Еуропа және америка елдерінің жаңа және қазіргі заман тарихы 1640-2019 жж.
жүктеу/скачать 1.75 Mb. Pdf көрінісі
|
| Әскери-саяси блоктарды құру. АҚШ-тың басшылығымен Батыс елдері
«күш ұстанымынан» саясат жүргізу жолына тұрып, КСРО-ға ашық конфронтация бағытын таңдайды. 1948 жылы АҚШ-тың, Канаданың және батысеуропалық елдердің қатысуымен әскери одақ құру туралыА ҚШ ұсыныс жасады. 1949 жылғы 4 сәуірде 12 мемлекет Солтүстікатлант блогын құру туралы шартқа (НАТО-ны )қол қойды. НАТО елдерінің жалпы әскери күштері құрылды, Америка әскерлері үшін Еуропадағы базалар ұсынылды. 1955 жылы НАТО-ға ГФР-сы кіргеннен кейін Социалистік Достастық елдері НАТО-ның әскери қатерін оқшаулау және өз қорғанысын нығайту үшін өз ұйымын құруды шешті. Варшавада КСРО, Болгария, Венгрия, Польша, Румыния, Чехословакия, ГДР және Албания сияқты 8 елдің достығы, ынтымақтастығы және өзара көмек туралы шартқа қол қойылды. Социалистік елдердің құрылған әскери-саяси одағы - Варшава келісімі ұйымы (ВКҰ) атауын алды. Варшава альянсы халықаралық аренада саяси тепе-теңдікті орнатуда маңызды рөл атқарды. Сол уақытта АҚШ пен олардың батыс одақтастары блок жүйесін Афро- Азия аймағына таратуға ұмтылды. 1951 жылы Австралия, Жаңа Зеландия және АҚШ Тынық мұхит аймағы үшін АНЗЮС атты әскери-саяси блок құру туралы шартқа қол қойды. 1954 жылы қыркүйек айында Құрама Штаттар Филиппинаның Манила қаласында Англия, Франция, Австралия, Жаңа Зеландия, Филиппин, Тайланд және Пәкістан өкілдерінің кеңесін құрды. Осы кездесудің нәтижесінде Оңтүстік-Шығыс Азия қорғанысы туралы келісімге (СЕАТО) қол қойылды. Әлемдік жұртшылық оның құрылуын АҚШ-тың Оңтүстік-Шығыс Азияда бақылау орнатуға ұмтылысы ретінде бағалады. Батыс елдері блок стратегиясын Таяу және Орта Шығыста қолдана бастады. 1952 ж.Мысырдағы төңкеріске және оның көршілес елдерге ықпалының таралуына байланысты, осы аймақта өзін көшбасшы деп санаған Англия, 1955 124 ж. Бағдад пактісіне қол қоюдың бастамашысы болды. Оған Англия, Түркия, Иран, Ирак және Пәкістан АҚШ кірді. Блоктар жүйесін құра отырып, АҚШ әлемдік гегемонияны орнатуға ұмтылды. Дәл осы уақытта американдық әлемдік тәртіпті орнату идеясы пайда болады. Алайда, өз ұмтылыстарына қарамастан. АҚШ жеке көшбасшы бола алмады. Бұған қарама-қарсы басқа аса державаның – Кеңес Одағының болуы болды. Осылайша әлем биполярлы кескіндерді алды. Халықаралық қатынастар жүйесіндегі Афро-Азиялық аймақ. Екінші дүниежүзілік соғыс Азия мен Африка елдерінде белгілі өзгерістерге алып келді. Олардың аумағында тәуелсіз мемлекеттер пайда болды. Жапон оккупациясынан босатылып, Корея тәуелсіздігіне қол жеткізді. Алайда корей жерінде екі мемлекет пайда болды: оңтүстікте – Корея Республикасы (КР), ал солтүстікте – Корей Халық-Демократиялық Республикасы (КХДР). 1950 жылы ҚР мен КХДР арасында әскери қақтығыс пайда болды. АҚШ Оңтүстік Кореяға, ал КСРО – Солтүстік Кореяға әскери көмек көрсете бастады. Қытай Халық Республикасы (ҚХР) өз еріктілерін КХДР-ға жіберу туралы мәлімдеді. 27 шілдеде екі әлеуметтік жүйе арасындағы қарулы қақтығысты аяқтаған бейбітшілк туралы келісімге қол қойылды. Корея екі мемлекетке бөлінді. Бір жылдан кейін Азиядағы тағы бір соғыс ошағы жойылды. 8 жыл бойы француз билігі Үндіқытайда өз үстемдігін күшпен ұстап тұруға тырысты. Әскери жеңіліске ұшырап, Франция 1954 жылы Женева келісімі мен саяси реттеу принциптері туралы қол қоюға мәжбүр болды. Женевалық кеңеске қатысушылар Вьетнамның, Лаос пен Камбоджаның тәуелсіздігін, бірлігін және аумақтық тұтастығын құрметтеуге және олардың ішкі істеріне араласпауға міндеттенді. 1952 ж. Мысырда ұлттық-демократиялық революция жеңіске жетті. Билікке Г.А.Насердің үкіметі келді. 1956 жылдың шілдесінде ол Суэцк каналының ағылшын-француз компаниясын Мысыр мемлекетінің меншігіне берді. Батыс елдері Мысыр үкіметінің әрекетін заңсыз деп жариялады және экономикалық санкцияларға жүгінді. Англия мен Франция Израильмен келісімге келді. 1956 жылдың 30 қазанына қараған түні Израиль әскері Египетке шабуыл жасады. Бір күн өткен соң ағылшын-француз десанттары Суэц каналының аймағында қонды. Бұған жауап ретінде 31 қазан 1956 ж. КСРО агрессияны айыптаған және дереу әскери іс-қимылдарды тоқтатуды және интервенттердің әскерлерін шығаруды талап еткен мәлімдемемен шықты. Кеңес өкілдері БҰҰ-ға осы талаптарды қолдауға шақырды. БҰҰ Бас Ассамблеясы тиісті резолюция қабылдады. Осыдан кейін интервенттер әскері Мысыр аумағынан кетті. Бұл оқиғалар Суэц дағдарысы деп аталатын тарихқа енді.1952 ж. Мысырда ұлттық-демократиялық революция жеңіске жетті. Билікке Г. А. Насердің үкіметі келді. 1956 жылдың шілдесінде ол Суэцк каналының ағылшын-француз компаниясын ұлтшылдыққа алды. Батыс елдері Мысыр Үкіметінің әрекетін заңсыз деп жариялады және экономикалық санкцияларға жүгінді. Англия мен Франция Израильмен келісімге келді. 1956 жылдың 30 қазанына қараған түні Израиль әскері Египетке шабуыл жасады. 125 Бір күн өткен соң ағылшын-француз десанттары Суэц каналының аймағында қонды. Бұл жауап 31 қазан 1956 ж. КСРО агрессияны айыптаған және дереу әскери іс-қимылдарды тоқтатуды және интервенттердің әскерлерін шығаруды талап еткен мәлімдемемен шықты. Кеңес өкілдері БҰҰ-ға осы талаптарды қолдауға шақырды. БҰҰ Бас Ассамблеясы тиісті резолюция қабылдады. Осыдан кейін интервенттер әскері Мысыр аумағынан кетті. Бұл оқиғалар тарихқа Суэцк дағдарысы деген атақпен тарихқа енді. Тәуелсіз афро-азия мемлекеттері өздерін халықаралық аренада батыл мәлімдей бастады. 1955 жылы Бандунгта (Индонезияда) Азия мен Африканың 29 елінің конференциясы шақырылды. Ол мемлекеттердің түрлі қоғамдық құрылыспен бейбіт қатар өмір сүруі мен ынтымақтастығы қағидаттарын мақұлдады. Конференцияда Үндістан, Индонезия және ҚХР басты рөл атқарды. Конференция бейбіт қатар өмір сүрудің 10 принципін жариялады. Олардың ішіндегі ең маңыздысы адам құқықтарын құрметтеу, нәсілдік теңдік, басқа елдердің ішкі істеріне араласудан бас тарту, барлық халықаралық дауларды бейбіт жолмен реттеу, БҰҰ мақсаттары мен принциптерін сақтау. Конференция әскери блоктарды айыптап, ядролық қаруға тыйым салуды талап етті. Дербес тәуелсіз курсты жүргізе отырып, үшінші әлемнің 100-ден астам елі әскери-саяси блоктарға қосылмау саясатын жариялады. 1961 ж. Белградтағы конференцияда өз бетінше ағым ретінде біріктірілмеу қозғалысы ресми түрде рәсімделді. жүктеу/скачать 1.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|