Әжинияз атындағы Нӛкис мәмлекетлик педагогикалық институты

242 
BILIMLENDIRIWDE ZAMANAGÓY QATNASLAR 
 
P.A.Salieva 
QR XBXQTHOQAAО
 
Mámleketimizde 
ǵ arezsizlik jıllarında ámelge asırılǵ an keń kólemli 
reformalar milliy mámleketlik hám suberenitetin bekkemlew, qáwipsizlik hám 
huqıq-tártiplerin, jámiyetde nızam ústinligi, insan huqıq hám erkinliklerin, milletler 
aralıq tatıwlıq hám diniy bawırmanlıq ortalı
ǵ ın támiyinlew ushın zárúr fundament 
boladı, xalqımızdıń múnásip ómir keshiriwi, jáhán talapları dárejesinde bilim alıw 
hám kásip iyelewi, puxaralarımızdıń jaratıwshılıq iskerligin júzege shı
ǵ arıw ushın 
zárúr shár-shariyatlar jaratadı. 
Jańa sháriyatlardan kelip shı
ǵ ıp, «Bilimlendiriw haqqında»ǵ ı Nızamı hám 
«Kadrlar tayarlawdıń milliy ba
ǵ darlaması haqqında»ǵ ı Ózbekistan Respublikası 
nızamlarına, 2017-2021-jıllar
ǵ a mólsherlengen ―Ózbekstan Respublikasın jáne de 
rawajlandırıw boyınsha Háreketler strategiyası‖, Ózbekstan Respublikası 
Prezidentiniń ―Pedagog kadrlardı tayarlaw, xalıq bilimlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw sistemasın jánede jetilistiriw is-
ilajları haqqında‖
ǵ ı Qararına muwapıq, bilimlendiriw basqıshlarınıń úzliksizligi 
hám izbe-izligin támiyinlew, bilimlendiriwdiń zamanagóy metodologiyasın jaratıw, 
mámleketlik bilimlendiriw standartların kompetensiyalıq qatnas tiykarında 
jetilistiriw, oqıw-metodikalıq komplekslerdiń jańa áwladın islep shı
ǵ ıw hám 
ámeliyatqa endiriw hámde pedagog xızmetkerlerdi qayta tayarlaw hám olardıń 
qánigeligin arttırıw sistemasın jánede jetilistiriwdi talap etedi. 
Qánigeligin arttırıw kurslarında tıńlawshılardıń bilim, kónlikpe, uqıplılqları 
hám kompetenciyalarına qoyılatu
ǵ ın talaplar 
Tıńlawshı: bilimlendiriw tarawında
ǵ ı innovaciyalıq xızmet tiykarların; 
- baslawısh tálimde qollanılatu
ǵ ın zamanagóy qatnaslar hám innovaciyalardı; 
- baslawısh klastı oqıtıwda qoyılatu
ǵ ın házirgi zaman talapların biliwi; 
- baslawısh klass pánleriniń mazmunı, quralları, metodları hám túrleriniń 
úzliksizligi hám izbe-izligin támiyinlew; 
- baslawısh klass sabaqlarında kerekli paydalanılatu
ǵ ın tálim resurslarınan 
paydalanıw; 
- oqıtıw mazmunına baylanıslı ma
ǵ lıwmatlardı qayta islew, ulıwmalastırıw 
hám oqıwshılar
ǵ a jetkiziw kónlikpelerin; 
- baslawısh klass sabaqlarında innovaciyalardı qollanıw; 
- baslawısh klass sabaqlarına qoyılatu
ǵ ın zamanagóy talaplar tiykarında 
sabaqlardı shólkemlestiriw uqıplılıqların; 
- zamanagóy qatnaslar hám innovaciyalardan kásiplik xızmette paydalanıw; 
- baslawısh klass páni teoriyası hám onı oqıtıw metodikasi jetiskenlikleri, 
pánniń texnika hám islep shı
ǵ arıwǵ a baylanıslı izertlewlerden xabardar bolıw 
kompetenciyalardı iyelewi lazım. 
Tıńlawshılar
ǵ a baslawısh klass pánlerin oqıtıwda zamanagóy qatnaslar hám 
innovaciyalardı úyretiw hámde ámelde qollanıw kónlikpelerin qáliplestiriw arqalı 
tálimniń nátiyjeligin táminlewden ibarat. 
Baslawısh tálim procesinde kompetenciyalıq qatnas, olardıń maqset hám 
wazıypaları,oqıtıwdıń interaktiv metodları, pedagogikalıq texnologiya pánine tiykar 
sal
ǵ an alımlar, oqıtıw procesinde qollanılatuǵ ın dástúriy emes tálim usıllarınıń 
túrleri hám ahmiyetin,olardıń xızmet, sociyallıq hádiyse, teoriyalıq pán, oqıw 

