Дост дијарынын јолчулары мүӘллиф: доктор мисбаһ ЈӘзди
Икинҹи дәрс Тәвәккүл вә Аллаһын гәзавү-гәдәриндән разылығын дәјәри
жүктеу/скачать 2.39 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Аллаһ-тәаланын инсана хејирхаһлығы
Икинҹи дәрсТәвәккүл вә Аллаһын гәзавү-гәдәриндән разылығын дәјәри
Тәвәккүл вә ризанын дәјәри−Өтән дәрсдә тәвәккүл вә онун әһәмијјәти һаггында әтрафлы шәкилдә арашдырма апардыг. Инди исә ме’раҹ һадисәсинин диҝәр бир ҹүмләси һаггында данышаҹағыг. Аллаһ-тәаланын өз бәндәләри үчүн тәгдираты вардыр, јә’ни онларын талеји илә бағлы ишләр мүәјјәнләшдирилмишдир. Бә’зән бу тәгдират бәндәләрин истәјинә мүвафиг олур вә бу ишләрин баш вермәсиндән разы галырлар. Бә’зи тәгдиратлар исә бәндәләрин үрәјинҹә олмур. Аллаһын истәји будур ки, онун бәндәләри бүтүн тәгдирләрдән разы олсунлар вә Аллаһын гәзавү-гәдәринә е’тираз етмәсинләр. Итаәткар бәндә Аллаһын разылығыны өз разылығындан үстүн тутмалыдыр. Ујғун тәгдирләр бә’зән тәшрии, бә’зән исә тәквинидир. Тәшрии ишләрдә һамы вәзифәлидир ки, ваҹиб әмәлләри јеринә јетириб, һарамдан чәкинсинләр. Шәриәт ҝөстәришләринә әмәл едән инсан Аллаһын бу саһәдәки разылығыны газансын. Әлбәттә ки, ваҹиб әмәлләри јеринә јетириб һарамдан чәкинмәк Аллаһын разылығынын үстүн тутулдуғу ән ашағы тәгва мәртәбәсидир. Бә’зиләри үчүн һәтта бу ишләр дә икраһла баша ҝәлир. Амма Аллаһын өвлијалары елә бир мәгама чатмышлар ки, ибадәтдән ләззәт алырлар. Тәквини ишләрдә инсан варлыг аләминдәки низама ујғун олараг гаршысына чыхан һадисәләрдән разы галмалыдыр. Әлбәттә ки, бу һадисәләр чох аҹы да ола биләр. Мө’мин бәндәләр Аллаһ бөлҝүсүндән һәмишә разыдырлар. Шүбһәсиз ки, инсанын ихтијарында һеч нә јохдур. Өз ҝүҹүнә данышдығыны ҝүман едән инсан билмәлидир ки, онун данышығы Аллаһын ихтијарында олан дилдән, додагдан, сәс телләриндән, һавадан асылыдыр. Әҝәр бу васитәләрә бир манеә јаранса, инсан һеч вәҹһлә даныша билмәз. Әҝәр данышмаг кими садә бир иш дә инсанын әлиндә дејилсә, зәлзәлә, сел вә бу кими диҝәр тәбиәт һадисәләри һаггында данышмаға белә дәјмәз. Ахы данышдығы сөзү бә’зән ахыра чатдыра билмәјән инсан зәлзәлә кими тәквини бир һадисәнин гаршысында нә едә биләр?! Бәли, һадисәләрин ҝерчәкләшмәсиндә тәбии вә ја бәшәри амилләр мөвҹуддур. Амма бу о демәк дејил ки, бу һадисәләрдә инсанын ролу Аллаһын ирадәсини үстәләјир. Аллаһын мүлкүндә Онун ирадәсинин зиддинә һеч бир иш баш вермир. Варлыг аләмини өз һикмәти әсасында нәзмә чәкән Одур. Бу аләмдә бә’зән хошаҝәлмәз һадисәләр баш версә дә, елм әһли варлыг аләминдә мөвҹуд олан низамы ән ҝөзәл низам адландырмышлар. Бәс нә үчүн варлыг аләминдә баш верән һадисәләр мүәјјән васитәләрлә һәјата кечир? Бунун һикмәти одур ки, бәшәријјәт имтаһана чәкилир. Инсанлар аҹы һадисәләрлә сынагдан кечирилир. Бу һадисәләр заманы инсанларын реаксијаларындан онларын кимлији мә’лум олур. Бир гисим сынаг инсанын иманы илә бағлыдыр. Чәтин һадисәләр заманы инсанын Аллаһ һөкмләринә нә дәрәҹәдә бағлы олдуғу ашкарланыр. Имтаһанын бу илкин мәрһәләси әксәр бәндәләрә аиддир. Амма үстүн мәгамлы бәндәләр үчүн башга сынаглар да мөвҹуддур. Кими аҹы һадисәләр мүгабилиндә Аллаһа шүкр едир, кими исә ҝилејләнир. Бу һәмин сәбр мәгамыдыр. Сәбрдән дә уҹа мәртәбә риза, јә’ни Аллаһын тәгдириндән разылыгдыр. Риза әһли һәм чәтинликләрә дөзүр, һәм дә бу иш Аллаһ тәрәфиндән мүәјјәнләшдији үчүн разы галырлар. Бу иманын ән уҹа мәртәбәсидир. Белә бир инсан анлајыр ки, бүтүн баш верәнләр илаһи һикмәтә әсасланыр. Инсанын иманы артдыгҹа онун илаһи гәзавү-гәдәрдән разылығы да ҝүҹләнир. Демәк, иманын ән үстүн мәртәбәләриндән бири будур ки, Аллаһын һансыса тәгдири аҹы да олса, инсан сәбр етмәклә јанашы, һәмин ишин баш вермәсиндән разы галсын. Чүнки Аллаһ-тәала бујурур: “Мәним јанымда ән севимли иш тәвәккүл, сонра исә баш верәнләрдән разылыгдыр.” Белә чыхыр ки, разылыг тәвәккүлдән јухарыдыр. Тәвәккүл одур ки, инсан өз ишләриндә Аллаһдан јардым диләјир. Һәр ҝүн намазда “Ијјакә нә’буду вә ијјакә нәстәин” (“Јалныз Сәнә ибадәт едир вә Сәндән көмәк диләјирәм”) дејән мө’мин инсан бүтүн ишләриндә Аллаһа е’тимад ҝөстәрәрәк, јалныз Она үз тутур. Икинҹи мәгам одур ки, Аллаһын ишләриндән разы галаг. Бу мәгамда олан инсан башга бир һадисәнин ҝерчәкләшмәси үчүн тәлаш ҝөстәрмәлидир. Бу о демәк дејил ки, инсан сүст олуб отурур. Әслиндә чалышмаг өзү дә Аллаһын тәгдир амилләриндән сајылыр. Инсанын һадисәни дәјишмәјә чалышмамасы онун Аллаһын тәгдириндән разы галмасы мә’насындадыр. Инсанын тә’сир ҝөстәрдији вә ја ҝөстәрмәдији бир һадисәнин илаһи һикмәт әсасында ҝерчәкләшдијинә шүбһә едилмәмәлидир. Аллаһ-тәаланын инсана хејирхаһлығыГүдси бир һәдисдә Аллаһ-тәала Һәзрәт Мусаја хитабән бујурур: “Еј Муса, мө’мин бәндә мәним ән севимли мәхлугумдур. Әҝәр она бир чәтинлик үз верирсә, онун хејири һәмин чәтинликдәдир... Мән бәндәмин мәсләһәтини, хејрини даһа јахшы билирәм.” Ајдын мәсәләдир ки, биз дост билдијимиз