Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
шы ғар машылығын тарихи тұрғыда зерттеудегі жолашар болар лық ма- ңызымен құнды. Орыс әдебиет тану ғылымында да әдебиет тарихына ба рар жолды Держа вин, Фонвизин, Пушкин туралы биографиялық очерк- терден басталады деп санайтыны да сондықтан. Егер ғұмырнамалық сипаттағы мақалаларды әдебиеттану ғылымының туу дәуіріне әкелер жолдағы бір саты десек, ол ХХ ға- сыр басында Абай ғұмырнамасын жазудан басталған үлкен жолға жал- ғасқан ізденістердің алғашқы соқ- пағы еді. Әрине, оларда сол кездегі ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің дә- режесіне сай таныстырмалық, халық мәдениеті мен әдебиетіндегі орнына қарай бағалаушылық көзқарас басым жатты. Бірақ мәселе – олардың ғы- лыми сапасында емес, ұлт әдебиетінің өкілі туралы тарихи танымдық ба- ғыттың басталуын дәлелдеуінде. Қорыта айтқанда, ХХ ғасыр ба- сында ақын-жазушылардың шығар- малары баспасөзде жариялануы, әде- би жинақтар мен кітап болып жарық көруі, әр түрлі қоғамдық-әлеумет тік мәселелерді сөз еткен мақалалар- да ғылыми бағалаушылық мәндегі пікірлердің айтылуы, ғұмырнамалық сипаттағы зерттеулердің шығуы көне жазба ескерткіштер кезеңінен бас- тау алған эстетикалық таным-бі лік- тің ғылыми-зерттеушілік мәндегі ой-пікір дәрежесінде толық оянып, ұлттық әдебиеттану ғылымының тарих алдындағы кезеңінде әдебиет тарихын тексеруде болашақ іргелі зерттеулерге апаратын өзекті пробле- маларға бара алғандығына куә бо- ламыз. Ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой- пікір классикалық мұраны игеруде оның тарихының мәселелеріне ба- рып, көрнекті өкілдерін зерттеуде осындай дәрежедегі алғашқы ғы- лы ми тұрғыдағы барлаулар жасап жат қанында, әдеби-теориялық ба- ғыт тағы ізденістер де көрінбей қал- мады. Бұған дейін әдебиеттің сөз өнері ретіндегі сипатын ашу мақ- сатында тек жалпылама мәнде айты- лып келген бірді-екілі көзқарас пен практикалық дәлелдеулер енді нақ ты талдау жасау мен жанрлық түрлерін анықтау жолында соны қадамдар жасай бастауға ұмтылыс танытты. Әдебиеттің тарихы мен теориясының бірін-бірі толықтыра, сабақтаса отырып қалыптасатыны жалпы өнерге тән құбылыс. Бұл Н. Г. Чернышевский: «История ис- кусства служит основанием теории искусства, потом теория искусства помогает более совершенной, более полной обработке истории его; луч- шая обработка истории послужит дальнейшему совершенствованию теории, и так далее, до беско неч- ности... Без истории предмета нет теории предмета; но и без теории предмета нет даже мысли о его истории, потому что нет понятия Ре по зи то ри й К ар ГУ |