Форма 12 Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы Техникалық және кәсіби білім беру факультеті
жүктеу/скачать 1.1 Mb.
|
8. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин (3% )
9. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру: 14 мин (15 %) Морфологиялық талдау жасау. Ертегі кейіпкерлерінен сұрақтар қойю. Жұмбақ жасыру. Кірме, көнереген сөздер туралы сұрақтар қою. 10. Жаңа сабақты түсіндіру: 27 мин (30%) Алтын адам «Алтын адам» — 1970 ж. басында Есік қорғанында — сақтар тайпасының жас көсемінің зираты табылды. Қорған қазбалары Қазақстанды 5 ғ. ЗБ мекен еткен ежелгі тайпалардың мәдениеті, өнері, діні жайлы құнды деректер берді.
Терминдер жеке бір ғана ұғымды білдіретіндіктен, бір магыналы болып келеді. Терминдердің мағынасы әркашан тұракты болады. Қазак тіліндегі термин сөздер екі түрлі жолмен жасалған. 1. Баска тілден енген сөздерге қазак тілінен балама табу: 1) жергілікті және көне сөздер алынған: кеден-таможня, егемен-суверенитет, әмбебап - универсал, кешен-комплекс, нарық- рынок, жаргы-устав, бап- статья, гарыш-космос, экім-адмщистратор; 2) тілімізде бар сөздерді біріктіру аркылы жасаған: отбасы-семья, әуежай- аэропорт, төлқүжат-паспорт, мүражий-музей, елтаңба- герб, энүран- гимн т.б. 2. Тілімізге орыс тілі аркылы келген, казакша баламалары жок интерпационалдық терминдер. Мысалы: математика терминдері: квадрат, куб, коэфициент т.б.; химия терминдері: алшиак, азон, бром, гидрат т.б.; география терминдері: глобус, карта т.б.; лингвистика терминдері: синоним, антоним, эвфемизм, дисфемизм, диалект т.б. Термин сөздерді де, кәсіби сөздерді де өз орнымен дұрыс колданып сөйлеу әрі білімділікті, әрі тілдің мәдениеттілігін танытады. 11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 31 мин (35%) Фонетикалық талдау жасау, мәтінмен жұмыс жасау, тапсырмалар 12. Жаңа тақырыпты бекіту: 9 мин (10%) Оқушылардың өз бетінше атқарған жұмысындағы тапсырмаларды талқылау. 13. Сабақты қорытындылау: 2 мин (2%)
14. Үйге тапсырма беру: 2 мин (2%) Алтын адам. Арнаулы сөздер (терминдер). Диалект сөздер. Кәсіби сөздер. 14-сабақ 1. Сабақтың тақырыбы: Диалект сөздер. Кәсіби сөздер 2. Сағат саны: 2 90 (100%) 3. Сабақ түрі: тәжірибелік 4. Сабақтың мақсаты:
5. Оқыту әдісі: жұптасып жұмыс істеу 6. Материалды – техникалық жабдықталуы: а) техникалық құралдар: мультимедиялық жабдықтар ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары. б) оқыту орны: қазақ тілі дәрісханасы 7. Әдебиеттер: 1. Негізгі (н)
2. Қосымша (қ) 1. Қазақ тілі пәні бойынша практикалық сабақтардың 1-курс студенттеріну арналған әдістемелік нұсқаулар жинағы. Шымкент, 2002 2. Н. Беріков. Қазақ тілі сабақтары – Ақтөбе: Ана тілі, 1994 4. Г. Байжанова, А. Маймақова. Іс жүргізу – Астана: Фолиант, 2007 5. В.И. Сакала, Б.В. Сакала, Н.В. Сакала. Қазастан Республикасында іс қағаздарын жүргізу – Алматы: LEM, 2006 6. С. Кенжахметұлы. Жеті қазына – Алматы: Ана тілі, 1997 7. К. Сариева. Қазақ тілі және ел тану – Алматы: Lebiz, 1997 8. А. Нысаналин. Қазақтың мақал-мәтелдері – Алматы: Мектеп, 2004 9. С. Қалиева, М. Оразаев, М. Смайылова. Қазақ халқының салт-дәстүрлері-Алматы: Рауан, 2002 11. Е. Елубаев. Жүз жұмбақ, жүз жаңылтпаш – Алматы: Мектеп, 1999 12. Ә. Хазимова. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу – Алматы, 2004 13. Л. Дүйсебекова. Қазақ ресми іс қағаздары – Алматы. Ана тілі, 2005 14. Н. Оралбаева, Ғ. Мадина, А. Әбілқаев. Қазақ тілі – Алматы: қазақ университеті, 1998 15. К.О. Өмірбаева. Қазақ тілін көпдеңгейлік оқыту – Ақтөбе, 2005 8. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин (6% )
9. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру: 14 мин (15 %) Морфологиялық талдау жасау. Ертегі кейіпкерлерінен сұрақтар қойю. Жұмбақ жасыру. Кірме, көнереген сөздер туралы сұрақтар қою. 10. Жаңа сабақты түсіндіру: 27 мин (30%) Кәсіби сөздер Кәсіби сөздер дегеніміз - жұрттың бәріне бірдей түсінікті бола бермейтін, белгілі бір кәсіппен я шаруашылық саласымен шұғылданатын адамдардың арасында ғана айтылатын сөздер. Кәсіби сөздерді екі үлкен салаға бөлуге болады. 1. Қолөнершілікке (Ағашшылық, ұсталық, өрімшілік, тоқымашылык, зергерлік т.б.) қатысты сөздер: пышқы (араның бір түрі), шербек (үлкен ара), ыңғыру (ағаш оятын құрал) пышуыр (бұрап тесетін құрал), пәрбі (шойын тескіш/ атауыз (шеге суырғыш ) т.б. 2. Ауыл шаруашылығына (мал, астық, балық, аңшылык, бау-бақша, темекі. мақта, күріш, қызылша) байланысты сөздер: 1) мақтаға қатысты: қоза (мақта өсімдігі), шиіт ( мақтаның тұқымы), терімші (мақта теруші,), балдаң (мақтаның сабағы,); 2) жүгері түрлері: дүмбі, пәшік, сота т.б.; 3) қауын аттары: әңгелек, жәмше, торлама т.б.; 4) қызылша шаруашылығына байланысты: қылша, түбір, өркен, түбіршек. Диалект сөздер Диалект сездер - белгілі бір жердегі (аймақ, облыс, аудан) тұрғындардың сөйлеу тілінде ғана қолданылатын сөздер. Диалект сөздер жалпы халыктық болып есептелмейді. Өйткені олардың көпшілігінін әдеби  тілде баламалары болады. Мысалы, әдеби тілдегі тәртіп сөзі Орал облысында нұсқау, бұйрық деген мағынада қолданылады; әдеби тілдегі шалбар сөзі Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарында сым деп айтылады; әдеби қабырга сөзі Ақтөбе облысында жар дегенді білдіреді; әдеби жұмыртқа сөзін Оңтүстік Қазақстан облысында тұқым деп атайды.
Диалект сөздер түрліше болып келеді. Мысалы, тыңла-тыңда, құдағай --қудаги, полат- болат, баралы- баралық, бережақ- берешек, келулі-келді т.б. Қазіргі әдеби тілімізге біраз диалект сөздер еніп, жалпыхалыктық тілге айналды. Мысалы: арасан суы, жейде, ужым, кеден, немелтай (Шөберенің баласы, үшен (бірден үш төл туса , төртем ('бірден төрт төл туса т.б. Тілдегі бұл жағдай әдеби тілді байытудың бір жолы болып табылады.
Белгілі бір кәсіпке, мамандықка байланысты қолданылатын сөздер тобын кәсіби сөздер деп атаймыз. Медицинаға байланысты кәсіби сөздерге медик, дәрігер, санитар, т.б. жатқыза аламыз. 11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 31 мин (35%) Фонетикалық талдау жасау, мәтінмен жұмыс жасау, тапсырмалар 12. Жаңа тақырыпты бекіту: 9 мин (10%) Оқушылардың өз бетінше атқарған жұмысындағы тапсырмаларды талқылау. 13. Сабақты қорытындылау: 2 мин (2%)
14. Үйге тапсырма беру: 2 мин (2%) Диалект сөздер. Кәсіби сөздер. 15-сабақ 1. Сабақтың тақырыбы: Қара шаңырақ. Сөздің тура және ауыспалы мағынасы. 2. Сағат саны: 2 90 (100%) 3. Сабақ түрі: тәжірибелік 4. Сабақтың мақсаты: оқыту: Сөздің тура және ауыспалы мағынасы тақырыбы бойынша оқушылардың алған теориялық білімдерін бекіту.
