Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары


Киіздей шала басып қарпылмаған



Pdf көрінісі
бет42/113
Дата15.02.2024
өлшемі5.11 Mb.
#491930
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   113
АЛАШ МҰРАТЫ ЖӘНЕ ТӘУЕЛСІЗДІК ҚҰНДЫЛЫҒЫ 29 09 2022

Киіздей шала басып қарпылмаған
Еңкеңдеп ет аңдыған шалдар да көп, 
Телміріп, бір тойғанын ар қылмаған. 
Қайырсыз, неше сараң байлар да бар, 
Қайықтай толқындағы қалтылдаған [3], - деп, «Киіздей шала басып 
қарпылмаған», «Қайықтай толқындағы қалтылдаған» деген теңеулер 
арқылы жеткізеді. Тіпті: 
...Солардың қатарында біз де жүрміз, 
Мәз болып құр түймеге жарқылдаған [3], - деп өзін де 
ащы сынға алады. Бұл жерде «құр түйме» атақ, оқыған, білімді жан ретіндегі 
абыройы деген мағынаны алмастырып, метонимия болып тұр. 
Бұл бір сөз қасірет етіп, хатқа жазған, 
Қалмаған түк қасиет, қазақ азған. 
Байға мал, оқығанға шен мақсұт боп, 
Ойлайтын жұрттың қамын адам аздан [3], - деп өлеңін 
күйіне аяқтайды. Бұл жерде «оқыған» сөзі оқыған адам деген мағынада 
метонимия боп тұр. 
Осы өлеңге мазмұндас «Қазақ салты» өлеңінде «Көппен көрген ұлы 
той» деп қазақы мінезбен басына түскенге көнбістік танытатын халқымыздың 
алаңсыздығына сыни көзқарас танытады. 
Қалтылдақ қайық мініп еспесі жоқ, 
Теңізде жүрміз қалқып кешпесі жоқ
Жел соқса, құйын қуса жылжи беру, 
Болғандай табан тіреу еш нәрсе жоқ [3], - деп, Ресей 
билігінің айтқанына ілесіп, «еспесі жоқ қайық» метафоралық тіркес арқылы 
басшысыз қазақтың мән-мағынасыз өмір сүріп жатқандығын астарлап жеткізеді. 


75 
Бұл күнге бүгін емес, көптен кірдік, 
Алды-артын аңдамаған бетпен кірдік. 
Шығармай бір жеңнен қол, бір жерден сөз, 
Алалық алты бақан дертпен кірдік [3], - ақын қазақтың 
өзара іштей бір-бірімен жауласқан алауыздығының кесірінен Ресейдің қол 
астына оңбай кіргенін ащына суреттейді. «Бір жеңнен қол, бір жерден сөз 
шығармау» тұрақты сөз тіркесі арқылы жасалған метафора. Осы жол арқылы 
қазақтың ең басты кемшілігіне баса назар аударуға болады. «Алты бақан дерт» 
сөзі де пендеге жабысқан дерттің түрі туралы емес, бостандығынан айрылған 
халықтың жанына түскен қайғы дерті екенін ауыстырып қолданылған. 
...Жақынмен ырылдастық, иттей үрдік
Білдірдік елдің сырын, ердің құнын
Елеріп ерегіске екі-үш күндік. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   113




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет