Исабаева Ж., 2011. Бардык укуктар корголгон
жүктеу/скачать 0.73 Mb.
|
|
Бир күнү эсиме башка кыздарга салыштырмалуу мени аяй турган Жыпархан аттуу курбум түшүп кетти. Башкалардын шылдыңынан коруп, дайыма мага болушат эле… Ошолорду ойлоп, курбумдун үйүнө келдим да, бирок дарбазасына жакын барганга даабай, алыстан акмалап, айланчыктап турдум. Айтмакчы, өгүнкү окуядан кийин дагы бир, бирок бип-бир тууган тагамдыкына баргам. Менин короого кирип келгенимди көрүп эле таяжеңем: – Коку-уй, жиндиң келатат! Жогот! Балдарымды жин чарпыйт, кокуй!!! – деп таякемди чакырып чыкты. Апамдын бип-бир тууган жатындашы, менин ошондогу жап-жалгыз таянычым, ишенчим – таякем мага анан ачууланып басып келди да, каруумдан капшыра кармап туруп дарбазага чейин жулкулдатып жетелеп келип: – Бар, кет! Экинчи келбе! Бул үй – сен келчү үй эмес!! – деп көчөгө итерип ташатады. Ага салыштырмалуу, курбумдун апасы мага ким эле?! Ал да кубалап, айылдын аяк-башына угуза айкырып-кыйкырса кантем?! Ушул ой кекиртегиме чейин келип, ызадан ынтыга түштүм. «Эмне экен?! Андай сөздү укпай жүрдүң беле?! – деди бир оюм кайра, – жакындап бара бер! Эмнең кетип атты эле?!» Айткандай эле акырын жылып, жакындап келдим. Ошону эле күтүп тургансып, аңгыча үйдөн Карамат апа чыга калды да, мени бир серпиле карап алып: – Бу… ким элең?! – деди бүшүркөй. – Алмашмын! – ушул сөздү эмнегедир баса айттым. «Эмне десең да даярмын!» – дегеним эле ал. А бирок, аяш апам мен күткөндөй болбой: – Ии-ий, айланайын, Алмаш дейсиңби?! Баягы… Алмашпы? – деди боору ачыгандай. Башымды ийкедим. Мен эчак унуткан жылуу сөз, жылуу мамилеге, эне мээримине дене-боюм, муун-жүүнүм болбурап, бошой түштүм. Көптөн бери ыйлай элек көздөрүмө да ып-ысык жаш тегеренип келди да, мөлтүлдөп эки бетим тыпылдап кулап жатты. – Келе гой, айланайын. Эмне ал жерге туруп калдың? Кир үйгө? – деди апа. Мага курсак тойгузаар тамактын да, эч нерсенин кереги жоктой, ушул сөз гана керек өңдүү, кыймылдасам эле ушул ирмем, ушул сезим жоголуп кетчүдөй коркуп, ошол турган жеримде телмирип тура берипмин. Качан гана Карамат апа келип: – Ыйлап атасыңбы? Ыйлаба, берекем? – деп алаканы менен көзүмдүн жашын аарчып, билегимден аяр кармап үйдү көздөй жетелегенде гана эсиме келе түштүм. Мен ошол күнү, эң биринчи жолу өзүмдү бала сезип, эң биринчи жолу өзүмдү бактылуу сезгемин! Адегенде башымдан суу тегертип чачып, колума бир чөйчөк айран, бир сындырым нан берип, анан: – Досуң азыр келет, – деди. Ал антип оозун жыйгыча курбум да кирип келген. Мени көрүп сүйүнүп кеткени! Менден эч коркпой, жийиркенбей туруп эле кучактап, канча күндөрдөн бери жуулбаган беттеримден өптү да, апасына айтып, өзүнүн эч кийе элек, жапжаңы эле тиктирген көйнөгүн мага берди. Ошол күнү экөөбүз мончого түштүк. – Айи-ий, ушунчалык чырайлуу болуп чыга калдың го?! – деп анан мени айландыра карашып, чыны менен эле суктанып жатышканы