Еуропалық экономикалық комиссия экологиялық саясат жөнінддегі комитет
жүктеу/скачать 4.05 Mb. Pdf көрінісі
|
|
I Бөлім: Саясат жасау, жоспарлау жəне жүзеге асыру • Мұнайдың ластауымен күрес жүргізудегі аймақтық дайындық, шара қолдану жəне ынтымақтастық туралы Хаттама; • Трансшекаралық байланыста ОВОС жүргізу туралы Хаттама; • Каспийлік əралуандылықты қорғау туралы Хаттама. Хаттамалар жасау қызметі Еуропа елдері үшін Негіздемелік конвенцияның, сонымен бірге Халықаралық теңіз ұйымының уақытша хатшылығы ретінде (ТО туындаған жағдайдағы аймақтық ынтымақтастық туралы Хаттама бойынша) қызмет етіп отырған ЮНЕП Аймақтық офисінің жетекшілігімен атқарылады. Шындығында, тараптар тұрғысынан келісімнен өткен мұнай ластануларымен күрес жүргізудегі аймақтық дайындық, шара қолдану жəне ынтымақтастық туралы Хаттама жазылып бітті. 2006 жылы Каспий экологиялық бағдарламасының (КЭБ) Үйлестіру комитеті осы елдерге ұлттық бекіту үрдісін аяқтауға жəне берілген хаттамаға қол қоюға ұсыныс жасады. Бұл Хаттама жақын арада жазылып бітеді деп күтілуде. Эспоо Конвенциясының Хатшылығы ОВОС Хаттамасын трансшекаралық байланыста аяқтауға ықпал етеді жəне бұл Хаттаманың мəні Эспоо Конвенциясымен келісілетіндігін атап көрсетеді. Хаттамаларға қол қоюға дайындық жүргізудің алғашқы қадамдары қатысушы-елдердің бірінші конференциясында (І ҚЕК) талқыланды. КЭП – Каспий теңізімен тоғысатын бес ел, сондай-ақ халықаралық мекемелер (ЕО, БҰҰДБ, ЮНЕП жəне Дүниежүзілік банк) аралығындағы аймақтық ынтымақтастық бағдарламасы. КЭП мақсаты – Каспий теңізі ортасын экологиялық жағынан тұрақты басқару жəне дамыту. Осы мақсатқа қол жеткізуге бағытталған жұмыс барысының бір бөлігі экологиялық мəселелердің басымдылығымен қатар, қызметтің аймақтық Стратегиялық бағдарламасын жəне Каспий теңізі жөніндегі қызметтің бес ұлттық жоспарын (КҚҰЖ) жасау үрдістерін анықтайды. Қазақстанға арнап жасалынған КҚҰЖ іс-шараларының басым бөлігі 2003 жылғы Экологиялық қауіпсіздік Тұжырымдамасында берілген. Қазақстандық ҚСБ іске асырылуын бағалау туралы есебінде КҚҰЖ көптеген тапсырмалары ұлттық деңгейде саясатқа енгізілген деп атап көрсетіледі. Дегенмен бұл туралы ешқандай мысал келтірілмеген. Қазақстандағы мұнайгаз өнеркəсібі экологиялық іс-шараларды жүзеге асыруға немесе оларды қаржыландыру барысында елеулі рөл атқарып келеді. Мысалы, берілген мəліметтер бойынша Agip KCO компаниясы 2003 жылдан 2005 жылдар аралығында түрлі экологиялық іс-шараларды жүзеге асыруға шамамен 70 миллион АҚШ долларын жұмсаған. Каспий теңізі аймағындағы экологиялық мониторинг жүйесін жасауға бағытталған жұмыстардың шеңберінде ҚОҚМ Атырау қаласынан Каспий теңізінің мониторингі аймақтық орталығын ашты. Аталған орталық гидрометеорологиялық зерттеулер жүргізеді жəне аймақтағы қоршаған ортаның ластануын қадағалайды. Осы салада мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылып отыратын, Атырау жəне Маңғыстау облыстарының жағалаулық тізбектерінің экологиялық қалпын бағалауға арналған геологиялық жəне экологиялық зерттеулер жасалып отырады. Халықаралық техникалық көмек Қазақстан қоршаған ортаны қорғау саласында елеулі халықаралық көмек алып отыр. Мұндай ынтымақтастықтың мысалдары жоғарыда келтірілді. Бұған қарамастан, халықаралық көмек көздерінің мəліметтері, мақсаты мен мөлшері туралы бірегей қор қалыптаспаған, бұл оның тиімділігін талдауға кедергі болуда. Қазақтан экология жəне қауіпсіздік саласындағы Бастамаға қатысуда (ҚАУЭКО). Аталған бастама бірнеше халықаралық мекемелердің серіктестігінен құралады, атап айтсақ: ЮНЕП, БҰҰДБ, ЕЭК БҰҰ, ЕҚЫҰ, АЭО жəне НАТО. Елге ҚАУЭКО түрлі экологиялық салалардағы, ішінара тəуекелдерді басқару саласындағы өткізілетін іс-шараларынан пайда түсіп отырады. ҚАУЭКО шеңберінде өткізілетін жобаға мысал ретінде, Саржал ауданындағы