қызығушылықтарын, ізденушілік белсенділіктерін арттыру. 5. Оқыту әдісі: жұптасып жұмыс істеу 6. Материалды – техникалық жабдықталуы: а) техникалық құралдар: мультимедиялық жабдықтар ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары. б) оқыту орны: қазақ тілі дәрісханасы 6. Әдебиеттер: 1. Негізгі (н)
2. Қосымша (қ) 1. Қазақ тілі пәні бойынша практикалық сабақтардың 1-курс студенттеріну арналған әдістемелік нұсқаулар жинағы. Шымкент, 2002 2. Н. Беріков. Қазақ тілі сабақтары – Ақтөбе: Ана тілі, 1994 4. Г. Байжанова, А. Маймақова. Іс жүргізу – Астана: Фолиант, 2007 5. В.И. Сакала, Б.В. Сакала, Н.В. Сакала. Қазастан Республикасында іс қағаздарын жүргізу – Алматы: LEM, 2006 6. С. Кенжахметұлы. Жеті қазына – Алматы: Ана тілі, 1997 7. К. Сариева. Қазақ тілі және ел тану – Алматы: Lebiz, 1997 8. А. Нысаналин. Қазақтың мақал-мәтелдері – Алматы: Мектеп, 2004 9. С. Қалиева, М. Оразаев, М. Смайылова. Қазақ халқының салт-дәстүрлері-Алматы: Рауан, 2002 11. Е. Елубаев. Жүз жұмбақ, жүз жаңылтпаш – Алматы: Мектеп, 1999 12. Ә. Хазимова. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу – Алматы, 2004 13. Л. Дүйсебекова. Қазақ ресми іс қағаздары – Алматы. Ана тілі, 2005 14. Н. Оралбаева, Ғ. Мадина, А. Әбілқаев. Қазақ тілі – Алматы: қазақ университеті, 1998 15. К.О. Өмірбаева. Қазақ тілін көпдеңгейлік оқыту – Ақтөбе, 2005 8. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин (6% )
9. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру. 14 мин (15 %) 1. Алтын адамның әшкейі қандай жануардың белгісімен жасалған. 2. Кәсіби сөзбен диалект сөздің айырмашылығы неде? 3. Термин сөз деп қандай сөздерді айтамыз. 4. Фонетикалық талдау жасау. 10. Жаңа сабақты түсіндіру: 27 мин (30%) Қара шаңырақ Ата-бабамызда «қасиетті қара шаңырақ» деген сөздің бар екенін білетін боларсыздар? Мұндағы «шаңырақтың» киіз үйдің төбесіндегі ең қасиетті, киелі бөлігі екені де сіздерге белгілі. Шаңырақ «үй, отбасы» деген мағынаны да білдіреді. Жаңадан отбасын құрып, өмірге қол ұстасып бірге аттанған жастарға «Шаңырағың биік болсын!» деп бата береді. Бұл – құрған отбасыңның тұғыры берік, мәртебесі жоғары болсын деген сөз. Киіз үй мен көк әлемнің арасын қосып тұратын осынау қасиетті ұғым туралы нақтырақ біліп алғандарыңыз жөн болар. Қазақтың салт-дәстүрін терең зерттеген жазушы-қаламгер С.Кенжеахметұлы шаңырақ жайлы да біршама терең тоқталған. Шаңырақ тоғын, күлдіреуіш және кепілдік деген бөліктерден тұрады. Тоғын дегеніміз – кәдімгі шаңыраққа дөңгелек түр беретін шеңбер. Тоғынның сүйегі қайыңнан жасалады. Оны оюлап өрнектейді және айналдыра жиілетіп уық кіргізетін ойықтар жасайды, уық қалам тәрізді үшкірленетін болғандықтан, оны «қаламдық» дейді. Ал, күлдіреуіш шаңырақтың күмбезін жасайды, кепілдік күлдіреуіш орнынан қозғалып кетпес үшін қойылады. Үйдің сүйегі (қаңқасы) дайын болған соң, оны (шаңырақты да) қызыл жосамен немесе қызыл, көк бояулармен бояйды да, оны өсімдік майымен майлайды. Бұл ағашқа су сіңбес үшін жасалады. Бай адамдардың шаңырағы, тіпті, күміспен, сүйекпен, мүйізбен әшекейленеді.
Сөйтіп, сөздің зат, құбылыс, ұғым, түсінік, болмыс, амал-әрекеттерге тағылған атау түріндегі бастапқы мағынасын тypa мaғынa дейді. Ал сөз мағынасы ауыстырылып, бастапқы мағынасынан өзге мағынада қолданылса, оны сөздің к e л т i p i н д i немесе a y ы c п a л ы м a ғ ы на с ы дейді. 11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 31 мин (35%) Менің отбасым тақырыбында шығарма жазыңыздар. Морфологиялық таладау жасау, мәтінмен жұмыс жасау, тапсырмалар 12. Жаңа тақырыпты бекіту: 9 мин (10%) Оқушылардың өз бетінше атқарған жұмысындағы тапсырмаларды талқылау. 13. Сабақты қорытындылау: 2 мин (2%) 1. Қара шаңырықтың қасиеті туралы айтып беру. 2. Сөздің тура және ауыспалы мағынасы дегеніміз не?