эсимде. Өзүм да жуунуп, таза кийингенге, анын үстүнө жакшы мамилеге кубангандан бутум жер баспай, абада учуп жүргөндөй сезгем, өзүмдү. Көрсө, ошол мезгилде мени жоголуп кетүүдөн аз болсо да ошолорго окшогон мээримдүү адамдар сактап калыптыр… Ошондо мен: “Чоңойсом мен да Карамат ападай боорукер болбосом... Анан да карап тур, бүт бардык жетим балдарды чогултпасам дагы, баарына апа болбосом...” – деп кыялданганым эсимде... ***
– Ал сени өбөбү? – дейт курбусу кыткылыктап. – Кызыксың го, күйөөң болгондон кийин өбөт да! – А сенчи?! – Мен деле… Аялы болгондон кийин өбүш керек дейт. – Ким? – Күйөөм… – Быш-ш!!! – эркек-аялдын мамилесин түшүнмөк түгүл, алгачкы сүйүүгө да кезиге элек кыз бышкырык атат. – Ий, койчу! Түшүнбөйт экенсиң! – дейт анда өзү деле анчалык көп нерсени аңдап биле албаган Алмаш. Деген менен курбусунун ушул али эч нерсе түшүнө элек, биле элек бактысына суктанат. – Сен да анан төрөйсүңбү? Күйөөгө тийгендер төрөш керек да? – дейт курбусу. «Чын эле!» – дейт оюнда Алмаш. Буга чейин бул жөнүндө ойлобогонун карасаң. Өзү бала болгон үчүнбү, эмнегедир кызыл эт ымыркайды элестетип алып, денеси жыйрылып кеткен. “Мен аны кантип багам? Эмчегим да кичинекей, кантип эмизем? Жеңем үйдөн чыгарып салгандачы? Аны көтөрүп алып... кайда барып түнөйм?” Бул оюнун аяк-башына чыккыча кыз кайра баштан суроолорун жаадырат: – Күйөөгө тийген... жакшыбы? – Билбейм!.. – Кантип билбейсиң?! Ай, и-ий, айтсаң эми?.. – Эмнеси жакшы?! – «тарс» жарылат, – Эгерде менин өзүмдүн атам тирүү болсо, апам байкуш да башка эрге тийбейт эле. Мен дагы анда сендей болуп, эч нерсени билбей эркелеп, жыргап жашайт элем! Өх-х!!! – бүт денесин сокулдата үшкүрөт кыз. А сенин атаң... эмне болду эле?.. Ийнин куушурат. Тээ бир топто анан качандыр бир апасынан эшиткендерин айтат: – Атам менен апам бири-бирин аябай сүйүшчү экен. Билесиңби, атам ошондо күйөөсү согуштан келбей калган апамды атайын Өзбекстандан издеп, таап келиптир. Бирок, апам улам төрөсө эле токтобой, Кудайга жалынып, тиленип жүрүп эжем экөөбүздү көрүшүптүр. «Сен атаңа союп каптагандай окшош, балканактай аппак кыз болчусуң», – дечү апам. Бир күнү анан көз тийип, ооруп калыпмын. Ошондо атам байкуш кара улакты жетелеп: – О, Кудай, айланайын! Пендем десең кызымдын ордуна мени ал! Кызыма жаным курман! Кызыма жаным садага! – деп мага өзүн садага чаап, көзүнүн жашы сакал-мурутун жууп, жедеп чарчап, суй жыгылгыча бешигимди айланып, мени тегерене берген дейт! Бечара атам!!! Ошондон көп өтпөй мен куландан соп-соо айыгып, күлүп ойгонупмун да, атам шордууну кесел басып жыгылып, акыры алып тыныптыр! Апамды анан ага-туугандары башкага күйөөгө берип жатышпайбы! – Анан?! – Анан ал кишиге да апам төрөп берди. Бир кыз, бир уул. Бирок өгөй атам өтө өзүмчүл адам эле. Ишенесиңби, атүгүл анын мурунку аялынан калган баласы да апамды уруп-сабачу! Бирде эринен, бирде өгөй