Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
Тоғызыншы баспа. Санкт-Петербург. Типтікке. Әскери тұрғылықты жерлер
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қиялға әсер ететін ойдың тұрпаттары
| Тоғызыншы баспа. Санкт-Петербург. Типтікке. Әскери тұрғылықты жерлер
Департаменті. 1844.-- В 8-ю д. л. 106 .1 бет. Ақыл-ойға әсер ететін ойдың тұрпаттары: а. Ескерту (occupatio) - шешен тыңдаушыларға ескерте отыра өз- өзіне қарсы сөйлейді және оны теріске шығарады. Сендірушіліктің көптігіне қызмет етеді. ә. Жауап берушілік (subjectio) - өзіміз сұраушылық етіп және өзіміз жауап берушілік жасаймыз. Хәм тұрпат көңіл салуды, әуесқойлықты және соны қанағаттандыруды қозғайды. б. Шегіну (consessio) - біз қарсыласымызбен келісеміз, бірақ қарсыласты басу үшін және біздің ақиқатымыздың одан сайын расталуы үшін. Қарсыласты оның қаруымен таң қалдыру үлкен ақылдықты талап етеді. в. Айыру (distribute) - тектің орынына түрін, бүтіннің орынына бөліктерді анықтау. Ол ақиқатты айқындайды, ақыл-ойды одан әрі сендіртеді. г. Ауыстыру (antimetabole) - сөйлемде сөздердің орнын ауыстырып, ең күшті және жиі жағымсыз ойды береміз. Хәм тұрпат күтпеген жайлы, бірақ сондықтан да ақыл-ойды одан да қаттырақ сендіртеді. ғ.Тапқырлық (oxymoron) - айқын қайшылықпен өткір ой. Ойландырып және сезінуге мұқтаж етеді. е.Шегіну (digressio) - бір ойдан екінші ойға өнерлі түрде өту. Пайым бөліктерінің қосылуына қызмет етеді. ж. Оралу (revocatio) - сыртқы ойдан басты ойға көшу, шегіністің салдары. Осы екі тұрпат бірінен соң бірі қашан да болуы тиіс, ақыл- ойды бір ақиқаттан екіншісіне аударады және бұл шешендер үшін маңызды. з. Өсіре алу (gradatio. Incrementum) - ең әлсізден ең күштіге деген баяу жүріс ақыл-ойға одан сайын әсерін тигізеді. и. Түзету (eponorthosis) - абайсыздан немесе әдейі емес айтылған ой бөгде, ең күштісімен жаңартылады. Қиялға әсер ететін ойдың тұрпаттары: а. Суреттеу (hypotiposis) - ойды немесе оқиғаны көз алдында шынайы болып жатқандай және біз оны көріп тұрғандай көріністі, тірі суретті ұсыну. Ол мынадай ынтықтарды тудырады: аң-таң болуды, рахымды, ызаны, кекті және т.б. 58 ә. Жандандыру (prosopopoeia) - сезімнің сиқыры, жансыз немесе дерексіз нәрсеге өмір де, әрекет те беріледі. Бұл тұрпат қиялды қатты таң қалдырады. б. Сөз алмасу (sermocinatio) - тамаша айланыс, сөзді жансыз немесе өліге беріледі. Бұл тұрпат жан беруге қосылады, жансыз нәрсеге өмірді және әрекеттің үстіне сөз беріледі. в. Қарама-қарсы қою (antithesis) - бір нәрсені екіншісіне немесе бір ойды екінші ойға қарсы қою (контраст). г. Салыстыру (paralellus) - ұқсас нәрселерді, жақын әрекеттерді немесе қасиеттерді салыстыру. Бұл тұрпат көне орыс өлең-жырларына тән. ғ. Риторикалық анықтама (descriptio, Paraphrasis) - қиял үшін тартымды болатын ең басты қасиеттерді, ең маңызды мүліктерді және сипаттамаларды суреттеу, анықтау. д. Кернеулік (energia) - бір нәрсе туралы көптеген қысқа және күшті ойлардың жиынтығы. Өсірке ұқсас. Айырмашылығы: өріс баяу және ақыл-ойға әсер етеді, ал кернеудің күштілігімен және күтпеген жерден қиялға әрекет етеді. е. Асыру (auxisis) - асыра көп сөйлеу. ж. Кішірейту (me/'os/s, Tapinosis) - азсөйлеу. з. Мүмкін еместік (impossibile) – мүмкінеместік пен қиын салыстырылады және соңғысы ең ыңғайлы деп ардақталады. жүктеу/скачать 2.91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|