қызығушылықтарын, ізденушілік белсенділіктерін арттыру. 5. Оқыту әдісі: жұптасып жұмыс істеу 6. Материалды – техникалық жабдықталуы: а) техникалық құралдар: мультимедиялық жабдықтар ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары. б) оқыту орны: қазақ тілі дәрісханасы 6. Әдебиеттер: 1. Негізгі (н)
2. Қосымша (қ) 1. Қазақ тілі пәні бойынша практикалық сабақтардың 1-курс студенттеріну арналған әдістемелік нұсқаулар жинағы. Шымкент, 2002 2. Н. Беріков. Қазақ тілі сабақтары – Ақтөбе: Ана тілі, 1994 4. Г. Байжанова, А. Маймақова. Іс жүргізу – Астана: Фолиант, 2007 5. В.И. Сакала, Б.В. Сакала, Н.В. Сакала. Қазастан Республикасында іс қағаздарын жүргізу – Алматы: LEM, 2006 6. С. Кенжахметұлы. Жеті қазына – Алматы: Ана тілі, 1997 7. К. Сариева. Қазақ тілі және ел тану – Алматы: Lebiz, 1997 8. А. Нысаналин. Қазақтың мақал-мәтелдері – Алматы: Мектеп, 2004 9. С. Қалиева, М. Оразаев, М. Смайылова. Қазақ халқының салт-дәстүрлері-Алматы: Рауан, 2002 11. Е. Елубаев. Жүз жұмбақ, жүз жаңылтпаш – Алматы: Мектеп, 1999 12. Ә. Хазимова. Іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу – Алматы, 2004 13. Л. Дүйсебекова. Қазақ ресми іс қағаздары – Алматы. Ана тілі, 2005 14. Н. Оралбаева, Ғ. Мадина, А. Әбілқаев. Қазақ тілі – Алматы: қазақ университеті, 1998 15. К.О. Өмірбаева. Қазақ тілін көпдеңгейлік оқыту – Ақтөбе, 2005 8. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин (6% )
9. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру. 14 мин (15 %) 1. Алтын адамның әшкейі қандай жануардың белгісімен жасалған. 2. Кәсіби сөзбен диалект сөздің айырмашылығы неде? 3. Термин сөз деп қандай сөздерді айтамыз. 4. Фонетикалық талдау жасау. 10. Жаңа сабақты түсіндіру: 27 мин (30%) Омонимдер Дыбысталуы мен жазылуы бірдей, мағыналары бір-бірінен алшақ сөздерді омоним дейміз. Сыртқы формасы жағынан, яғни біркелкі дыбысталуы жағынан омонимдер көп мағыналы сөздерге ұқсас болып келеді. Омонимдер мен көп мағыналы сөздер бір негізден тарағандықтан, мағыналары жағынан өзара жақын, ұқсас болып, олар бір ғана сөз табына жатады. Ал омонимдер мағыналары жағынан бір-бірінен соншалықты алшақ болады да, кейде бір сөз табына да қатысты болып, дараланып тұрады. Мысалы: Қара: 1) қара шаш – заттың түсін білдіретін сындық мағыналы сөз; 2) тақтаға қара –қимыл -әрекетті білдіретін етістік. Айт. 1) айт болды – діни мейрам; 2) ән айт – қимыл мағынасындағы сөйлеу, 3) айт - итті бір нәрсеге айтақтап қосу үшін айтылатын одағай сөз. Синонимдер Мағыналық жағынан бір-біріне жуық, өзара мәндес сөздері синоним дейміз. Синонимдер мынандай белгілеріне қарай топтастырылады.:
Бұған қосымша синонимдер мәтінде бірін-бірі алмастырған жағдайда бір ғана сөйлем мүшесінің (не толықтауыштың, не анықтауыштың, не пысықтауыштың, не баяндауыштың, не бастауыштың) қызметін атқарады. Мысалы: ас, тамақ, дәм, тағам, ауқат дегендер – бір-біріне синоним сөздер. Бұлар дыбысталуы, жазылуы жағынан әр түрлі. Бірақ бәрінің беретін ұғымы-адам баласының жейтін қоректік заты. Антонимдер Мағыналары бір–біріне қарама-қарсы сөздерді антонимдер дейді. Ащы-тұщы, жаман-жақсы, аз-көп, алыс-жақын т.б. Болымсыздық мағынаны білдіретін қосымшалар арқылы жасалған сөздер антоним бола алмайды: қарлы-қарсыз, желді-желсіз т.б. Антоним болу үшін, сөздердің тұлғалары бөлек, мағыналары бір-біріне қарам-қайшы болуы шарт. Кейде антоним сөздер жалпылық мағыналы қос сөз түрінде де қолданылады. Мысалы: жоғары-төмен, үйрек-қаз ұшып тұрса сымпылдап. (Абай) 11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 31 мин (35%) Менің отбасым тақырыбында шығарма жазыңыздар. Морфологиялық таладау жасау, мәтінмен жұмыс жасау, тапсырмалар
жүктеу/скачать 1.1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|