баласынан токмок жеп, жерде башы-көзүн калкалап, түйүнчөктөй түйүлүп жаткан апамды көргөндө алсыздыгыма арданчумун! Болбособу!... Жүрөгүм таштай түйүлүп, өзөгүмдү өрт каптап кетчү! – Жинди го?! Баласы эмнеге урат?! – Бир жолу апам байкуштун ыйлап жатып: «Акмак! Атасынын катыны менен жатам дегени эмне шумдук?!” – деп сүйлөнүп жатканын уккам. Көрсө апамды: “Эмне үчүн мага макул болбойсуң?!” деп урчу экен. – Жаман киши турбайбы! – Апамдын мени балдар үйүнө өткөрүп, бат эле анан эрге бере салганынын бир себеби ошол го дейм эми. Бир күнү байкушум жиндиканага келиптир. Ишенесиңби, өгөй атам апамды жада калса мени көрүп кеткенге жиберчү эмес. Ал күнү кандай шылтоо айтып, кантип келгенин билбейм. Ошол келишинде: «Ооруп жүрөм, кызым! Сен бактыңды таап, күйөөгө кеткиче өлбөй жашай турсам экен!..» – деп ысык-суукка бышкан шадылуу алаканын майда калтырак басып, маңдайымдан сылап, ыйлаганы эсимде. Жиндиканадан чыккандан кийин да бир күнү интернатка келген! Эмнегедир энтеңдеп, башкача болуп алыптыр. Кармаганы эле колунан ыргып, калдалаңдайт. Анан калса ошол күнү мени үйгө сурап келди да киринтип, чачы-башымды тарап, үстүмдү жаңылаган болду. Көрсө, бир жигит мени сыртымдан көрүп эле: «Ушул кызды албасам болбойт!» – деп ата-энесин үйгө жуучу жөнөтүптүр. Ошентип апамдын көктөн тилегени жерден табылып жатпайбы! Бирок баары бир эне да: «Кызым жаш эле... Кантээр экен?!» – деп кыйылса: «Ал жагынан кам санаба, өз балабыздай асырап алабыз. Илгери кызды он үч, он төртүндө бербесе, кара далы болуп калчу турбайбы!» – деп бал тилге салышкан окшойт. Ошентип, мени ала качты кылып алып кетишкен. Эки күн өтүп-өтпөй эле артымдан милиция келди. «Жашы жете элек, 6-класстын окуучусун зордоп алды,» – деп мугалимдерим ызы-чуу түшүп, сотко беришиптир. Күйөөмдү милиция кармап кетип, камап койду. Мени болсо кайын журтум: “Кетпеймин деп айткының!” – деп үйрөтүп жатып, алып калышты. – Жүрү, сен деген али кичинекейсиң. Окушуң керек, – деп мугалимдер колумдан жетелешкенде: “Кетпейм!” – деп чучуктай чыңырып, жер тепкилеп ыйладым. Анткени, окууга кайтып барганымда апам жер карайт эле, окуучулар да: “Өл-аа!..” – деп мурдуларын чүйүрмөк. Ошентип, ар күн сайын таң заардан кайненем ойготот: – Тиякта эриң камалып жатса, уйкуну сага ким коюптур?! Тур, барып кел! – деп. Барам да, кайненем үйрөткөн боюнча: – Мен күйөөмдү сүйөм! Мен өз каалоом менен эле тийгем. Күйөөмдү бошотуп койгулачы?! Мен ансыз жашай албайм! – деп ыйлап, милициянын эшигин сагалайм. Бир күнү анан тергөөчү белимчиге окшоп бир айтканын кайра-кайра кайталап, таң аткандан күн баткыча маңдайында безилдей берсем мени аяп, боору ачыдыбы же тажадыбы: – Бери келчи! Мындай отур, – деди да, үстөлдүн учунда учуп кетүүчүдөй болуп, коомай конуп отурган мени көз айнегинин үстүнөн бүшүркөй карап, – А сен сүйүү деген эмне экенин билесиңби? – десе болобу! – Аны жейби же