Генетика пәні; тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттеудің негізгі аспектілері
жүктеу/скачать 461.52 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 66. Аналықтар мен өндірушілерді іріктеу принциптері; өндірушіні ұрпағы бойынша бағалау
| 65. Селекцияның негізгі тәсілдері: генотипті бекіту үшін қажетті белгілері бар әртүрлі сорттарды немесе тұқымдарды будандастыру (аутбридж), инбредті және инцестікті будандастыру.
Инбридинг (ағылшынша іn – ішінде және breedіng – будандастыру) – бір популяция аумағындағы жақын түрлердің будандасуы. Жақын туысты будандастырылатын организмдерде қандай да болмасын гендегі аллельдердің (гендер жұбының бірі) бірдей формасының көріну мүмкіндігі жоғары болады. Осыған байланысты, жақын текті будандасудың деңгейі өскен сайын гомозиготалы организмдердің пайда болу жиілігі де артады. Өсімдіктерде табиғи инбридинг өздігінен тозаңдану кезінде жүзеге асады. Айқас тозаңданатын өсімдіктердегі инбридинг – ырықсыз (мәжбүрлік) тозаңдану деп аталады. Бұл инбредті (туыс дарабастарды шағылыстыру кезінде пайда болушы) депрессияға, яғни дарабастардың өмір сүру қабілеттілігінің және өнімділігінің төмендеуіне әкеледі. Инбредті депрессия рецессивті летальді (өлімге душар ететін) гендерге, сондай-ақ, организмнің тіршілік ету қабілеттігін төмендететін гендердің гомозиготалы қалыпқа ауысуына байланысты болады. Мысалы, жүгері, картоп, капустаның өздігінен тозаңдануы нәтижесінде өсу деңгейі, жеміс беруінің төмендеуі, әр түрлі ауытқулары байқалады. Инбридингке байланысты депрессия, көбінесе, бірінші ұрпақта көрінеді де, белгілі бір деңгейге жеткеннен кейін, әрі қарай дамымайды. Инбредті дарабастар қалыпты гендері бойынша гомозиготалы болғандықтан, бағалы белгілерімен сипатталатын гендер де келесі ұрпаққа тұрақты беріліп отырады. Екі немесе бірнеше инбредті линияларды будандастыру бірнеше буданды (гибридті) ұрпақтың гетерозисіне әкеледі. Мысалы, жүгерінің тетрабуданы – төрт инбредті линиялардың будандасуынан пайда болатын өнім. Ол жай сорттарға қарағанда өнімді 30 – 60%-ке жоғары береді. 66. Аналықтар мен өндірушілерді іріктеу принциптері; өндірушіні ұрпағы бойынша бағалау. Мал шаруашылығы мал шаруашылығының басым саласы болып табылады. Бұл ірі қара мал сүттің 99% — дан астамын және сиыр етінің 50% — ға жуығы біздің планетамыздағы басты мал шаруашылығы азық-түлігін береді. Жекелеген аймақтардың, аудандар мен шаруашылықтардың табиғи-экономикалық ерекшеліктеріне байланысты мал шаруашылығы сүт, ет-сүт және ет бағытындағы болуы мүмкін. Мал шаруашылығының жоғары сапалы өнімдерін өндіруді ұлғайту-өзінің өзектілігін жоғалтпайтын, Біздің ғаламшар халқының, атап айтқанда біздің еліміздің өсуімен қатар, адамзаттың тамақ өнімдеріне деген қажеттілігін қанағаттандырумен қатар, одан да көп мән алатын жылдар проблемасы. Осыған байланысты осы саланың дамуына үлкен халық шаруашылық мән беріледі. «Ана — қыз» әдісімен өндірушінің бағалауы.Бұл әдіс басқалармен салыстырғанда генетикалық жағынан анағұрлым негізделген, өйткені тұқымдық бұқаның қыздарының тұқым қуалаушылығын қалыптастыруға әкесі де, анасы да қатысады. Егер өндіруші қыздарының орташа өнімділігі сол лактация үшін аналардың өнімділігінен жоғары болса, онда бұл оң әрекет әкенің ықпалынан туындайды, ол осы жағдайда жақсартушы болып табылады. Егер бұқа қыздарының өнімділігі олардың аналарынан төмен болса, онда оны нашарлатушы деп санайды. «Ана—қызы» әдісімен өндірушіні бағалаудың артықшылығы оның өзінде әкесінің және анасының ұрпақтарының сапасына бірдей дәрежеде әсер ететіндігі болып табылады. Бірақ бұл әдіс өз кемшіліктері бар. Біріншіден, ана мен қызы өсірілген және олардың өнімділігі қалыптасқан жағдайлар сирек бірдей болады, нәтижесінде оларды бағалау аз тең болады. Екіншіден, жас сиырларды олардың аналарымен салыстырған кезде, аналар арасында қандай да бір дәрежеде іріктеу жүргізілді және ең нашар жануарлар олардың қатарына кірмеді, ал сиыр-первотелок өнімділігі бойынша іріктеу әлі де әсер етпеді. Бұл өндірушінің бағасын төмендетуі мүмкін. Үшіншіден, қыздардың және олардың аналықтарының өнімділік көрсеткіштері арасындағы айырмашылық тек қана өндірушінің асыл тұқымдық қасиеттеріне ғана емес, сонымен қатар оны жұптаған аналықтардың сапаларына да байланысты. жүктеу/скачать 461.52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|