І-ші деңгей Санитарлық микробиологияның даму тарихы туралы жазыңыз. Санитарлық микробиологияға пән ретінде түсіндірме айтып беріңіз
Вирустардың негізгі қасиеттерін көрсетіңіз
жүктеу/скачать 221.53 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Бактериялардың негізгі пішіндері және оларды зерттеу әдістерін көрсетіңіз.
| 2. Вирустардың негізгі қасиеттерін көрсетіңіз.
Вирус (лат. vīrus - «у») – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан – кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген. Электрондық микроскоппен 300 мың есе үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе іші қуыс цилиндр пішінді болатыны дәлелденді. Вирустар тірі организмдердің барлығын уландырады. Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды омыртқалыларды уландыратын 500-дей, ал өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі болып отыр. Вирустардың биологиясы, теориялық және практикалық зерттеу арқылы анықталады. Вирустардың қаситеттері: 1. Кіші, әрі тірі ағзалар. Жасушалық құрылымдары жоқ. 2. Тек тірі жасушаға ену арқылы тіршілігін жалғастыра алады. Көбісі ауру тудырушы болып табылады. 3. Құрылысы бойынша ДНҚ және РНҚ-дан тұрады. Іші липопротеинді, сырты ақуызды қабықпен қапталған. 4. Тірі мен өлі арасындағы ағза. 5. Әрбір вирус тек арнайыланған жасушаларды бұзады. 6. Вирустар көбейе алады, тұқымқуалаушы аппараты бар. 7. Өзгеруге бейім, жасуша қабығы жоқ. Зат және энергия айналымы жоқ. 8. Көлем бойынша өспейді. Вирустар репродукциясы - вирустардың адам, жануар, құс, өсімдік және бактериялар ішінде немесе тірі торшалардың ішінде өсіп жетілуі. Вирустар жоғары сатыдағы организмдер сияқты жыныстық жолмен де, бактериялар сияқты бөліну жолымен де көбеймейді. Сондықтан көбею деген "репродукция" сөзімен көрсетіледі. Вирустар репродукциясы - күрделі, көп қырлы процесс, бірнеше сатылардан тұрады. 3. Бактериялардың негізгі пішіндері және оларды зерттеу әдістерін көрсетіңіз. Бактериялар (көне грекше: βακτηρία - «таяқша») — тек микроскопта ғана көрінетін аса ұсақ жасушалар және олар көптеген әр алуан аурулар туғызады бірақ көбінесе нейтралды қызметті атқарады. Бактерия - бір жасушалы организм, көбісі таяқша пішінді болып келеді. Бактерия негізінен түссіз тек кейбіреулерінде ғана аздап бояғыш заттар кездеседі. Фотосинтезқұбылысы жүретін көк-жасыл қызыл түсті өкілдерін цианобактериялар деп атайды; ядросы, митахондриясы, пластидтері қалыптаспаған өте кішкентай біржасушалы организмдер Бактериялар – ядросыз, микроскопиялық бiр клеткалы организмдер (құрылымның прокариоттық типi).Бактериялардың тұқым қуалау материялы (нуклеоид) цитоплазмадаорналасқан сақина тәрiздi нуклеин қышқылымен (ДНК) берiлген. Бактериялардың нуклеин қышқылындағы гендердiң саны адам клеткасындағыдан 500 есе аз. Бактерия клеткасы жарғақшамен қоршалған. Оның iшiнде сiлемейлi капсуланы, клеткалық қабықшаны, және цитоплазмалық жарғақшаны керуге болады. Клеткалық қабықша муреиннен тұрады. Клеткалық қабықшалардың бояғыштармен бояу қабiлетiне қарай грамм – оң және грамм терiс деп ажыратады (бұл әдiс зат ғалымы Грамм ұсынған). Грамм оң бактериялардың муреин қабақшасына басқа заттардың – полисахароид және ақуыздардың молекулалары ендiрiлген, ал грамм терiс бактерияларда клеткаларының қабықшаларына ерекше қасиет беретiн муреин үстiнде липидтер қабаты (майтәрiздес заттар) орналасқан. Кейбiр бактериялардың плазмалық жарғақшасы клетканың iшiне майысып, фотосинтезбентыныс алуда қатысатын ферменттердiңнегiздерiн құрайды. Бактериялардың цитоплазмасында клетка органоидтарынан тек рибосомалар ғана бар. Эукариотклеткаларына тән органоидтар (ядро, митохондриялар, пластидтер, Гольджи аппараты) бактерияларда болмайды. Клеткалар бiрiгу ерекшелiктерiнiң түрлерi жағынан бiрнеше топқа бөлiнедi: шартәрiздес – кокктар, жұп байланысқан кокктар – диплококктар, жiп тәрiздес стрептококктар, жүзiм шоғы тәрiздес – стафиллококктар, жiп тәрiздi – таяқшалар мен бациллалар, спиральдi иiрiлген – спириллалар, ұзын, қатты иреленген-спирохеттер. Кейбiр бактерияларда қозғалыс органоидтары талшықтары болады. Спораның түзiлуi тек кейбiр бактерияларға ғана тән, мысалы клостридиуль бациллалары. Қоректену типi жағынан бактериялар екi топқа бөлiнедi: автотрофты және гетеротрофтылар. Автотрофты бактериялар беиорганикалық заттардан органикалықзарттар түзедi. Автотрофтар пайдаланатын қуат көзiне қарай фототрофты (жасыл және қызғылт) және хемосинтездеушi(нитрификсациялайтын, темiрбактериялар, күкiртбактериялар) болып бөлiнедi. Гетеротрофты бактериялар дайын органикалық заттармен қоректенедi: сапротрофтар — өсiмдiктер мен жануарлардың өлiк қалдықтарымен, паразиттер мен симбионттар – тiрi организмдер. Бактериялық зерттеу – зерттелетін заттарға бактериялық техниканың түрлі әдістері мен тәсілдерін қолданып, бактерияларды табу. Бактериялық зерттеулердің міндеті – зерттеуге алынған су, топырақ, мал азығы, тағамдық заттар, қан, несеп, нәжіс, сүт, қақырық, ірің т.б., кейде өлген жануарлардың мүшелерінде бактериялардың бар-жоғын, түрін, зияндылығын, т.б. тез анықтау. Бактериялық зерттеуде бактерияларды тауып,олардың пішінін, мөлшерін, құрылысын, капсуласы мен спорасының бар-жоғын, бояғыш заттардың (метилен көгі, фукцин,метил, йод т.б.) әсерінен түсін өзгертуін анықтайды. Бактерияларды арнайы қоректік ортада және минералды тұздарға түрлі витаминдер, азот, қоректік заттар қосып, қолдан жасалған ортада өсіреді, кейде табиғи тіршілік ортасында зерттейді. Бактериялық зерттеуде әр түрлі күрделі микроскоптар (МБИ-3, МБИ-6 т.б., электрондық микроскоп) қолданылады. Бактериялық зерттеудің жалпы бактерияларды зерттеуде, медицинада, ветеринарияда, ауыл шаруашылығында, өндірісте, оның ішінде тағам өнеркәсібінде, сондай-ақ ғылыми зерттеу жұмыстарында да маңызы үлкен. жүктеу/скачать 221.53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|