ичеби?! Кызык, баарын үйрөткөн кайненем ошону деле үйрөтүп койбойбу десең! – Билбейм, – деп жер тиктесем: – Ай, ай, ай! – деп башын чайкады да, – Мобуга кол кой, – деп бир-эки кагазга кол койдуруп, күйөөмдү бошотуп берди. Ошентип, андан аркы тагдырым абысынымдын колуна түштү. Жеңебиз адегенде түзүк эле болчу. Бара-бара жасаган оокатым жакпай, кылдан кыйкым таап, какылдап-какшап тилдей берчү болду. «Катуу бассам – таскак, акырын бассам – аксак» дейт. Айтор, тилинин ачуусун айтпа! Анысы аз келгенсип бетимден аткый кармап, колунун кычуусу кангыча жулкулдатып, кээде башымды тамга койгулайт. Көбүнчөсү кубалап чыгат. – Күйөөң болушпайбы? – Ал келгенде унчукпай калат. – Сени эмнеге жаман көрөт ал? Жинди деппи? – Жок, – деген Алмаш жеңесинин эмнеге өзүн жаман көрөрүн эстей коюп, каткырып күлүп жиберет. Курбусуна бул ансайын кызык: – Эмнеге күлдүң, айтсаң? – Жеңем башында анчалык эмес болчу, – дейт күлкүсү пастаган кыз, – Кийин эле ошондой болуп калган. – Эмне үчүн? – Анткени, мен анын бир нерсесин күйөөмө айтып таштагам! – Эмнесин?! – Эмнегедир жеңем дайыма эле шорулдатып мурдун тарта берчү. Бир күнү анан биздикине коноктор келмей болуп калды. Күйөөмдүн теңтуш балдары. Жеңем байкуш жакшы эле чуркап, даярданды. Мен да бир жагынан жардам берип тыпылдап жүрөм... Күйөөм мантыны жакшы көрчү. Бу саам да жеңем экөөбүз манты жасамай болдук. Баягыдай эле мурдун кайра-кайра тартып коюп, жеңем тердеп-кургап камыр жууруп жаткан. Бир убакта эле мурдунун суусу чубалып, камырга түшүп кетип жатпайбы! – И-ий, анан?! – Анан жеңем шашып кетип камырды бат-бат ийлеп ийди. Мени байкабай калды деди окшойт... Мен ойлодум: “И, азыр анысын итке берип, башкасын жуурат го”, – деп. Жок, анткен жок... – Анан сен айтып салдың? – Жок, адегенде айта алган жокмун. Жаш келин болсом, анын үстүнө уялтпайын дедим да. Жеңем өзү билип, кайра жуурат деп ойлогом. Бирок анткен жок... – Анан? – Анан коноктор келди. Күйөөм баш болуп алып: “Аябай жакшы болуптур,” – деп мантыны ушундай бир жеп жатышат дейсиң! Жалгыз эле мен жебей отурам. Жеңемдин баягысы эле көз алдымдан кетпейт. Күйөөм да кызык, өзү унчукпай жей бербей мени кыйнап, кыстайт десең! Акыры чыдабай кеттим да: – Алдагы мантыга жеңеңдин чимкириги түшүп калган! – дедим. Өмүр чоң сугунуп алган экен, эшикке атып эле чыкты. Дагы ким бирөөлөр угуп калган окшобойбу, жеңемдин мантысы жөнүндөгү ошол окуя анан бүт айылга “дүң!” дейт түштү! – И-ий! Уят эле иш болгон экен... – Ошондон кийин мен жеңемдин номур биринчи душманына айландым! Күйөөм бар кезде унчукпай калат да, ал кетээри менен эле баса калат. – А сен эми аныкына барбай эле кой да? Биздикинде жашай бер? Эрден чыккан уят да… – улутунат Алмаш. – Ай, эки кыз! Уктабайсыңарбы! – дейт аңгыча аяш апасы. – Эртең эрте турасыңар! Базарга барасыңарбы, жокпу?! Айткандай эле, эртеси ошол базардан үч уктаса түшкө кирбес бир окуя болгон.