243 
pánleri, tálim-tárbiya sisteması, tálim-tárbiya procesi, jeke pánlerdi oqıtıw 
texnologiyaları, túrli pánler menen baylanıslı
ǵ ı hám ilimiy-izertlewler tarawına say 
kórinisleri úyrenilip shı
ǵ ıladı. 
"Ne ushın" sxeması 
Ne ushın sxeması bar bol
ǵ an mashqalanı keltirip shıǵ arǵ an sebeplerdi 
anıqlaw
ǵ a járdem beriwshi sxema bolıp esaplanadı. Sebep- aqıbet nızamǵ a 
tiykarlanıp mashqalanı keltirip shı
ǵ arıwshı sebeplerin anıqlamay turıp mashqalanı 
sheshiw qıyın. Mashqalanıń sheshimin tabıw ushın keltirip shı
ǵ arǵ an sebeplerdi 
anıqlaw hám joq etiw talap etiledi. Oqıwshılarda sebep-aqıbet nızami tiykarında 
pikir júrgiziwdi tárbiyalaw zárúr. Usı sxema oqıwshılarda ayrıqsha usı ózgeshelikti 
rawajlandıradı. 
"SWOT analiz" metodı. 
Metodtıń maqseti: bar bol
ǵ an teoriyalıq bilimler hám ámeliy tájriybelerdi 
analiz etiw, salıstırıw arqalı mashqalanı sheshiw jolların tabıwga, bilimlerdi 
bekkemlew, takrarlaw, bahalawga, erkin, kritikalıq pikirlewdi, standarttan tıs 
oylawdı payda etiwge xızmet etedi. 
Úlgi:Óqıtıwshıda multimediya qurallarınan paydalanıwdıń kúshli hám kúshsiz 
tárepleri, ishki imkaniyatları hámde óqıtıwda multimediya qurallarınan 
paydalanıw
ǵ a tosqınlıq etiwshi sırtqı hám qáwiplerdi tawıp jazıp tablicaǵ a túsiriń 
S 
Oqıtıwda multimediya qurallarınan 
paydalanıwdıń kúshli tárepleri 
Xabarlardı nátiyjeli ózlestiriw 
W 
Oqıtıwda multimediya qurallarınan 
paydalanıwdıń kúshsiztárepleri 
Xabarlardıqabıletiwdi tek bir 
tárepleme bolıwı, klasta 
pedagogikalıq pikiralısıwdıń 
kemligi 
O 
Oqıtıwda multimediya qurallarınan 
paydalanıwdıńimkaniyatları (ishki) 
Auditoriyanıtartıw, 
waqtdanutıw, nátiyjeli 
ózlestiriw, tezqabıletiw, 
dóretiwshilik kóz qarasın 
payda etiw 
T 
Tosıqlar (sırtqı) 
Texnikahám 
shaxsfaktorlarınıń qarama-
qarsılı
ǵ ı. 
"Insert" metodı 
Metodtıńmaqseti: Bul metodlarda jańa xabarlar sistemasın qabıl etiw hám 
bilmlerdi ózlestiriwshini jeńillestiriw maqsetinde qollanıladı, sondayaq, bul metod 
talaplar ushın este saqlaw shını
ǵ ıwları wazipasın hám óteydi. 
Metodtı ámelge asırıw tártibi: 
oqıtıwshı sabaqqa baylanıslı temanıń tiykar
ǵ ı túsinikleri mazmunı jarıtılǵ an 
tekstti tarqatpa yaki prezentaciya kórinisinde tayarlaydı; 
jańa tema áhmiyetin jaratıwshı tekst tálim alıwshılar
ǵ atarqatıladı yaki 
prezentaciya kórinisinde kórsetip beriledi; 
tálim alıwshılardı individual tárizde tema menen tanısıp shı
ǵ ıp, óz shaxsiy 
kóz qarasların arnawlı belgiler arqalı túsindiredi. Tekst penen islewde tıńlawshılar 
yaki qatnasıwshılar
ǵ a tómendegi arnawlı belgilerden paydalanıw usınıs etiledi: 

244 
Belgiler 
1-tekst 
2-tekst 
3-tekst 
"V" –tanıs ma
ǵ lıwmat. 
"?" –tul ma
ǵ lıwmatqa túsinbedim, túsinik 
kerek. 
"+" - bul ma
ǵ lıwmat men ushın jańalıq. 
"- " bul pikir yaki usı ma
ǵ lıwmatqa qarsıman?
Belgilengen waqıt tamam bol
ǵ an soń, tálim alıwshılar ushın tanıs hám 
túsiniksiz bol
ǵ an maǵ lıwmatlar oqıtıwshı tárepinen analiz qılınıp, túsindiriledi, 
olardıń ahmiyet ashıp beriledi. Sorawlar
ǵ a juwap beriledi hám sabaq 
juwmaqlanadı. 

жүктеу/скачать 4.15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: