Ишеничте окурмандардын калыс тараза баасына татып, жылуу пикирине арзыйт деп ойлойбуз Акималиев Алик. Ханда жок байлык Манассия: Тандалма: 1-том. Б.: «Айат», 2008. 232 б

Жылдыз жайнап асманда.

Жымың нурун, жыпар жытын чачканда,

Кыз коюнундай кызык кылык көрбөпмүн,

Кумарга жык жылдар өтүп жатканда.
Ысык сүйүп, куса черин жазганга,

Учуп-күйүп учкул ырлар жазганга,

Убак бар да, уктап эле жүрүпмүн,

Укмуш жылдар өтүп бара жатканда.

Жууруп алар чылк алтынды таштан да,

Күжүлдөгөн күчкө толгон чактарда,

Кудуреттүү жылдар өтүп жатканда.

Адам көрдүм кайгы жуткан мастан да,

Азгырылып аял, арак, шайтанга,

Карап тургам бир муң толгон көз менен,

Шайыр жылдар өтүп бара жатканда.

Неге көндүм?

Досту көрдүм кастан да.

Жаманатты болбош керек жаңылып.

Жакшы жылдар өтүп бара жатканда.
* * *
Кыйналганда, кумсарганда, азганда,

Кыл аркандай тагдыр менен басканда,

Кылымдарга жетер ойду айтпапмын,

Кыйбас жылдар өтүп бара жатканда.

Дейдиликтен азап артып жаш жанга,

Делбирттегем не теңелип мастарга?!

Көздүү сокур көралбапмын чындыкты,

Көсөм жылдар өтүп бара жатканда.

Кейбир экем «гений» деп кол чапканда,

Кежирленип не чап салгам алптарга?!

Тилдүү дудук кыйкырбапмын кылымга,

Тике селдей жылдар агып жатканда.

Көкүл серпип, көйрөңдөнүп басканда,

Мурдум чүйрүп, көк чокудай даңктарга,

Дүлөй жандай кулактарым жапыргам,

Дүңгүрөгөн заман өтүп жатканда.

Шай келбептир бир чоң нерсе ачканга,

Кейийм текке акыл-мээнет, чачканга...

Арзан, оңой, начар өмүр сүрүпмүн,

Алтын жылдар өтүп бара жатканда.

Мышык экем, - ичсем окшоп арстанга,

Жылт койгонмун бир «жунгли» жактарга.

Керең болуп арыз арманын укпапмын,

Кейиштүү эл ыйлап бара жатканда.

Мокок болуп каршы чыкпай калптарга,

Коркоктонуп кылыч сөздү айтканга.

Ташкындаган кир дайрадай агыпмын,

Таза жылдар агып бара жатканда...

Акылга карк сабыр, жин келтирбейин.

Аппактарга алданып карайбайын,

Караларга кошулуп темтейбейин.

Жаңылыштым, жазмыштан жетет ошол.
Жарык, ак бол, бүгүнкүм, эртеңдерим!

Билбейм, билбейм, эртеңки жолум кандай,

Дүйнө ачамбы Веспучи, Колумбдардай?

Жаз да келет.

Жасанып кыздай дүйнө,

Сай-сайларга ташталган жоолуктардай.

Ал да эскирет.

Сан-миң гүл, жылдыз өчөт,

Күз да келет.

Күткөнүм бакыт-таалай

Жадатпас сүйүү ышкы,

Ак жубардай дарактар гүлдөйт кышкы.

Неге жооруйм, от байлап куйругуна

Тээ, төбөмдөн куйруктуу жылдыз учту,

Ал болсо экен канаттуу бир чыгармам,

«Дүрт» эггирсем ошого бүт кыргызды.
Ата-журтту кыдырып, дүйнө кезип,

Бир чоң китеп жазсам дейм үйгө келип.

Мен жөнүндө дүйнөгө кабар тарайт,

Чарк айланып ыр, ысмым тегеренип.

Духум күчтүү кембагал бир акынмын

Душмандарым туз жалайт, тебеленип...

Башты жерге салбаска талант, бак оойт.

Эки миң, жыл генине жыйнап келген

Элимдин бүт руху канымда ойнойт.

Ээн үйдөй жан-дүйнөм күүгүмдөтпө,

Эгер Акын күйбөсө, жарык болбойт!

Кудунлап балам жол тоспойт.

Куюндап бейжай тагдырым,

Кусалуу болуп; калды окшойт?!

Жүгүмдү эч ким колдошпойт.

Адашкан оттой жазмышым,

Армандуу болуп калды окшойт?!

Какең, Жакең, Сокең жок,

Чатырап жүргөн кез кайда,

Көкүрөк кайнап,

Көз жаш-чок!..
Кайырчы чалдай жазмыш кууп,

Кар, шамал беттейм, алдым суук.

Калчылдап үйдөн узадың,

Каректе кеч күз, жалгыздык...

Кыйшайып үшкүргөн үй мору түтөп,

Маасысын жамай албай чал олтурат,

Эски, боз, кир чапанчан апам жүрөт.

Коштошом белгисиз бир нерселерге.

Жалбырттайт ыпыр-сыпыр өрттөп жатса,

Жаз келип калганбы дейм Туулган Жерге.

Баш ийкейм шаңкылдаган жеңемдерге.

Келгиле, уялаштар, антташалы,

Жолугуп туралычы өскөн үйдө.

Айылымдын очогуна жылынып барам.

Көкүрөктө, бирок, өчпөс бир жалын бар,

Мезгилге карты өчөшүп жалбырттаган.

Апабыз баккандыгын унутпасак.

Энеге деген ыйык аёо сезим,

Жүрөктөн муз эритип жылытсачы?

Бапыраи бала чактай кечээ күнгө.

Келгиле, шерттешели, уялаштар,

Баарыбыз баралычы биздин үйгө.

Апакем кейип-кепчип, чай муздаган.

Көтөрүп багалбадым мен Сиздерди,

Көзүмдө көрүнбөс жаш, ачуу арман.

Кыйшайып үшкүргөн үй, мору түтөп.

Маасысын жамай албай чал олтурат,

Эски, боз, кир чапанчан апам жүрөт.

Карек «жарк» дейт, бир жаңы ой тапкандай.

Эгер колго калем алып жазбасам,

Комуз чертип, болмок окшойм актаңдай.

Аттиң!..Током, Барпы, Коргоол, Жеңижок,

Алп залкарлар атпай журтта эми жок.

Азыр жашап, күч сынашып беттешсем,

Арманым бир болбос эле менин - ов?!

Акын пирлер капа болбос ушуга,

Дүйнөлүк чылк талантсыңар нукура.

О, пайгамбар жашка барып өмүрдө,

Өнөрдүн да жеткен кылда учуна.

Тилейм шундай өнөр баккан жашоону,

Илбирс курак кыркты көздөй жаш ооду.

Не деген шык, ырга чапчаң күч керек,

Чалма ыргытып жыккан өңдүү Азоону!..

Азоо саптар жапайы аттай ыргыштап,

Ыкка көнбөйт, ыргып минсем жалды уучтап.

Жакасынан жалдай жалын төгүлүп,

Такасынан «чарт» дей түшөт бир төрт сап!

Жалгыз бир сап тамызгылап изденем,

Жаңы чыйыр сала элек эч из менен,

Телибайдай өрт кучактап келатам, .

Тентек кезде Пушкин берген кушкалем.

Алда неедей күүлөр мукам чертилип,

Аван созсом эски кайрык, эргүү жык.

Жалбырттаган ыр кучактап келатам,

Жайдак калган ак боз аттаң чаң чыгып...

Карек жарк дейт, көзүмө от баскандай,

Ышкым күчөйт журтка жалын чачкандай.

Колдон келсе, Коргоол чалдай болормун,

Комуз чертип, болбосом да да актаңдай...

Ыйлап жатып муң жүзүң күлүңдөгөн.

Кайра катуу шамалга парус ойнойт,

Менин бүткүл кусалык, сүйүүм менен!

Курч тумшуктай бороонду жарамын түз.

Түбөлүктүү чаңырык, онтооң сүйдүм,

Түрмөктөлгөн океан ырайымсыз.

Сапар чалып кетермин кайта дагы.

Баштан кечирткен үчүн ачка-токту,

Баштан кечирткен үчүн сарсанааны.

Жүргөн үчүн жык дооштуу калаада кең.

Ууртуцдан жылмайып ыйлап жатып,

Кеме менен коштоштуң шамалда сен...

Чыраксың -

Шоолаң «жалп» деп шамалга өчкөн!

Арга жок сен бир эркек кучагында,

Айла жок мен да башка аялды өпкөм.

Кар конгон кирпигиңе Аязкыздай,

Сен элен гүл буруксуп жашыл көктөм.

Не деген уяндык бар гүл өңүндө,

Не деген наздуулук бар иреңинде?!

Сен менин жылдызымсың, жеталбас эч,

Сен менин чырагымсың жүрөгүмдө.

Сен ошол,

Петрарканын Лаурасы,

Сен ошол,

Данте сүйгөн Беатриче!
* * *
Унутулгус сүйүү бердиң оо, садага,

Удургуп көңүлүмдө жүрөт санаа.

Кезиксек кеп табалбай апкаарыймын,

Башка бир сөздөрдү айтам мукактана.

Улутунуп кабыргамдын астыңдагы,

Унчукпай ыйлап кагат жүрөк гана...

Чачырайт Айчырайың шоолаланып!..

Калсак да кара түйшүк баткагында,

Махабат - түн жамынган жолу жарык.

Каректе калган жылдар ирмеминен,

Кеткендей бүт жылдыздар ороп алып...

Мээри таш болгон бизге дүйнө кайдан?!

Бирөөгө кыянаттык жасабайт эч,

Сүйүүнүн эмне экенин билген адам.

Өксөсү, өктөсү көп шул өмүрдө,

Бир гана суранарым: - Сүйбө жалган!!!

Коё албайм Сүйүү деген сезимге чек.

А дүйнө, бу дүйнө да тозок кечип,

Ашыктар зор жалынга күйүп кетет!

Ажал да колун оттон тартып алып,

Кудай да кудуретин ыйык сезет.

Сен эми кумар көзүм шат сулуусуң,

Күйөөңө күйгөн жубай нак сулуусуң,

Албырып ууздай таза сүйүшкөнгө,

Асылкеч, эки дүйнө бактылуусуң!

Өзөктөн өчпөй калып жалбырттасаң,

Өкүнбөйм ак армандуу жаштык үчүн.

Жүрөк түтөп жүргөнү чын.

Рахмат, Айлуу Бишкек түндөрү үчүн!

Жазалсам бул дастанда, же тарталсам,

Жаштыктын сүрөттөрүн ирмем үзүм...

Мен дагы эки дүйнө бактылуу экем,

Бир өппөй сени таза сүйгөн үчүн!

Калсам да бактылуумун сага жетпей,

Тутантпа сезим чогун калган өчпөй.

Алдыртан бейтааныштай баш ийкешем,

Жалбырттап кейиш кайда шамалга өрттөй.

Бозоргон боз шыбактай бозой элем,

Сен элең беш көкүл кыз көпөлөктөй.

Бир гана сени сүйгөм ургаачыдан,

Коркподуң убал кылып көз жашыман.

Канышаадай чыга келчи кайра да бир,

Мен сүйгөн бийкечтердин кыркасынан.

Моймолжуп турган секет сен да жоксуң,

Опкоолжуп кайда эми, - мен боз улан?!

Жылдардын күүгүмүнө чырак жагам,

Мен сага «сүйөмүн» деп эч айтпагам.

Шимирген ширеңди бүт бу куу турмуш,

Шалдайып, шаабайың суз, арыктаган...

Бир гана «Сүйүү» деген табышмакка,

Негедир жооп табалбай мукактанам.

Жок, кыял! -

Жомок да түш өчүп менде,

Көртирлик миз майтарып жешилткенде,

Жолуктуң шоркелдей бу Ош базардан,

Жоодурай түштүң неге кезиккенде,

Жалдырай карай калган жакшы көрүп,

Жазмыштын кулу ошол мен байкуш пенде.

Барпайган олоң кара чачың кайда?

Жебелүү жаадай ийген кашың кайда?!

Бураң бел буулуктуруп каратчу элең,

Буркурап он сегиз гүл жашың кайда?!

Жылт коюп бир көрүнүп, миң зарланткан,

Окшошпу сүйүү оюну жашынмайга...

О, Сүйүү улам өчүп, улам жанган,

Көрүнбөй бурганактан, тумандардан.

Сен мени эчак эле унуткансың,

Мен сени бир көрсөм деп кумарлангам.

Бир гана жыл түлөтүп жамалыңды.

Баладай бакыракай көзүң калган.

Кылгырбайт мончок жашың жүзүң чайган,

Ызаалуу укмак элем үнүң кайдан?

Күнөөлүү качкынга окшойм мен да сага,

Күйүккөн балчык кечкен кыяндардан.

Жүрөктө жүрө-жүрө баары унтулуп,

Бир гана эски, тунук сүйүүм калган.

Кол-бутту тушап кулдай таштады да,

Көйгөйдөн азат эмес баш падышаа.

Көздөрүң эки кулдай кара чылгый,

Сезилдиң сен ак лотос Жаш Ханыша.

Күйөөңө күндө кызмат кыласың, сен,

Чынжырлап сезим, эркиң арман, ызаа...

Бар эле акылың да сулуу десем,

Эсимден тайып калчум күлүндөсөң.

Еваны кабыргамдай жаным десем,

Элиттей кызыл өрт кыз кийинген сен.

Жүрөктө канча аялдар так талашып,

Айыпсыз жашап келдиң көзүмдө эсен...

Кемем кыйрап, алай-дүлөй ташкында,

Толкундардан толкунга уруп жанчтың да.

Азап турмуш, ала-салып тартайып

Таш жазданып жатам мына астында...

Эргежээлдер, мейли, эрмек кыл, күлүп өл,

Мен бир көзөл - колго түшкөн Гулливер!

Кытыгылайт жебе такап мурдума:

Кызык эле чыпалактай кишилер.

Неге мынча мага келет жиниңер,

Билбей неге тикенектей тилиңер.

Көз ачылбай тыңшайм; «Соттоп, асабыз!»

Ага чейин адам болсо тирилер...»

Чырмап байлап алып бара жатышат,

Арабада эртең асып салышат.

Бүгө албаймын уюп калган бутумду,

Бүткөн боюм салмактанып ачышат.

Жатам мына! Эң оор жаза күтуп мен,

Аркан эмес, кайгы чырмап күйүттөн.

Туулган калаам Англиядан кабар жок,

Кат дагы жок Жонатан Свифттен.

Ширеңкенин кутусундай үйүңөр,

Үйүңөрдө кичинекей сүйүүңөр.

Эргежээлдер өлкөсүндө кор болгон,

Мен бир көзөл колго түшкөн Гулливер!

Кичинекей падышаңар жылмайгай,

Кичинекей вазири бар кыйрайган.

Кичинекей чиновниктер айынан,

«Килейген» бир мамлекет кыйналган.
II

Чычкан ойнойт өлгөн жолборс үстүндө,

Эргежээлдер мазак кылат алптарды.

Иттер менен коңшу жашайт пайгамбар,

Периштелер ээрчип жүрөт шайтанды.
Ар бир заттын базар баасын нарк кылып,

Күнү тууду кызыл кулак эсептин.

Эшекбайлар эл үстүнөн айкырып,

Нак тулпарлар жүгүн тартты эшектин.

Окшойт заман чакчалакей, будуң-чаң,

Азык, мүлкү каракталган баржага.

Көңдөй дубдай, ичтей чирип бузулган,

Кыйрап калды бир зор улуу держава!

Кыргын болуп, эл акылдан айныды.

Чоң энелер Үч-Коргондой көрүнүп,

Жер титирейт көтөралбай кайгыны.

Ууга чылап бузат башат, уяңды!

Эмчек сүтү оозунан кетелек,

Бала көрдү жыпжылаңач аялды.

Гений оонайт чочко менен ылайда...

Сакташ үчүн кичинекей өлкөнү,

Табыш керек чилистендер бир айла.

Калган жетпей атылган ок, үргөн үн...

Кара түндү чагылгандай чарт жарып,

Каардуу көзүң оттой жайнап күйгөнүн

Элестетем. Ээн жердин бөрүсү,

Ок жесең да көздөн жаштын төгүшү

Болгон эмес. Мен да сендей бир кезде

Көкжал элем, эй атаңдын гөрү ушу?!

Терс да, курч да жазмыш көрүп буйгуган,

Кайсыл жерде кыл учунда турду жан?!

Көз ирмебей, кың этпеген көк жалым,

Териңди бу тескери ким сыйрыган?!

Ачуу кегиң кайтмак эмес миң жылда,

Жара тартып, маталбасаң чынжырга,

Кордогону үчүн көөдөк, мас, зөөкүр,

Көрсөтмөксүң, ким экениң былжырга.

Көзүң заардуу, азуулунун сырттаны,

Сасык жүнүң, белде ташкан күч-каруу...

Мерт болсон да эшик-тердей териңден,

Коркот экен тай-торпоктой ит дагы.

Сен бир түндө сегиз сууну кечесиң,

Сексен тоодон, сексен жолдон өтөсүң.

Териңден да турат мына көрүнүп,

Теңдеши жок анык көк жал экениң.

Жыландын да уусу даары ойлошсо,

Жырткычты да болбойт минтип кордошко.

Циркке көнбөй, шапалактан коркпойсуң,

Бир момпосуй үчүн бийлеп жолборсчо.

Арстанга тең айбанаттын падышасы,

Көкжал экен жапан кыргыз бабасы,

Ошон үчүн душман кылып көкбөрү,

Улак тарткан а тоолуктун баласы.

Атчанды да алып түшкөн тайды жеп,

Атырылып жара тарткан айбы деп.

Эми ээн чөл, бийик жайлоо мекениң,

Эми, минтип төргө илинип калдың эх!

Болбосо да малың кайсап уурдаган,

Кыргыз журтум, болсун сендей чын балаң.

Кайрат, эркиң жумшап сен дейт олжо таап,

Карышкыр да кордук көргөн бул заман!..

Башканы ызаалантып онтотпогун.

Тепсебе куйругун сен жылаандын да,

Кепшесин ажыдаарлар, ойготпогун.

Бирөөгө кыйын сүйлөп бышыктанба.

Жыргасын эшектер да күлгө оонашып,

Коңурук тарта берсин мышыктар да.

Тамактын жыты абада коюулансын.

Кашыктар аш сузам деп шаракташып,

Ашык жар, жылдызыңар чогуу жансын!

Колумда кылдырт этет эски чака.

Күүгүмдүн шыңгыратып күүсүн чалат,

Чурулдап алда-кайдан кечки бака...

Бирок кыйын бутка туруш мае жандай.

Чаарбаш акын чындап жазат өткүр ыр,

Эргип шилтеп курч калемин канжардай!

Түнт турмуштан чылым чегип, ой туман,

Түтөсө да жараланып, курчуган.

Акын ичсе, ичпесе да күүлдөйт,

Ансыз деле ичинде бар жүз грамм.

Оомат, намыс, абийир үчун жүр, күрөш!

Орой, чапчаң, жайдары, кырс, түнт мүнөз.

Кылым бою таланты элди мас кылып,

Бирок, айтат сергек акыл, ийги сөз.

Мелжеген ой түндө көздү илинтпей,

Мен ырларга мас, дуулдаймын скифтей.

Тост көтөрөм, Рубцовго, Хайёмге,

Берчи, чөйчөк, - ыр кайнаган шарапты, эй!

Адамдарга жаздай жайнап көз кашым,

Серт турмушка керек чырай көрк чачуум.

Болбогондо Россияда кабактар,

Чыкмак эмес Есениндей өрт акын!

Ойго салдың кайдагы.

Топ кыздардын ичинен

Сен жылмаясың жайдары.

Шоолалардан тигилген,

Көк көйнөгүң көрдүм мен.

Алыс жактан кат жазып,

Айдай кызга келдим мен.

Мажурум тал чачтарың,

Төгүлгөн көз жаштарың.

Ылдый салып башынды,

Кыйнабачы жаш жаның.

Алты бакан суу алып,

Албырбачы уялып.

Ай-асмандан түшчү сен,

Кел, бийлейлик кыналып.

Өгөй энең жеталбайт,

Суук уруп кеталбайт.

Чыйрыкпайсың аязда,

Айдай апан сени аяйт.

Үшүбөчү калчылдап,

Күлүп жүрчү жаркылдап.

Тулпар минген жигитке,

Турмушка чык, бактың тап.

Айдагы кыз, айдагы,

Ойго салдың, кайдагы.

Кантип чечем сырларын,

Тагдырындын байлануу,

Жылдыздардан гүл терип,

Сен,-

Жолоочубу? Же бириби малчынын?

Келе жатып көрүп калды карышкырды,

Тагын айтсак:

Дөбөтү эмес,

Канчыгын.

Жортуп өскөн жолбун бөрү бул анык,

Моюн туштан жараланган суналып,

Кочкул кызыл,

Кызыл кочкул уюган,

Көөдөнүнөн көк жашаңга каны агып...

Ким себептүү?

Жырткычтарбы? Аңчыбы?

Ким жыкты экен

Союлга алып, камчы уруп?

Ачкарын жаш бөлтүрүктөр талашып,

Ээмп жатышты ак эмчектен- кан чыгып.

Жакын түгүл аяр эле жат көрүп, -

Сезбей аны бек уйкуга батты өлүк.

Жараат оозун жалап бөлтүрүктөрү,

Энесинин жылуу канын жатты эмип.

Аздап муздап,

Дене суутуп көкшүнүн,

Көк жал доорон өттү баштан,

Аттигиң?!

Кан аралаш бөлтүрүктөр боюна,

Таркаткансыйт уудай ызаа, кек сүтүн.

Жаңкы киши кезип жүргөн кыяны,

Кас жоосу экен бөрүлөрдүн зыяндуу,

Бирок да ал энесинен айрылган

Жетимдерди өлтүрүүдөн

Уялды….

Көпкө тыңшап туруп суунун шоокумун,

Дарыяга бет салып, ташка отурдум,

Кабак чытып, ойго чөктүм кечке жуук.

Катунь жандап мунар, бабаташ, табыт

Кар көчкүдөй агат жайкын күргүшү,

Байыркы куш калам менен бир киши

Бар уламыш кайрыктарын жазгансыйт...

Катунь, Катунь -долу дайра, көк бетим!

Доошун созгон сырдуу ажайьш бу мифтер,-

Баян хылат жортуулдагы скифтер

Бул жээктерден дүбүрт салып өткөнүн!

Дүйнө үстүнөн караңгылап күн дагы,

Чьщгызхандын колу түтөп келатып.

Кара түтүн каптап кеткен бел ашып,

Мамычалуу жаркын орус кыштагы...

Баарын жутту караңгылык жүз жылдык!

Кең айдында жомок сындуу от толгон,

Каар-жаалын эч басалбай октолгон

Катунъ агат чаңырып да, ышкырып!..

Күүгүмдөгү мундуу айылдар үргүлөйт,

Апай бетте күнөс июнь айы өчкөн,

Гүлдөр үнсүз, тымтырс бейит, эшитсең

А биргана Катунь шаулдайт, күңгүрөйт...

Кайда эми, айтчы, Таис, Алкида,

Качандыр бир болгон чырайлуу?

Мүлдө Римдин көркү жарк этчү,

Флоражан кайда жалп өчтү?

Сыбызгы үн чыкса зырп этчү,

Үргүлөгөн гүлдүн чөйчөгү,

Үлбүрөгөн кыздай жаш селки,

Өткөн жылдын кары кайда эми? .

Элоиза жөнүн айт, кана?

Жабыр тартып ал деп дилазар,

Чылк күйүттөн болгон маскара,

Сен-Денилик Пьер Абеляр.

Ханышайым эми ал кана?

Каарыва калып кайран-аа,

Шум Буридон бирди көргөнү

Капка буулуп, чөккөн дайрага...

Өткөн жылдын кары кайда эми?

Лилия гүлдөй денеси аппак, ай

Балажан кайда, караңгүн?

Жылаажындай шыңгыр басканы, ай

Берта, Алиса, мөлмөл Арамбур

Маениеде турганы аксарай,

Алар жүргөн кай жер, башка жай?

А Лорэнден Жанна өрттөй кыз,

Даңктуу жолун бүтүп күйгөнү...

Карааныңа зар бу көздөн уч,

Өткөн жылдын кары кайда эми?

Принц, сулуулук жашайт бир замат,

Шундай жазмыш-мыйзам көйгөйү.

Аянычтуу кайрык муңканат:

Өткөн жылдын кары кайда эми?

Деген сөз кандай таамай, кандай даана.

Өмүрдө өлөсөлүү дүйнө жыйбай,

Өзүндү сергек кармап, куштай тапта.

Жылмандап тааныш-билиш алдашпаса,

Досторун; чын ниетинен ардактаса,

Коюнуңда мышык болуп жатып туруп,

Жылаандай аялың бетке заар чачпаса.

Жаңылат 10 жеринен пенде деген:

1чи кашан, желке, курч тилинен,

2чи ушак уккан кулагынан,

Зчү топуракка тойгон көздөн.

4чү көралбастык, жалкоолуктан,

Бүт дуйнөң тарып турган кызганычтан,

Пок курсак, терсаяк бут, ак көңүлүнөн,

Кызуу кан, макоопестен, жанжеринен.

Толукшуп турсаң сүйүү - алтын карк, кенч,

Жаныңдын жармын сакта жар асылкеч.

Бир гана ун алдабайт, көз алдабайт,

Бир гана жүрөк гана жаңылбайт эч,

Бир гана жүрөк гана калп айтпайт эч.

Жүрөгүң менен көргүн ар адамды,

Аңтаргын сариликтеп ай-амалды.

Күн тие бере турган жылчык болот,

Үмүтсүз түн басса да капкараңгы.

Адам, сен, коркпо чоң-чоң, маселеден,

Этиет бол, болор-болбос нерселерден.

Тарыхта так ушуну далилдейт-ов,

Туяктар дүбүртүндө тепселенген...

Дос болгун керек болсо душман менен,

Аларсыз сен мынчалак өспөйт элең.

Чыйралтып, намысына келтирет ал,

Бел байлап максатына жетесиң сен.

Кеп барда «Жаман достон душман артык»

Ар сакта турса дагы курсак ачып.

Чыныңды айт өлүп бара жатсаң дагы,

Курбуңду жолго таштап, кетпе сатып.

Сүйөт чын каракчы да туулган жерин,

Кийген бар адам туруп жылаан кейпин.

Кымындай ак жери бар наадандын да,

Кармагын сен дал ошол касиетин.

Жалан ак, кара, оң, терс гана болбойт

Жамандык, жакшылык тең жүргүн ойлоп.

Бир-бирин кууп жүргөн күн-түн сымап,

Күүгүм, таң, азап, чак түш нурлары ойнойт.

Жашоо бул жанталашат жан бакканга,

Турмуш бу мыкчырылат, боржолоктойт.

Акылга мен дагы-ов эң кеч кирдим,

Айтканын акмактын да уга жүрдүм.

Ичинде кемпайлардын,- окуучумун,

Кашында генийлердин, - мугалиммин.

Ал ырас, көрө-көрө.көсөм болот,

Ал ырас, сүй лөй-сүйлөй чечен болот,.

Эсиңде калбаса эгер кылдай бүдүр,

Миң китеп окуганын бекер тукур.

Китептен окугандын пайдасын көр,

Турмушка жараксыз эч илим бекер.

Кьгртыздар кылычы жок кырылабы,

Аракты тыйбагандын башы кетер.

Шарап эмес бокалга уу толтурушкан,

Оолак бол үлпөттөрдөн, олтуруштан,

Кучактаар душмандарың тордой чырмап,

Бычактай арак менен тост сунушкан.

Ишенбе, кирди-чыкты сезимдерге,

Тийишпе ойсоктогон келиндерге.

Адам бол нарк-насилдүү, нуска нарктуу,

Адеп тут, киргениңче башың көргө

Сомерсет Моэмди окуп мен таңкалдым,

Ал ачкан корпенденин айтам жагын.

«Өлүмгө, сүйүүгө алар баратты! деп,

Кара сөз менен окшойт жазган акын!

Күз келсе алма мөмө төгө берет,

Кыйкырбайт «Мен алмамын, жегиле!» деп,

Дал шундай чыгармачыл талант дагы,

Үстүндө шедеврдин иштей берет.

Асмандын акыны - учкуч. А денендин

Акыны - врач экен. Кара жердин

Акыны - дыйкан тура. А жолдордун

Акыны - шофер болот деп дагы эргийм.

Кабылткан аптабына, аязына,

Бу дүйнөң экен чылк бир поэзия.