Айтмакчы, бул кандайча башталды эле?.. Ооба, базардын чыга беришинде кыздар шаардыктарча кийинген, жакшынакай бир жигит менен карпа-курпа урунуша түшүшкөн. Эмнегедир эле ошол бейтааныш жигит менен Алмаш бири-бирине тартылыша, саамга тиктеше калышып, жүрөгү бир башкача «солк!» эткен. А бирок, артына канчалык кылчайгысы келген менен, бурулуп караган эмес анда. Жигит тууралуу ойлоого, башка эркекти кароого анткени анын акысы да жок болчу! Ушундай ойлор менен Алмаш тез эле эми элеки жандүйнөсүн «дирт!» эттирген табышмак бир сезимди жууп салган. А бирок өчөшкөнсүп, жанагы жигит бир убакта катарында кайра да пайда боло калган да, экинчи жолу да жан дүйнөсүнө бүлүк түшүп кеткен. Ошол ирмемдерден тарта жигит алардын артынан акмалап, эрчип албады беле. Жигиттин да жалгыз эмес, жанында жолдош балдары бар экенин Алмаш кийин байкаган. Эки кыз жигиттерди калп эле байкамаксан болгон менен курбусунун да жүрөгү элеп-желеп болуп алган… Бири-бирин чыканак менен түртүп, экөө бирдей бой түсөп, кербездене керилишет. Анан эмне болду эле? Аа, ооба! Качан гана алиги жигит: – Чоң кыз, сиздин атыңыз ким? – деп бура бастырбай жолун торогондо, ким бирөө көрүп койчудай жандилинде Алмаш тыбырчылап ийген: «Жеңем билсе өлтүрөт!» – абысынынын ачуу айкырыгы, көржемеси кулагында чуулдап, акшыя караган заардуу көздөрү элестей түшкөн. «Апе-ей, жашабай жатып, эриң туруп эрсиреген кандай немесиң?! Бар кет!» – деген аяш апасы да көз алдына тартыла калган. – Тур, мындай! Жолду торобо деп жатам! – чын ниетинде жигиттин кетишин каалабай жатса да кекете, өктөм сүйлөгөн кыз. – Атың ким? – эми ал да “сенге” өтүп, жигит ансайын каректерине кадала караган. – Айтпайм! Өткөр деп жатам?! – Атыңды айтсаң өткөрөм! – Болуптур! Алмаш... – А менин атым – Асан! – Алмаштын жумшак, ичке манжаларын коё бербей, күлө багат Асан. Деги эле адам болуп эс тартканы, Алмаш мындай карашты биринчи көрүшү. Эмнегедир кайра да тулку-боюн жыбыраган майда калтырак басып, эки бети дуулдап ысып чыккан. – Сен аябай сулуу кыз экенсиң, – деген жигит да ансайын. – Билесиңби, сен кыздардан такыр башкача кыз экенсиң. Сен... Сен мага жагып калдың! Башкалар укпасын дедиби, эмнегедир: “Сен мага жагып калдың!” – дегенди кайра да кайталап акырын, шыбырап айтты улан. Кыздын ыйлагысы келип кетти! Өзөгүн өрт аралап, жандүйнөсүн жалын каптап кеткен сыяктуу, бир башкача абалга тушукту. Бирок бул сезим – арман менен өкүнүч экенин анда Алмаш билген эмес! Көрсө ошондо ал биринчи, тун сүйүүсүнө кезиккен окшойт! Бирок кеч, өтө кечигип келген сүйүүгө кандай жооп айтып, кандай мамиле кылууга Алмаш даяр эмес болчу. Жүрөктү титиреткен мындай сезимге, мындай көз карашка качандыр жолугам деген ой анын түшүнө да кирген эмес. Бирок эми жанагыдай эмес, күнөөлүү адамдай жер тиктеп, акырын унчукту: – Менин эрим бар... – Анын добушунда өкүнүч бар болчу. Асан анын айтканына ишенип-ишенбей, көздөрүн бакырайта, кирпиктерин ачып-жумуп туруп калды. Жанындагы