Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

кин сотиш имкониятига эга бўлишди. Бу, бир то- 
мондан, халқимиз ичидан янги ихтирочилар, ижод- 
корларнинг етишиб чиқишига хизмат қилса, иккин- 
чи томондан, маънавият, маърифат, илм-фан каби- 
ларнинг ўсишига имконият яратади.
Замонавий фирмаларнинг иқтисодиётига ўзлари 
фаолият кўрсатаётган жамият аста-секин бўлса ҳам 
таъсир қилади. Шунинг учун фирмалар жамоатчилик 
муҳити билан қандай муносабатда бўлиши керак, 
ўзларини ижтимоий жавобгар ҳисоблашлари керак- 
ми? Албатта, қонунларни ва давлат томонидан бошқа- 
риладиган меъёрларни бузмай фойдаланиш фирма­
ларнинг ижтимоий жавобгарлигида ифодаланади. Бу 
томондан фирмалар иқтисодий мақсадларини кўзлаш- 
лари керак. Шу билан бирга фирмалар иқтисодий 
жавобгарликларига қўшимча фаолиятларида инсоний 
ва ижтимоий йўналишларни ҳисобга олиб фирма 
жамоасига, жамиятга таъсирларини ҳис этишлари 
лозим, оқибатда ижтимоий муаммоларнинг ечили- 
шига ижобий ҳисса қўшишлари мақсадга мувофиқ.
Ижтимоий жавобгарлик деганда фирма томони­
дан ижтимоий муаммоларга жавобан ихтиёрий \apa- 
катнинг маълум даражаси тушунилади. Бу ҳаракат 
қонун билан белгиланган ва органлар томонидан бош- 
қариладиган талаблардан ташқариси ёки бу талаблар 
меъёридан юқори бажарилиши назарда тутилади. 
Фирмаларда ҳар хил ёрдам жамғармалари, атроф 
муҳитни муҳофаза қилиш, табиий офатларда кўрса- 
тиладиган ёрдамлар, ободонлаштиришга ажратмалар 
ва шу кабилар ижтимоий жавобгарликка киради.
Профессор Ли Престоннинг фикрича, ташкилот­
ни муваффақиятли бошқариш мақсадида ижтимоий 
муҳитда пайдо бўлувчи муаммоларга жавобан шу му- 
ҳит ташкилотга нисбатан хайрихоҳ бўлиши учун ўзи- 
нинг ижобий муносабатлари билан мослашиши ке­
рак. Ижтимоий жавобгарликнинг харажатлари жами- 
ятнинг гуруҳларини такомиллаштириш, ташкилотга 
жамият муносабатини яхшилаш кабиларда ўз ифода- 
сини топади ва шулар орқали қопланади.
66
www.ziyouz.com kutubxonasi

Ижтимоий жавобгарлик муаммосининг маркази- 
да шахсий ходим туради. Ж амоатчилик фикрини 
сўраш натижасига мувофиқ, кенг омма ўртасида бу- 
гунги кунда АҚШда ахлоқий хулқнинг қадри пасай- 
мокда.
Раҳбарлар ва оддий ходимларнинг ахлоқий хулқи- 
нинг хусусиятларини кўтариш мақсадида фирмалар- 
га ҳар хил чора-тадбирлар кўрилмоқда. Масалан, ах- 
лоқий меъёрноманинг иш ланмаси, ахлоқ бўйича 
қўмиталар тузиш, ижтимоий тафтиш ўтказиш ва ах- 
лоқий хулққа ўргатиш каби.
Хулоса қилиб айтмоқчимизки, албатта, таълимот- 
лар, мактаблар, доно тадқиқотчилар, уларнинг тав- 
сиялари биз учун ва бошқарувчилар учун бениҳоя 
қадрли. Аммо уларни қандай бўлса шундайлигича 
ҳозирги тараққиёт даврига айнан кўчириб бўлмайди. 
Чунки инсонлар, гурухдар, ташкилотлар янги муҳит- 
да, янги ижтимоий муносабатлар тизимида яшамоқ- 
да. Шу кунга қадар сақланган маҳаллий халқ, таш ки­
лот, корхона, давлат руҳига мослаб, ҳаётийлашиб кел- 
ган ахлоқий меъёр, дунёқараш ва қадриятларимизга 
истиқлол руҳини сингдирган ҳолда бошқариш керак. 
Демак, раҳбар касбий, ўз зиммасига жамият олдида- 
ги масъулият ва жавобгарликни теран идрок этиш, 
ҳалоллик, маслак-эътиқодида маҳкам туриш, ўзига 
ва ходимларига талабчанлик, айни вақтда одамгар- 
чиликни унутмаслик, эзгу орзуларинииг ушалиши 
йўлида белбоғини боғлаб қилинадиган меҳнатга ҳам 
жисмонан, ҳам ақлан мос бўлиши керак.
Ж авобгарлик иж тим оий-иқтисодий муносабат 
ифодасида ўз объектив мазмуни ва турли ифодала- 
ниш шаклларига эга. Масалан, ташкилотларни му- 
ваффақиятли бошқариш учун маъмурий, ҳуқуқий, 
ахлоқий (эстетик) масъулиятлар мавжуд. Атроф му- 
ҳитдаги ҳодиса-жараёнларни ва муносабатларни ту- 
шуниш ва билиш, бошқа кишилар билан ҳамкорлик 
қилиш ва уларни тушуниш, бошқа кишилар олдида 
ҳурмат-эътиборга сазовар бўлиш ва уларни иззат-
67
www.ziyouz.com kutubxonasi

ҳурмат қилиш, ақл-заковати ва илмий билимларини 
кўрсатиш кабилар ходимнинг фирма олдидаги масъ­
улияти бўлса, иккинчи томондан, унинг ижтимоий 
эҳгиёжи ҳамдир. Маъмурий, ҳуқуқий ва ахлоқий масъ- 
улиятлар орқали фирмалар бир-бирлари билан ўзаро 
боғлиқцир.

жүктеу/скачать 5.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: