Инклюзивті білім беру ортасы
Дисфония - дыбыссыздық, дауыс шықпау. Дисфония көбіне жұтқыншақтың, тамақтын, созылмалы ауруларына байланысты пайда болады. Ринолалия
жүктеу/скачать 190.95 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Психикалық дамудың тежелуі
| Дисфония - дыбыссыздық, дауыс шықпау. Дисфония көбіне жұтқыншақтың, тамақтын, созылмалы ауруларына байланысты пайда болады.
Ринолалия – немесе маңқа сөйлеу тілі аппаратының анатомиялық-физиологиялық ақауларына байланысты дауыстың әуезділігі мен дыбыстардың айтылуы бұзылады. Артикуляция және фонация, дауыс механизмдерінде елеулі ақаулықтары болады және осыған байланысты дыбыстардың мұрыннан және ауыз жұтқыншағынан естілу әуендерінің тазалығы, анықтығы бұзылады. Дизартрия – сөйлеу барысында көбінесе сал ауруына, түйілуге, гиперкинез бен атаксияға байланысты сөзді анықтап айта алмау, яғни артикуляцияның бұзылуы. Дизартрияда көп дыбыстар дұрыс айтылмайды,сол себепте сөздер түсініксіз, созылынқы, бөлшектеліп айтылады. Дисграфия – жазу қабілетінің бұзылуы. Грамматикалық ережелерді білгенімен сөздерді, сөйлемді қате жазады. Дисграфия көбінесе ауызекі сөйлеу бұзылғанда (алалия, афазия, дизартрия, дислалия, нашар есту) пайда болады. Тұтықпа – сөйлеу аппаратының бұлшық еттерінің тыртысу салдарынан сөйлеу тілінің жылдамдылығы мен ырғақтылығының бұзылуы. Афазия – жартылай немесе толығынан сөйлеу қабілетінен айырылу. Мидың жарақаттануынан, мидағы абцесс, энцефалит ауруларының негізінде пайда болады. Жалпы, сөйлеудің бұзылуына әкелетін барлық этиологиялық факторлар полиморфты және күрделі. Көп жағдайда сөйлеудің жалпы дамымауы тұқым қуалайтын бейімделуге, орталық жүйке жүйесінің органикалық жеткіліксіздігіне және қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларына байланысты әртүрлі факторлардың күрделі әсерінен туындайды. Кейде бұл себептер бұзылыстың пайда болуындағы негізгі және кейде қайталама факторлар болып табылады. Сөйлеудің жалпы дамымауы жұқпалы аурулардың берілуінен немесе жедел немесе созылмалы уланудан туындауы мүмкін. Бұған жүктілік кезінде ананың ерте немесе кеш токсикозы, қанның сәйкес келмеуі, босану кезіндегі жарақаттар мен патологиялар, орталық жүйке жүйесінің аурулары, оқушының алдыңғы қатарындағы ми жарақаттары және т. б. ықпал етеді Сөйлеудің жалпы дамымауы - сөйлеу жүйесінің барлық компоненттерінің қалыптасуындағы бұзылыс (дыбыстық құрылым, фонемалық процестер, лексикалық, грамматикалық қатарлар, сөйлеудің семантикалық жақтары). Сөйлеудің жалпы дамымауы сөйлеу бұзылыстарының әртүрлі формаларында байқалады-мотор, сенсорлық алалия, оқушылар афазиясы, дизартрия. «Психикалық дамудың тежелуі» түсінігі орталық нерв жүйесінің органикалық және функционалдық жетіспеушілігі кезіндегі бала әрекетіне байланысты қолданылады Психикалық дамудың тежелу – ПТД бұдан әрі клиникалық картинасы тәртіптің күрделі формаларының дамымауы, мақсатты түрдегі әрекетке түсудің жетіспеушілігі, энцефалопатиялық бұзылулармен түсіндіріледі. Аталған симптомдардың патогенетикалық негіздерін Г.Е.Сухарева, Т.А.Власова, М.С.Певзнер, К.С.Лебединская, В.И.Лубовский, И.Ф.Марковская зерттеулері көрсеткендей, орталық нерв жүйесінің аурулары, олардың резидуалды-органикалық зақымдануы құрайды. Психикалық инфантилизм синдромы баланың эмоциясының жетіспеушілігін анықтайды, яғни маңдайдағы диэнцефальды жүйелеріндің баяу дамуынан баланың эмоциясы ӛзінің жас шамасына сай келмейді. Күрделі түрінде К.С.Лебединская (1980), И.Ф. Марковская (1977) көрсеткендей, дисгармониялық инфантилизм, танымдық қабілеттердің бұзылуы орын алады. Цереброастениялық синдром ақыл-ой және дене еңбегі кезіндегі нерв жүйелерінің тұрақсыздығымен түсіндіріледі. Аталған синдром гидроцефальды синдром кезінде (бас сүйекішілік қысымның жоғарылауы) байқалады. Бұл балалардың бас пішіні үлкен, маңдайлары жоғары, маңдай мен самай бӛліктерінде қан тамырларының шығуы орын алады. Бұл балаларға тән белгілер: қимылдық қозғалыс кезіндегі дәлдіктің болмауы, ұсақ қол қимыл моторикасының бұзылуы, көңіл-күйдің аяқ-асты ӛзгеруі, жылауықтық, апатиялық жағдайларға берілгіштік. Гипердинамикалық синдром жалпы қимылдағы тежелулер, қозу, импульсивті жағдайлармен сипатталады. Зейін, тәртіптегі ерікті қозғалыстар, қарым-қатынастың бұзылуы байқалады. Психоорганикалық синдром бас миының ерте кездегі органикалық зақымдануынан танымдық қабілеттердің төмендеуі. Бұл балалар оқу мен жазудағы қиындықтар, сөйлеу тіліндегі кемшіліктер байқалады. Ұсақ қол қимыл моторикасы, көру қоординациясы, өз-өзіне қызмет ету дағдысының бұзылуынан мүсіндеу, жапсыру әрекеттері кезінде қиындықтар туындайды. Тәжірибеде кеңінен қолданылып жүрген К.С.Лебединскаяның (1980) классификациясы төрт түрге бөлінеді: конституционалдық мінездеме бойынша; сомотогендік мінездеме бойынша; психогендік мінездеме бойынша; церебральды-астениялық мінездеме бойынша; Аталған төрт типтің өзіне тән ерекшелігі бар. Олардың арасындағы айырмашылық эмоционалдық жетіспеушілік пен танымдық қабілеттің жетіспеушілігі болып табылады. Одан басқа соматикалық және неврологиялық жағынан қиындықтар туындау да мүмкін. Бірақ аномальды дамудағы негізгі екі құрамдас бөлім — инфантилизмдік мен барлық психикалық функциялардың дамуындағы ерекшеліктер. Психикалық дамудың конституционалдық мінездемесі бойынша ПДТ баланың эмоционалдық-ерік аймағы физикалық және психикалық дамудың ерте кезеңіне сай келеді. Тәртібінде ойын мотивациясының басымдығы байқалады, тез шаршау анықталады. Жалпы білім беретін мектептегі білім алатын балалардың өзінде ойын әрекеті басым болады. ПДТ-дің бұл формасында гармониялық инфантилизмді психикалық инфантилизмнің негізгі формасы ретінде қабылдауға болады. Оқымыстылар гармониялық инфантилизмнің егіздерде жиі кездесетінін айтады. ПДТ-дің бұл формасындағы балалар арнайлы коррекциялық мекемелерде білім алады. Психикалық дамудың сомотогендік мінездемесі бойынша ПДТ-дің себептері қайталанбалы, инфекциялық аурулар, балалар арасындағы невроздық жағдайлар, туа пайда болған және жүре пайда болған аурулардан болады. ПДТ-дің бұл формасында балалардың физикалық жағдайын ғана емес психологиялық статусында тұрақты түрде төмендетуге себеп болатын астениялық жағдайлар анықталады. Психогендік түрдегі ПДТ ерте даму кезіндегі бас миының соққы алуынан болған невроздық жағдайлармен түсіндіріледі. Церебральды-органикалық генездегі ПДТ психикалық функциялардың жетіспеуін И.