жолдош балдары болсо бири-бирин карап, кыраан-каткырык салып күлүп жиберишкен: – “Эрим бар” дейби? – “Эрим?!..” Аха-ха-ха! Жап-жаш, тал чыбыктай ийилген, ийнеликтей илбериңки кыздын «эрим бар» дегени чындап эле бир уккан кишиге күлкүнү келтирерлик эле... – Чын эле мунун күйөөсү бар, – деген курбусунун сөзү да каткырык менен жуулуп, эч кимисинин кулагына жукпай, чындык чыркыраган боюнча желге тарап жок болуп кеткен. Ошол күнү бир көрүп эле ашык болгон Алайлык жигит Алмашты айлына ала качкан! Көздөрү күлмүңдөгөн жакшына кыздын жол бою канкакшап: “Күйөөм бар!” – деп ыйлаганына уландар ишенмек түгүл, угуп да коюшкан эмес. Алмаш анда өзү да таң калган. Ал күйөөсү бар экенин канчалык далбас уруп, чын дилинде буларды ынандыра албай жатканы менен, өзүнүн көкүрөк-көңүлүндө, жүрөгүнүн тереңинде башбаккан бейтааныш бир сезимге башы айланып калган болчу. «Кызык, бул сезим мага кайдан келди? Башта ал кайда эле? Эмнеге мен анын бар экенин буга чейин билген жок элем? Балким бул сүйүүдүр?!” Кап десең, эгерде эрге тийе элек, башы бош болгондобу?!.. Анда бул жигиттин сүйө тиктеген кирсиз каректерине канбай, жалтактабай кайра-кайра карап албайт беле?! Анын аяр кармаган ысык алакандарын итерип салбай, жүрөгүнө басмак. Бечараны туш келди ургулабай, тескерисинче ийнине башын жөлөп, эчактан жалгызсырап, жетимсиреп жүргөн жарты жүрөгүнүн бүтүндөмөк! Ооба, анын жүрөгү, көкүрөгү ошону каалап турган. Бирок!.. Кап десеңчи! Ошол түн ушунчалык сулуу болчу. Ай да, жылдыздар да жерге түшүп кетчүдөй жап-жакын, жарык эле. Айрыкча бири-бирине жөлөнүп, калдайып жаткан алп тоолор кудум жомоктогу уктап калган дөөлөрдү элестеткен. Машина токтоору менен балдардын бири үйгө чуркап кирип кетти да, заматта үйдөн бала-бакыра, аял-эркектер чыгып, кошуна-колоң, тууган-туушкандарга кабар кетип: “Келин келди!” – болуп дүрбөлөң түшүп калышкан. – Балакет-мээнетиңди алайын, алганың менен тең кары! – деп жоолук алып келген аялдарга бой бербей: – Апалар, мен кыз эмесмин, мен келинмин! Менин күйөөм бар! – деп чырылдаган Алмаш. Чыпалактай болгон жаш кыздын анткенин алар да уккан эмес. Тек гана отурбаштын амалы, алдайм деген балалык баёо шылтоо катары түшүнүшкөн. Ошондо Алмаш: – Мен деген жиндиканада жатып чыккам! Мен – жиндимин! – деп чыңырган. – Кой, антчү эмес, кагылайын! – деп кыздын жоругуна энелердин ого бетер ичи элжиреген. Андан да айла болбогондо кыз: – Мен … алтынчы эле классты бүткөм! Мен!.. – деп жанталашты эле: – Биз деле министрдин окуусун окуган эмеспиз! Окуу эле эмне экен?! Аман болсоңор далай окууну окуйсуңар. Али жашсыңар. Тигине, күйөөң шаарда окуп жүрөт. Эртең жетелешип алып бирге окуп кетесиңер!.. – дешти. “Андай болсо жакшы эле болбойт беле, атаганат!.. А бирок!..” – дилинде ушинткен Алмаш жоолукту улам алып ыргыта берип, акыры колун өйдө кылууга дарманы келбей, чарчоодон жыгылганда гана шалдайып олтуруп калган. Биринен сала бири келип, келин көргөндөр көбөйө берди. Алмашка