри, дәрәҹәләри вардыр. Бир груп инсан дүнјаја пәрәстиш едир вә ахирәт аләминә арха чевирир. Белә бир дәстәнин гуртулушуна һеч бир үмид јохдур. Аллаһ-тәала бу инсанлар һаггында бујурур: “Бу кафирләр гијамәти тәкзиб етдиләр вә биз ҹәһәннәм одуну гијамәти тәкзиб едәнләр үчүн һазырламышыг.”¹ Дүнјаны севән бир башга груп исә ахирәт һәјатына инанса да, бу иман онларын әмәлинә тә’сир етмир. Онлар дилдә олмаса да, әмәлдә ахирәти инкар етмиш олурлар. Әмәлдә сүбута јетирилмәјән бир иман, тәбии ки, сәмәрәсиздир. Белә бир иман сусуз галыб гурујан ағаҹа бәнзәјир. Гур’ани-мәҹиддә охујуруг: “Мәҝәр онлар јер үзүнү ҝәзиб өзләриндән әввәлкиләрин агибәтини ҝөрмүрләрми?! Онлар бунлардан даһа гүввәтли идиләр. Онлар торпағы газыб алтыны үстүнә чевирмиш вә јер үзүнү даһа чох абад етмишдиләр. Пејғәмбәрләри онлара ачыг-ашкар мө’ҹүзәләрлә ҝәлмишди. Аллаһ онлара зүлм етмирди. Онлар өзләри өзләринә зүлм едирдиләр; Аллаһын ајәләрини јалан һесаб едиб мәсхәрәјә гојмагла пислик едәнләрин агибәти даһа пис олду.”¹ Инандығына әмәл етмәјән инсанын иманы аста-аста әлдән чыхыр вә нәһајәт, бу инсан кафирләр зүмрәсинә гатылыр.

Дүнјаны севәнләр арасында еләләри дә вар ки, ахирәтә инансалар да, дүнјаны ахирәтдән үстүн тутурлар. Онларда һәм дүнјаја, һәм дә ахирәтә мараг вардыр. Беләләри һаггында Гур’анда бујурулур: “Онларын бир гисми дә ҝүнаһларына е’тираф етди. Онлар јахшы бир әмәллә пис бир әмәли бир-биринә гарышдырмышлар. Ола билсин ки, Аллаһ онларын төвбәләрини гәбул етсин. Һәгигәтән Аллаһ бағышлајан вә рәһм едәндир.”²

Дүнјамызда дүнјаны севәнләрлә јанашы ахирәти севәнләр дә вардыр. Ајә вә рәвајәтләрдә ахирәт ашигләри мәдһ олунмушдур. Әлбәттә ки, ахирәт ашигләринин дә дәрәҹәләри вардыр. Ахирәт ашигләри зүмрәсиндә илк дәрәҹәни дүнјаја рәғбәтсиз инсанлар тәшкил едир. Бу инсанлар дүнја һәјатында Аллаһын ҝөстәришләринә әмәл едир вә Аллаһын разылығы әсасында јашајырлар. Онлар дүнјаја вә онда олан не’мәтләрә Аллаһын нишанәләри кими бахырлар. Дүнја һәјатында олан бүтүн ҝөзәлликләр онлара Аллаһы хатырладыр. Әмәли олараг белә бир мәгама чатмаг асан дејил. Инсанын дүнјаја рәғбәтсиз олмасы чәтин әлдә олунан бир хүсусијјәтдир. Ахирәт ашигләри арасында беһишт не’мәти арзусунда оланларла јанашы, өз хошбәхтлијини Аллаһын разылығында, онунла үнсијјәтдә ҝөрәнләр дә вар.

Демәк, ајә вә рәвајәтләрдә дүнјаја әсир олан дүнја әһли мәзәммәт олунур вә хошбәхтлијини Аллаһын разылығында ҝөрән ахирәт әһли мәдһ едилир. Ајә вә рәвајәтләрдә дүнја вә ахирәт әһли мүхтәлиф сифәтләри илә јад едилир. Әҝәр бир инсанда дүнјапәрәстлик сифәтләриндән бири оларса, бу онун дүнјапәрәстләр зүмрәсиндән һесаб едилмәси үчүн бәсдир. Әҝәр ме’раҹ һәдисиндә дүнјапәрәстләрин бир чох сифәтләри садаланмышдырса, өзүмүздә бу сифәтләрдән бирини ҝөрдүкдә һәјәҹан тәбили чалыб тә’ҹили тәдбир ҝөрмәлијик. Еләҹә дә, ахирәт әһли үчүн садаланмыш сифәтләрдән бә’зиләрини өзүмүздә ҝөрмәдикдә дүшдүнмәмәлијик ки, биз дүнја әһлијик. Чүнки һәм дүнја, һәм дә ахирәт әһлинин мүхтәлиф мәртәбәләри вардыр. Ајә вә рәвајәтләрдә дүнјапәрәстлик күфрә бәрабәр сајылмыш, дүнјапәрәстләрә әбәди әзаб вә’д едилмишдир. Ахирәт әһлинә исә ахирәт не’мәтләри вә әбәди сәадәт вә’д едилир. Ајә вә рәвајәтләрдә бу да билдирилир ки, Аллаһ һәр ики дәстәнин өз јолуна давам етмәси үчүн мөвҹуд манеәләри арадан галдырыр. Гур’ани-мәҹиддә охујуруг: “Һәр кәс фани дүнјаны истәсә, диләдијимизә дүнја матаһыны верәрик. Сонра исә ҹәһәннәми она нәсиб едәрик. О, ҹәһәннәмә гынанмыш вә говулмуш бир вәзијјәтдә дахил олар. Мө’мин олуб ахирәти истәјән вә онун уғрунда чалышанларын да зәһмәти гәбул олунар.”¹

Гур’ан бујурур ки, инсанларын бир групу бир анда өтүб-кечән дүнјаны дост тутур вә ондан сонраны дүшүнмүрләр. Әлбәттә ки, Аллаһ-тәала бу инсанлара бүтүн истәдикләрини вермир. Дүнјанын низамына ујғун олараг онларын истәкләри һәјата кечир. Аллаһ һәр кәсә өз не’мәтләриндән бир һиссә верир. Демәк, дүнјапәрәстләр һеч дә бүтүн арзуларына чата билмирләр. Дүнја не’мәтләринә әсир олуб, онлардан ҹүзи бир һиссәсини әлдә едә билән беләләри әбәди әзаба дүчар олур вә мәзәммәт олунмуш һалда ҹәһәннәмә атылырлар. Өтәри дүнја һәвәсиндә оланларын агибәти беләдир. Онлар ҹүзи вә өтәри не’мәтләр хатиринә әбәди әзабы гәбул едирләр. Ахирәт ашигләри исә өз зәһмәтләринин бәһрәсини ҝөрәрәк әбәди беһиштлә мүкафатландырылырлар. Ахирәт һәјаты арзусунда оланлар инанырлар ки, дүнја һәјатындан сонра әбәди вә дәјәрли бир һәјат вардыр. Онлар бу инамларыны әмәлә чевирәрәк ахирәт сәадәти әлдә етмәк үчүн чалышырлар. Мараглыдыр ки, әбәди ахирәти газанмаг үчүн нә гәдәр зәһмәт чәкмәк лазым ҝәлир? Дүнјапәрәстләрә нәзәр салын. Онлар өтәри дүнја ләззәтләри үчүн һансы әзаб-әзијјәтләрә дөзмүрләр?! Онлар дүнја ләззәтләриндән даһа чох фајдаланмаг үчүн ҝеҹә-ҝүндүз тәр төкүрләр. Һәзрәт Әли (ә) ҝеҹәдән сүбһәдәк ибадәт етмәсинә, ҝөз јашлары ахытмасына бахмајараг бујурур: “Азугә неҹә дә аз, јол неҹә дә узун...”² Әлбәттә ки, ахирәт тәлашынын шәрти будур ки, бу тәлаш Аллаһа имандан гајнаглансын. Аллаһ-тәала бу һалда бујурмур ки, биз беһишти онлара вердик. Бујурур ки, онлара тәлашлары мүгабилиндә әта етдик. Сөзсүз ки, салеһ мө’минләрин мүкафаты онларын әмәлләриндән гат-гат бөјүк олур. Бу барәдә бујурулур: “Һәр кәс јахшы иш ҝөрсә, она он гат мүкафат верәрик.”¹ Башга бир ајәдә исә белә бујурулур: “Һәр кәс јахшы иш ҝөрсә, ондан да үстүн бир мүкафат алар.”² Аллаһ-тәала беһишт әһлинә тәсәввүрә ҝәлмәјәҹәк гәдәр мүкафат верәр. Бу не’мәтләрин гәдәрини вә ләззәтини дәрк етмәк ҝүҹүмүз јохдур. Бүтүн бу не’мәтләр мө’минләр тәрәфиндән истәнилмәдији һалда әта олунаҹаг. Чүнки инсан јалныз тәсәввүр етдији шеји истәјә биләр. Аллаһ исә өз мө’мин бәндәләрини мисилсиз не’мәтләрлә мүкафатландырмаг истәјир. Башга бир ајәдә бујурулур: “Ҝеҹәни ојаг галанларын (ибадәт едәнләрин) мүкафатынын һансы не’мәтләр вә ләззәтләр олдуғуну кимсә билмир.”³