Кудай да, Мухамбет да - Улуу Акын,

Курандын миң сыр каткан аятына.

Жакшы ойлонсоң кыйын иш турбайт түккө,

Бар маселе чечилет тирчиликте.

Акылың болсо, алыстан досторду күт,

Акылың болсо, - түбүндөн душман күтпө.

Өгөй-өөнчүл, а жетим кекчил болот,

Өгөй өжөр, а жетим эпчил болот.

Өзгөнү сүй артык көр өзүңкүнөн,

Боор бербей жатса да тяоюнун толгоп.

Көртирликке көмүлбөй көңүлүм өс,

Ташты дагы эриткин темир эмеа

Алга кадам шилтегин артыңды ойлоп,

Кетенчиктөө - бул али жеңилүү эмес.

Чокем айткан: «Акча таппай, акыл тапкын»,

Абыкеев сөзүң чылк бир кап алтын.

Бир акылдын жеталсаң кадырына,

Орундалат бүт талап, бар муратың.

Көп тарткан соң турмуш муң азап зарын,

Жаздым экмет, миң акыл насааттарын.

Босогосун аттаарда окугула,

Каалгасына кадалган жазууларым.

Кирген - оңой, а чыгыш-кыйын дешет,

Болот окшойт турмушту илим десек.

«Акылың бар, эсиң жок» деген сөзгө.

Ашык болбойт дагы бир маани берсек.

Миң жылдык Хафиз, Хаем, Рудаки,

Навой, Бабур, Шота, Хосров, Жами.

Чыгыштын дагы канча жылдыз, шаасы

«Турмуштун каалгасына жазган жазуу.

Сен ага кунт койгунуң сүзүп кирбей,

Кулпун ач, сен талкалап бузуп кирбей.

Ажайып зор дүйнөгө таңыркайсың!

Акылың жарык болот күндүзгүдөй.

Тамакта эки түр бар: Бири - өлүк,

Бир түрү - жашылча, анар, мейиз, өрүк.

Өлүгү - арак, чылым, эт, химикаттар,

Денең май, кир, аш, баскан көңүл чөгүп.

Кыйналсаң, эч нерсеге табит тартпай,

Тазалан, сен аураң аруулантпай,

Дүйнөнүн рахатын, сулуулугун,

Көрбөйсүн дүйүм Жахан, ажайып, бай.

Асмандын чексиздигин, көгүштүгүн,

Арамза көздөр менен көрүш кыйын.

Өрт койсоң кумурсканын уюгуна,

Кыямат. Укпайсың сен чыңырыгын.

Сезбейсиң мерес пенде жадагалса,

Жатканын бейиттердин муң-кайгыда.

Бир түндү жыргал менен өткөргүң бар,

Күлкүңдү келтирерлик армандар да.

Турасың мансап байлык бийлигинде,

Курулган храм кулдар ийининде,

О, алар таштап ийсе эмне болот,

Болосун бырын-чырын, күм-жам дүйнө.

Заңгырап таштан курган тамың турат,

Кейийсиң кеткен үчүн зор каражат,

Эч эч ким боор ачыбайт, карап койбойт,

Көчөндө барат жетим ыйламсырап,

Ал эми кимден алат бир нан сурап...

Жөн эле жашай турган бул жашоону,

Аябай татаалданткан адам мууну.

Бир гана Адам деген улуу жан бар,

Жок эч бир бай тукуму, куддун уулу.

Болжоосуз сан эл барат карайлаган,

Болдукыз Апам айткан: «Уккун, балам,

Адам өзү жакшы болсо, - турмуш жакшы,

Бу жашоо жаман болсо, - адам жаман».

Кудайдын бергенин биз ардактабай,

Кутурбай жүрсөк эмне дардактабай.

Эсирбей, кесирленбей, эсиңе кел,

Электейт ар жоругуң талдап Кудай.

Үстүндө турат, сени карап Кудай,

Үнкүйүп бир абышка пайгамбардай.

Тек жүргүн, тескеп кыял-жоругунду,

Теңтушту шылдыңдабай, уят кылбай.

Бирөөнү жок жеринен ушактабай,

Жамандап же жакалап бычактабай.

Калп эле шыйпаңдабай, кучактабай,

Үстүндө турат сени карап Кудай!