айрыкча көшөгөнүн улам бир жеринен шыкаалап, шынаарлаган беш көкүл кыздар жакты. Эс-мас олтуруп, бир убакта анан эсине келе түштү: “Эрим!.. Эрим бар эмес беле?! Мен эмне отурам?! Эмне кылыш керек?!” Оюна бир нерсе «кылт!» этти. А бирок антип ойлоорун ойлоп алып, кайра өзүнүн дене бою дүркүрөп, жиндиканадагы чын эле жиндилер көз алдына элестей түштү... Антпейин десе, андан башка айла-амалы жок болчу. «Ооба, ошентиш керек! – деди чындап, – Болбосо, эри туруп эргеп тийет деген эмне шумдук?! Эл эмне дейт?! “Эзели эне тарбиясын көрбөгөн ээн баш эме да! Болбосо, соо киши кантип ушундай кылсын?! Ии-ий, бетиң түгөнгүр!» – деген үндөр кулагында кужулдап, алакандары менен кулагын жаба калды. Кайра эле көз алдына классташтары, мугалимдер, кайын-журту тартылды. Азыр мунун эри бар жубан экенине ишенбей жатканы менен, бияктагылар да анан: «Абийири менен келбептир!» – дешип, жети өмүрүн жерге киргизбейби!.. Ооба десең! Ой-санаанын күлүктүгүн кара! Заматтын ортосунда Гүлдана аттуу кыздын окуясы көз алдынан чубап өттү...
Ошол күнү да Алмаш адатынча “достору” менен ойноп отуруп, интернаттан кантип чыгып, коңшу айылга кантип кетип калганын билбейт. Бир убакта эле эсине келсе, таптакыр башка жерде жүрөт. Эки жагын элеңдей карап, коркуп кеткен. Алмаштын айлана-тегерекке чочуркай караганын байкагандай, артында келаткан кыз: – Сен... кимдин үйүнө келдиң эле? – деген. – Эч кимдин! – жедеп улуу-кичүүлөрдөн көңүлү калган Алмаш адегенде тиртеңдей түшкөн. А бирок тигил кыз аны анчалык деле этибар албагандай, жакшына жүз менен күлүмсүрөй караган: – Сенин кийимиң жакшы экен. Ботинкаң дагы... Сен кайдан келгенсиң? Оштонбу же Фрунзеденби? – чын айтканы же тек гана Алмашты кепке тартуу үчүн айтканы белгисиз, ушинткен болчу кыз. Эмнегедир кызга ичи жылый түшүп: – Интернатта окуйм... – деген Алмаш. – Канчанчы классың? – Алтынчы. А сенчи? – Мен да алтынчы. Кел, анда таанышып алалы, – кыз колун сунган, – Менин атым – Гүлдана. – А менин атым – Алмаш. Экөө бир топко чейин унчугушпай басышкан. – Сага кайсыл сабак жагат? – деген аздан кийин Гүлдана. – Магабы?.. – Алмаш буйдала калган. Кайсыл сабак жагаарын өзү деле билбейт экен. Оюна эле келген бирөөнү айта салайын десе, бу кыз бирдеме деп сурап жибереби дейт. Анан ачыгын айткан: – Мага эч бир сабак жакпайт! – Эмнеге?!.. – кыз аңкая карган. Тек гана ийнин куушурган Алмаш. Анын кыйын абалда калганын түшүнө койгон сезимтал кыз: – Билесиңби, мага адабият сабагы жагат, – деп абалды оңдоп кеткен, – Эмнегедир менин да ыр жазгым келет. – ?.. – А сен түшүңдө учтуң беле? – Гүлдана кыялдана сураган. Алмаш анда да унчуга албай калганы менен оюнда: “Түшүмдө эмес, өңүмдө деле учуп кетеримди билбейсиң да!.. Болбосо биякка эмне, самолет менен келди дейсиңби?!” – деген. Гүлдана болсо: – А мен түшүмдө ар дайым бийик-бийик учуп, тоолордун, деңиздердин үстүнөн карап өтөм да, ак булуттарга минип алып, ай-жылдыздарга барам... – деген. Алмаш ушул