шәхсин чәтинлијә дүшмәсини истәмирик. Әҝәр Аллаһ-тәала өз бәндәсини чәтинлијә салырса, бунун һикмәти вардыр. Аллаһ тәрәфиндән мүәјјән едилмиш чәтинлији дүшмәнчилик кими гијмәтләндирмәк олмаз. Әҝәр ана өз хәстә көрпәсинә бә’зи јемәкләри вермирсә вә ја она аҹы дәрманлар ичирирсә, бу дүшмәнчилик дејил. Ананы бу ишә вадар едән өз көрпәсинә мәһәббәтидир. Аллаһ да чәтинликләри бу мәгсәдлә јарадыр. Ана көрпәсини сығыб көксүнә, Дејир: сәртлијимдә севҝи вар сәнә. Чөһрәмдә ҝөрдүјүн бу һирс, бу гәзәб Ана олдуғумчүн едилир тәләб. Рәвајәтдә охујуруг: “Бәндәм бәлаларыма сәбр, не’мәтләримә шүкр етмәлидир.” Не’мәтләрә ҝөрә шүкр вә бәлалар гаршысында шүкр инсанын тәкамүл сәбәбидир. Рәвајәтин давамында охујуруг: “Бәндәм мәним гәзавү-гәдәримдән разы олмалыдыр ки, ону сиддигләр зүмрәсиндә гәрар верим...” Сонра исә белә бујурулур: “О заман һәмин зүмрәјә гатылар ки, мәним разы олдуғум иши ҝөрсүн вә фәрманыма итаәт етсин.” Имам Раһил (р) бујурурду: “Биз вәзифәмизә әмәл етмәлијик. Нәтиҹә исә бизә аид дејил. Чүнки варлыг аләминин мүдәббири вар. Онун гәзавү-гәдәри илә бағлы ишләрә разы олмалыјыг.” Диҝәр бир рәвајәтдә һәзрәт Муса Аллаһ-тәаладан сорушду: “Пәрвәрдиҝара, һансы бәндән сәнә даһа әзиздир?” Аллаһ-тәала бујурур: “О бәндәм ки, севдијини әлиндән алдыгда мәндән үз дөндәрмәз.” Бә’зән инсанлар әзизләрини итирдикдә Аллаһдан ҝилејләнирләр. Беләләри шүбһәсиз ки, Аллаһын әзиз бәндәси дејилләр. Сонра һәзрәт Муса белә әрз едир: “Пәрвәрдиҝара, һансы бәндәләриндән разы дејилсән?” Аллаһ-тәала бујурур: “О бәндәм ки, мәндән хејир истәдији вахт она вердијим хејирдән разы галмаз.”1 Аллаһа тәвәккүл едәрәк Ондан хејир истәдијимиз вахт чәтинликлә үзләшмиш олсаг, ҝилејләнмәмәлијик. Чүнки әсил хејир Аллаһын билдији ишдир. Һәгиги мө’минләр Аллаһын бәлалары гаршысында сәбр едир вә инанырлар ки, ишләрин тәгдири Аллаһын әлиндәдир. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: “Аллаһ-тәала бујурур: “Мәним гәзавү-гәдәримдән разы олмајан, не’мәтләрә шүкр етмәјән, бәлаларда сәбр јолуну тутмајан кәс өзүнә башга бир мә’буд ахтарсын.”2 Һәзрәт Пејғәмбәр Аллаһ-тәаланын белә бир бујуруғуну нәгл едир: “Мәним бә’зи мө’мин бәндәләрим имканлы олдуглары вахт диндән мөһкәм јапышарлар. (Варлы олдугда Аллаһа итаәт едәр, фәгирлијә дүшдүкдә диндән узаглашарлар.) Беләләрини бөјүк имканларла сынаға чәкәрәм ки, иманлары ислаһ олсун.” Әлбәттә ки, инсан тәкҹә чәтинликләрлә јох, һәм дә не’мәтләрлә имтаһана