Ф.Марковская (1993) екі категорияға: эмоциялық-ерік аймағының дамымауы, органикалық инфантилизм мен энцефалопатиялық бұзылулар, интеллектінің бұзылуы түрінде бөледі. Бала кезіндегі аутизм (RDA, каннер синдромы) — психопатологиялық синдром, ол әлеуметтік өзара әрекеттесуді тұрақты түрде бұзуға негізделген, байланыс және мінез-құлық. Аутизм ми жұмысының бұзылуынан туады. Мамандар аутизмнің 300-ге жуық себебін атап отыр. Бірақ нақты тұжырым, дəйекті дəлел жоқ. Ең алғаш аутизм туралы Э. Блейлер, Лео Каннер, О.С. Никольская, Г. Аспергер, А. Ретта, К.С. Лебединская сынды ғалымдар қарастырған. Қазіргі кезеңде аутизмді зерттеу өрісі кеңейіп отыр. Аутизм ¾ бала дамуындағы ауытқушылықтың ауыр түрі, ол əлеуметтік ортамен қарым-қатынастың жоқтығын білдіреді. Симптом ретінде аутизм көптеген психикалық ауруларда кездеседі, бірақ кейбір жағдайларда ерте жастан байқалып, бала дамуына кері əсерін тигізеді. Бұл жағдайды ерте балалық аутизм (ЕБА) синдромы дейді. Ол болса психикалық даму зақымдалуының бір нұсқасы ретінде қарастырылады. Сонымен қатар бала бойында аутизмнің кейбір клиникалық көріністері байқалса, оны аутистикалық тұлғалық қасиеттер деп атайды. Нақты симптом ретінде 2-3 жасқа қарай қалыптасуы мүмкі Аутизмнің пайда болу себептерін түсіндіретін нақты дəлелденген ақпараттар өте аз. Бұрынырақ балаларға қызылшаға жəне шошқаборлыққа (свинка) қарсы егілетін екпе салдарынан пайда болады деген болжам болған. Бірақ уақыт өтісімен, көптеген зерттеулер нəтижесінде бұл болжам жоққа шығарылды. Ал, психоаналитиктердің ойынша, баланың алғашқы даму кезеңіндегі «ата-ананың эмоциялық салқындығы» да себеп болады. Себептердің 1-тобы тұқым қуалаушылықпен байланысты. Кейбір мамандардың айтуынша, аутизм тұқым қуалайды жəне ол гендік деңгейде беріліп отырады. Кей жағдайларда бұл тұжырымның растығын дəлелдейтін мысалдар да бар, себебі аутистік белгілер бір отбасының мүшелерінен байқалып жатады. Алайда ғалымдар аутизмге жауап беретін генді əлі күнге таба алған жоқСебептердің 2-тобына хромосомалық (генетикалық) мутация, зат алмасудың туабітті аурулары жатады. Кейбір генетикалық синдромдар мен зат алмасу ауруларының клиникалық симптомдарының қатарына аутистикалық белгілер де кіреді. Мұндай аурулардың қатарында сынғыш (фрагильді) Х-хромосома, Ретт, Мебиус синдромдары, сонымен қатар фенилкетонурия, мукополисахаридоз жəне басқалары бар.Себептердің 3-тобы орталық жүйке жүйесінің түрлі себептермен зақымдалуымен байланысты. жүктеу/скачать 190.95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|