тапта андан да алда нени шекшигендей караган. Атүгүл, эсинде: – А сен минтип ар кимге айта берсең, сени да жиндиканага жаткырып салышпасын, мендей кылып! – деп ийген болчу. – Сени ошентишти беле? Алмаш башын ийкеген. – Кимдер?! – Мугалимдер. Интернаттагы... – Билдим! Сен ошондуктан окугуң келбейт турбайбы?!.. – кыз жанагы, жүрөгүн түпөйүл кылып калган суроосуна жооп тапкандай сүйүнүп кеткен, – Анда биздин мектепке келип окубайсыңбы? Мен сага жардам берем. Дептеримден көчүртөм? Чын дилинен ушинтип, Алмаштын көздөрүнө караган Гүлдан. Ушул баёо, кирсиз көздөрдө чындап эле сураныч, өтүнүч бар болчу. Алмаш да балалык кыялында: “Чын эле... – деген, – Гүлдана жакшы кыз экен... Ал мени жиндиканага жаткам десем деле жакшы көрүп жатпайбы, балким чын эле интернатка эми эч качан барбай койсом эмне болот?..” – Алмаш, кел чын эле ошентебиз? Мен сени эртең мектепке эрчитип барам?! Ансыз да биздин класста кыздар аз. Экөөбүз дос болобуз. Сабакка чогуу барып, үйлөрүбүзгө да чогуу кетип турабыз. А чын эле сенин үйүң кайсыл?! – деген Гүлдана. – Менин үйүм жок! Мен интернатта жашайм да! – Бияккачы? Кимдикине келдиң эле? – Эч кимдикине! – ?! – кыз аңкая карган. – Мен биякка кантип келгенимди билбейм! Жана интернаттын короосунда “досторум” менен ойноп жаткам. Анан карасам эле... чоочун айылга келип калыпмын. Сен келатыпсың... Балким, менин биякка кантип келип калганымды сен көргөндүрсүң? – Жо-ок, – дейт кыз актангандай, – Көргөн жокмун. Мен дүкөндөн келатсам, сен келатыпсың, – деп анан санааркай сураган Гүлдан, – Эмне кыласың эми? – Билбейм, – ийнин куушурат Алмаш, – А сен бул айылдан кантип кетиш керек экенин билесиңби? – Ооба. Эртең менен айылдын башына автобус келет. Элдер ошого түшүп Ошко, борборго кетишет... – Азыр кайсы убак? Гүлдана ого бетер аны аңкая карайт: – Азыр кеч кирейин деп калбадыбы! Алмаш эмне кылаарын билбей, турган ордунда тегеренип туруп калганда: – Ыйлагың келип жатабы? – деп Гүлдана боору ооруй, үңүлө караган, – Коркпой эле кой. Жүрү биздикине. Апам экөөбүз ансыз деле жалгызбыз. Анан эсине бир нерсе түшүп кеткендей “жарк” этип күлүп жиберген: – Балким эртең менин мектебимди да көрүп кетерсиң? И?.. Алмаштын ансыз да башка айласы жок болчу. Анын үстүнө түшкү тамактан да калып калганга ичи эңшерилип калыптыр. – Үйүңө барсам, апаң урушпайбы? – деген. – Урушпайт. Жүрү! – Гүлдана аны жетелеген боюнча, баалуу бир нерсе таап алгандай үйүнө ашыккан. Алар келгенде Гүланданын апасы эшиктин алдында кир жууп отуруптур. Отуз-кырктын ортосундагы каратору, чырайлуу аялзаты экен. Бейтааныш кызды жетелеп, шаңыраңдып кубанып алган кызына: – Гүлү, эмне мынча кечиктиң?! – деди, – Ылдам кел дебедим беле! – Апа, бул – Алмаш, – деди Гүлү анын суроосун укпай калгандай алактап, – Алмаш интернатта окуйт экен. Биякка адашып келип калыптыр. Кайра кете албайт да. Эртеңге чейин биздикине жатып алсынбы? жүктеу/скачать 0.73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|