Семей ядролық сынақ полигонының радиологиялық жағдайын зерттеу жобасын (НАТО басқаруындағы) 4 Тарау: Халықаралық келісімдер мен міндеттемелерді жүзеге асыру 103 атауға болады, оның екінші фазасы 2004 жəне 2007 жылдар аралығында өткізілді. Бұл жобаның нəтижелері ҚР Үкіметіне жəне жергілікті басқару органдарына аумақты қайта қалпына келтіру жəне дамыту стратегиясын жасауға мүмкіндік береді. Офисі Алматы қаласында орналасқан Орталық Азияның Аймақтық экологиялық орталығы (ОА АЭО) түрлі экологиялық мəселелер, ішінара, аймақтағы елдердің аса қуатты экологиялық ҮЕҰ дамуы жөніндегі субаймақтық елдерге ықпал етеді. Халықаралық қаржы институттарын қосқанда, халықаралық мекемелермен ынтымақтастық туралы Жан-жақты мəлімет 6 тарауда берілген. “Еуропаға арналған қоршаған орта” жəне Орталық-азиялық бастама Қазақстан Республикасы “Еуропаға арналған қоршаған орта” (ЕҚО) үрдісіне жəне ЕҚО министрлерінің Конференцияларына белсенді қатысып келеді. Қазақстан Орталық Азия елдерінің экология министрлерінің мəжілісіне қатысты, ол Белградта 2007 жылы өткен ЕҚО министрлерінің алтыншы Конференцияға дайындық үрдісі шеңберінде өткізілген еді жəне мұнда Қазақстан Конференцияның ЕО жəне Орталық Азия елдері аралығындағы экологиялық ынтымақтастықты кеңейтудегі рөлін ерекше атап өтті. Орталық-азиялық елдер қоршаған ортаны жақсарту мақсатында жəне субаймақтағы тұрақты дамыту мақсатында Белградта өткен Конференциядан соң ЕҚО үрдісі қажеттіліктеріне сай негізделген жəне мақсат-бағдарланған міндеттерін жалғастыруға дайын екендіктерін білдірді. 4.1 бөлімде көрсетілгендей, ЕЭК БҰҰ аймағының экология министрлері Қазақстан Республикасының 2011 жылға белгіленген келесі ЕҚО Конференциясын өткізуге жасаған ұсынысын жақсы қабылдады. Орталық-азиялық бастама Тұрақты даму жөніндегі Орталық-азиялық бастамасын (ОАБ) Йоханнесбургтегі (2002 ж.) Дүниежүзілік саммитке дайындық жүргізу барысында Орталық Азия елдері алға қойған болатын жəне бұл бастама Дүниежүзілік саммиттің бірінші құжатынан қолдау тапты. ОАБ мақсаты табиғи ресурстардың тапшылығы, Орталық Азия елдерінің кедейлігі мен теңдестірілмеген экономикалық даму мəселелерін шешуге бағытталған экологиялық бағдарлама жəне іс-шаралар дайындығын тұрақты дамыту ауқымын кеңейтуге негізделіп жасалған. Бұл үкіметтер арасында, жекеше сектор жəне азаматтық қоғамдық ұйымдардың халықаралық дамыту мекемелері жəне донор-елдер арқылы серіктестік құру нəтижесінде жасалуы тиіс. ОАБ дəрежесі мен келешегі 2007 жылғы Белград конференциясында талқыланды. Белгілі бір жетістікке экожүйелік басқару, тұрақты даму орнату, қоғамның қатысуы жəне заңнамаларды үйлестіру барысындағы бірқатар субаймақтық жəне ұлттық бағдарламалар, əлеуетті жəне пилоттық жобаларын дамыту жөніндегі жобалар арқылы қол жеткізілді. Əлі де түйіні шешілмей жатқан мəселелердің де маңызы зор. Əлі ашылмаған ішкі факторлар қатарына қоршаған орта мен табиғи ресурстарды басқарудың секторлық əдісі (интеграцияланған емес), азаматтық қоғамның жəне жекеше сектордың жеткіліксіз қатысуы, шектеулі ұлттық мемлекеттік қаржыландыру жəне жекеше салымдардың жеткіліксіздігі жатады. Жоғарыда айтылғандар ОАЕ елдеріндегі айрықша ерекшеліктерді қамтитын аймақтық бағалауға жататындығына қарамастан, бұл бағалау басым жағдайда Қазақстанға да тəн. Белград конференциясы өткен соң ОАБ басымдылығы белгіленді, атап айтсақ: экологиялық басқаруды күшейту; азаматтық қоғамның рөлін күшейту; тұрақты даму жағдайын алға жылжыту; су ресурстарын басқарудың үйлестірілген əдістерін қабылдау; ауа райын өзгерту мəселелерін шешу жəне экономикалық қызметтің экологиялық тұрақты түрлеріне арналған талаптар орнату. Қазақстан үшін, аймақтың кез келген басқа да елдері сияқты, осы мəселелерді халықаралық қауымдастықпен ынтымақтастықта іс жүзінде шешу аса маңызды. |