Ғылымдар бойынша ХХV республикалық студенттік ғылыми конференциясының
жүктеу/скачать 5.25 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «коммерциялық делдал»
| Әдебиеттер
1. Дж. Бейлис, С. Смит, П. Оуэнс: Әлемдік саясаттың жаһандануы 2. Роберт Ф. Трагер: Дипломатия. Коммуникация және Халықаралық тәртіп негіздері 3. Джонатан Уолф: Саясат философиясына кіріспе ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕЛДАЛДЫҚ ШАРТТАРДЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУІ. Әліайдарқызы Н. - ЮМ-20-1к9 тобы студентті Салыбек Н.М. - құқық магистрі Нарықтық қатынастардың жаңа талаптарына сәйкес, шаруашылық қатынастарының субъектілері кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру барысындакөптеген күрделі мәселелерге (мысалы: құқықтық қамтамасыз ету, коммерциялық операцияларды жүргізу сияқты) тап болды. Бұл мәселелерді шешуде коммерциялық делдалдың орны ерекше. Коммерциялық делдалдың қызметі: біріншіден делдалдың қызметімен жасалатын қызмет болса; екіншіден тауарды өндіруші мен оны тұтынушыға жеткізу арасындағы операция; үшіншіден тауарды жеткізуші мен тұтынушы тараптарды байланыстыратын шарттың пайда болуына жәрдемдесуші қызмет; төртіншіден белгілі бір ақы үшін сатушы мен сатып алушы арасында сауда шартын жасауға жәрдемдесуші қызмет. Біздің пікірімізше, бұл делдалдықтың аталған белгілердің барлығына тән және бір тоқтамға келуге мүмкіндік беретін белгісін атап көрсетуге болады. Ол белгі тұтынушы мен өнім өндірушінің арасындағы негізгі шарттың жасалуына жәрдемдесуші қызмет, байланыс тәсілі. Шаруашылық қатынастар делдалдықпен немесе тікелей болуы мүмкін. Бұл жөніңде ғалым М.К. Сүлейменов тікелей қатынас өндіруші мен тұтынушының арасында пайда болатын қатынас, ал делдалдық қатынасқа делдал қатыса отырып, шаруашылық қатынасты бұрынғыдан да күрделендіре түсетіндігі жөнінде айтып өткен еді. Делдалдық қызмет көрсету шарттарына және кез келген үшінші тұлға қатысатын қатынастарға тән ерекшелік бұндағы қатынастардың күрделлене түсетіндігі, оның үстіне бұнда ішкі және сыртқы қатынастар қалыптасады. Бұндағы ішкі қатынастар қызмет көрсетуші мен қызметті тұтынушылар арасында нақты жасалған шартқа немесе сол шарт бойынша жүзеге асатын операцияға қатысты туындаса, сыртқы қатынас қызмет көрсетуші мен үшінші тұлға арасында туындайды.Бұндағы үшінші тұлға қатысатын шарттық қатынасты үш түрлі кезеңге бөліп көрсетуге болады: шартты жасау кезеңі, шартты орындау мәмілесі, аяқталған мәміле. Делдалдық қызмет көрсету шарттарындағы маңызды мәселелердің бірі, осы қатынасқа қатысушы тараптарды нақтылау керек. Ол үшін алдымен «қызметті көрсетуші» мен «қызметті тұтынушы» тараптарға қатысты «клиент» және «делдал» ұғымдарын қолданған дұрыс, ал делдал ұғымын қолданғанда қатынасқа үшінші тұлғаның қатысатындығы бірден байқалады. Осындай үшінші тұлға қатысатын делдалдық қызмет көрсету шарттары әдетте, комиссионер мен комитент, тапсырысшы мен сенім білдірілген өкіл, клиент пен экспедитор арасында туындайды. Клиент үшінші үшінші тұлғаның жеке басы маңызды емес, ол үшін маңызды нәрсе, делдалмен жасаған мәміленің тиісінше орындалғаны. Тәжірбие жүзінде делдалдық тапсырма шарты, комиссия шарты, көлік экспедициясы және жай делдалдық, өтемелі қызмет көрсету шарты, агенттік сияқты шарттармен жүзеге асады. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексте тапсырма, комиссия, көлік экспедиция шарттары көрініс тапқан, ал агенттік шарт пен жай делдалдық шарттары көрініс таппаған. Алайда тәжірибе жүзінде заң ұқсастығын пайдалана отырып, бұл шарттарды жасауға тиым салынбаған. Жалпы тәжірибе жүзінде делдалдықтың түсінігі үш түрлі мағынада түсіндіріледі : 1) Сөзбе-сөз мағынада делдалдық- іскерлік бірлестігінің әртүрлі қатысушыларының аралық буыны; 2) Экономикалық мағынада делдалдық-үшінші тұлғаның қатысуымен экономикалық қызмет субъектілері арасында байланыс орнату механизмі; 3) Заңды мағынада делдалдық-делдалдың өз атынан және өз есебінен немесе өз атынан және тараптардың біреуінің есебінен жасалатын, тараптардың арасында азаматтық құқықтық қатынастарды тудыруға бағытталған шаруашылық мәмілелері; Жоғарыда берілген делдалдық қызметке қатысты анықтамаларға қарай отырып, делдалдың анықтамасын беруге және делдалдыққа тән белгілерді атап көрсетуге болады: а) делдалдық міндеттемелік, тұрақты қатынастардың жиынтығы; басқа тұлғаларға қызмет көрсету ретінде көрініс табады; ә) ол азаматтық мүліктік айналымда пайда болады; 163 б) делдалдың әмбебаптық қызметі кәсіпкерлік саладағы тұтынушыларға шарт жасасуға көмек көрсетуге бағытталған; в) коммерциялық делдалдық кәсіпкерлік қызмет болып табылады, коммерциялық делдал кәсіпкер ретінде толық тәуелсіздікке ие болады: г) делдал заңға сәйкес әрекеттерді (мәмілелерді) жүзеге асырады; д) делдалдық қызмет барлық уақытта ақылы сипатқа ие. Экономикалық теория коммерциялық делдалдықтың үш түрлі артықшылығын атап көрсетеді: жағдайлық артықшылық, яғни тауарлардың өндірістік жиынтылығын тұтынуға мүмкіндік туғызу; кеңістіктік артықшылық, яғни өндіріс пен тұтынудың кеңістіктік алшақтығынан келетін шығындардың төмендеуі; уақыттық артықшылық, яғни өндіріс пен тұтынудың уақыттық алшақтығынануақыттты үнемдеу.Бұл артықшылықтың барлығы экономикалық тұрғыдан беріліп отыр.Енді бір зерттеуші ғаламдардың пікірінше заңды мағынада делдал делдалдық шартының негізінде өз атынан өз есебінен клиент пен үшінші тұлға арасында шаруашылық байланыс орнату үшін тек нақты әрекеттер жасайды. Оған қоса ол мәміле жасауға құқылы емес, тек сол мәмілені жасату үшін екі тарапты табыстырып көмекші рол ғана атқаратындығын айтады. Жалпы 1994 жылы 27 желтоқсанда қабылданған Азаматтық кодекстің 163 бабында «коммерциялық делдал» термині алғаш қолданылды. Бірақ кодексте делдалдар, делдалдық, делдалдық мәмілелердің анықтамасы нақты берілмеген . Дедалдық делдалдық қызметті жүзеге асыру нәтижесінде пайда болады. Тәжірибе жүзінде делдалдық қызметтің пайда болу негізін құрайтын шарттар комиссия шартымен қатар бірнеше түрі кездеседі. Олар: тапсырма, басқаның мүддесіне тапсырмасыз әрекет жасау, ақылы қызмет көрсету, көлік экспедициясы, ақшалай талапты беріп қаржыландыру, агенттік шарт, коммерциялық концессия сияқты шарттармен жүзеге асады. Десекте, жалпы делдалдық шарттарының нақты тізімі жоқ. Қазақстан Республикасы азаматтық заңдарында аталғандардың ішінде агенттік шарттан басқасы орын алған. Ал, басқаның мүддесіне тапсырмасыз әрекет жасау шартының делдалдық шарттарға жататындығы немесе оның делдалдыққа жатпайтындығы жөнінде даулы мәселе бар. Қорыта айтқанда,коммерциялық делдалдық қызмет тауарлар мен қызметтерді өндірудің деңгейіне үлкен әсерін тигізеді және ұлттық экономиканың дамуына және әлемдік нарықта оның бәсекелестік қабілеттігін арттыруға көп үлесін қосатындығына тағы бір рет көңіл аударғымыз келеді. Сондықтан, тәжірбие жүзінде «комиссионер делдал» сақтандыру брокері, сақтандыру брокері, бағалы қағаздар нарығының кәсіпқой қатысушысы брокер, көлік экспедитор,дилер, маклер,кеден брокері, агент және т.б. түрлерде көрінеді. Комиссия шартының негізінде ғана емес басқа да азаматтық шарттардың негізінде туындайтын делдалдық қызметтерге ғылыми зерттеу жүргізу өз құндылығын ешқашан жоймайды. жүктеу/скачать 5.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|