чәкилир. Бә’зи инсанлара ҝен-бол не’мәт верилир ки, онларын өз вәзифәләринә бағлылығы ашкар олсун. Аллаһ-тәала бујурур: “Бә’зи бәндәләрим өз динләриндә јалныз фәгирлик вә хәстәлик заманы мөһкәм олурлар... Онлары фәгирлик вә хәстәликлә сынаға чәкәрәм ки, динләри ислаһ олсун. Мән өз мө’мин бәндәләримин динини неҹә ислаһ етмәји даһа јахшы билирәм.” Јухарыда садаланан ишләр о заман баш верир ки, бәндә мө’мин олсун вә өз ишләрини Аллаһа һәвалә етсин. Белә һалларда Аллаһ өз бәндәси үчүн нәји хејир билирсә, ону да ҝерчәкләшдирир. Әҝәр инсанын хејири сәрвәтдәдирсә, она сәрвәт верилир, јох әҝәр онун хејири фәгирликдәдирсә, фәгирлијә дүчар едилир. Хејири фәгирликдә олан инсан нә гәдәр чалышса да, ҝүнбәҝүн ҝери ҝедир. Чүнки о Аллаһдан хејир истәмиш вә Аллаһ онун хејрини фәгирликдә ҝөрмүшдүр. Әслиндә белә бир бәндәнин үзләшдији вәзијјәт онун өз дуасынын нәтиҹәсидир. Бир даһа гејд едәк ки, инсан әлини-әлинин үстүнә гојуб отурмамалы вә тәлаш ҝөстәрмәлидир. Вәзифәни јеринә јетирмәк бир ишдир, ишләри Аллаһа тапшырмаг башга бир иш. Әсас мәсәлә одур ки, инсан гаршылашдығы вәзијјәтдән разы галсын. Аллаһын тәгдириндән асылы олмајараг, инсан өз аиләсинин еһтијаҹларыны өдәмәк, хәстәликләрдән горунмаг үчүн чалышмалыдыр. Бир чох инсанлар өз сағламлыгларыны горудуглары һалда хәстәлијә дүчар олурлар. Бир башгалары исә хәстәликдән горунмадыглары һалда сағлам олурлар. Чүнки Аллаһ онларын сағламлығы үчүн башга бир васитә гәрар вермишдир. Инсан бә’зән јетәринҹә чалышса да арзусуна чатмаја биләр. Белә һалларда Аллаһа арха чевирмәк олмаз. Аллаһын гәзавү-гәдәриндән разы олан инсан һеч вахт дүнја ишләринә ҝөрә нараһат олмур. О вәзифәсини јеринә јетирир, Аллаһа пәрәстиш едир вә гаршылашдығы һадисәләрдән разы галыр. Амма риза мәгамына чатмамыш инсанлар чәтинликләрлә үзләшдикләри вахт өзләриндән чыхыр вә Аллаһдан ҝилејләнирләр. Рәвајәтин давамында охујуруг: “Бәндәләрдән бә’зиси мәнә ибадәтдә чалышыр, раһат јатагдан галхыр, ҝеҹә јары дуруб намаз гылыр вә мәнә пәрәстишдә өзләринә зәһмәт верирләр... Онун иманыны горумаг мәгсәди илә бир-ики ҝеҹә јухуну она галиб едирәм. О, сүбһ ајылыр вә ҝеҹә намазына дурмадығы үчүн гәзәбләнир, өзүнү мәзәммәт едир. Һансы ки, мән ону ибадәтдә өзбашына бурахсајдым, ону ловғалыг һисси бүрүјәрди.” Бәли, егоистликдән горумаг, өзүнәпәрәстишдән ушаглашдырмаг мәгсәди илә Аллаһ бә’зән бизи јухуја верир ки, ики рәкәт намазымызла гүррәләнмәјәк. Белә һалларда инсан һисс едир ки, онун ибадәтдә дә Аллаһын јардымына еһтијаҹы вар. Рәвајәтин давамында бујурулур: “Һәмин худбинлик ону әмәлләри илә алдадыр. Инсан өз ибадәтиндән гүррәләнмәклә елә бир вәзијјәтә ҝәлир ки, диндән чыхмаға јахын олур. Чүнки о, әмәлләри илә гүррәләнир вә өзүндән разы галыр... Она елә ҝәлир ки, о, бүтүн абидләрдән үстүндүр вә ибадәтдә һамыны өтүб-кечмишдир. (Һансы ки, пејғәмбәрләр дә ибадәтдә сүстлүјә јол вердикләрини е’тираф етмишләр.) Ибадәти илә гүррәләнән инсан мәндән узаглашыр вә мәнә јахын олдуғуну ҝүман едир. Мүкафат вә саваб үчүн иш ҝөрәнләр һәмин әмәлләрлә гүррәләнмәмәлидирләр.” Бәли, инсан өз ибадәти, сүбһ ојанмасы илә ловғаланмамалыдыр. Чүнки белә бир гүрур вә ловғалыг инсаны һәлак едә биләр. Әксинә, даим Аллаһын мәрһәмәти вә јардымы үмидиндә олмаг лазымдыр. Рәвајәтин давамында охујуруг: “Беләләри нә гәдәр чалышсалар да, өзләрини зәһмәтә салсалар да, өмүрләрини мәнә ибадәт јолунда кечирсәләр дә, тәгсиркардылар. Онлар өз ибадәтләри илә мәнә пәрәстишин маһијјәтини дәрк етмәзләр. Онлар мәним јанымда олан кәрамәт, беһишт не’мәтләри, уҹа мәгамлара чатмаг ләјагәтини әлдә етмәзләр. Амма бәндәләрим мәним мәрһәмәтимә е’тимад ҝөстәрмәли, фәзлимдән шад олмалы, хош ҝүманла мәнә әмин олмалыдырлар. Онлар һәмин мәгамда мәрһәмәтимә говушар, разылығымы әлдә едәр вә лүтфүм онлара бағышланма либасы ҝејдирәр. Һәгигәтән дә, мән рәһман вә рәһим Аллаһам вә бу адла адландырылмышам!”1 Бир сөзлә, инсан ишләриндә Аллаһа үмидвар олмалы вә тәкамүл јолунда Аллаһын лүтфүнә е’тимад ҝөстәрәрәк, вәзифәләрини ән үстүн шәкилдә јеринә јетирмәлидир. Инсан һәм чалышмалы, һәм дә өз әмәлләринә ҝүвәнмәмәлидир. Чүнки бизим әмәлләримиз Аллаһын не’мәтләри илә бәрабәр ола билмәз. Әҝәр әмәлләримиз дәгиг һесабланасы олса, елә бир газанҹымыз олмадығыны анлајарыг. Мө’минләри ағушуна алаҹаг мәрһәмәт јалныз Аллаһын лүтфүндәндир. Әҝәр биз Аллаһа ибадәт едириксә, бу онун не’мәтләри мүгабилиндә бир шүкүрдүр. Әҝәр дилимиз ону зикр едирсә, данышмаг гүдрәтини дә о әта етмишдир. Белә ки, Аллаһа миннәт гојмаг олмаз. Ән үстүн бир әмәлимиз һесаба чәкиләрсә белә, борҹлу галарыг. Она ҝөрә дә мүкафат, илаһи өвлијаларын мәгамына чатмаг арзусунда олмамалыјыг. Чүнки онлар ујғун уҹа мәгама Аллаһа тәвәккүл вә хошҝүманлыг сајәсиндә уҹалмышлар. Бәли, уҹа мәгамын сирри салеһ әмәлләрдә јох, һәгиги тәвәккүлдә вә ризададыр.
жүктеу/скачать 2.39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|