Ислам тарихи вә он дөрд мәсумларын (Ә) ҺӘЈаты тәҺгигат групу бисмиллаһир-рәһманир-рәһим

ИМАМ ҺАДИ (Ә) ВӘ ГЕЈБИ ЈАРДЫМЛАР

Бир ҝүн мә`мурлардан бириси гача-гача Мүтәвәккилин јанына ҝәлиб деди: Имам ҝәлир, лакин һәр гапыја чатанда гапылар өз-өзүнә ачылыр вә пәрдәләр галхырлар. Бу вәзијјәт артыг һамынын диггәтини ҹәлб едиб, әҝәр белә давам етсә, имамын дәјәри вә үстүнлүјү һамыја бәлли олаҹаг, нәтиҹәдә исә сәнин һөкумәтин тәһлүкәјә дүшәҹәкдир. Мүтәвәккил дәрһал мә`мурларына әмр етди ки, имамла әввәлләр олдуғу кими давранараг о һәзрәтә даһа артыг һөрмәт етсинләр.

ҺАГГ ЈОЛУНДА ШӘҺАДӘТ

О, дәрһал вә ҹәсарәтлә белә ҹаваб верди: «Әли әлејһиссаламын гулу олан Гәнбәри сәндән вә сәнин ушагларындан да даһа артыг севирәм».

Бу заман Мүтәвәккил јериндә говрулараг илан тәкин дәрһал әмр етди ки, бу бөјүк кишинин дилини пејсәриндән чыхарсынлар вә беләликлә ону 58 јашында икән шәһид етдиләр.

МҮТӘВӘККИЛИН ӘЛИ (Ә) ХАНӘДАНЫНА ОЛАН ЕҺТИРАМСЫЗЛЫҒЫ

Мүтәвәккилин Әли (ә) өвладларына гаршы етдији һөрмәтсизлик һәтта о дәрәҹәјә чатмышды ки, бир ҝүн өз мәктубларынын бириндә Мәдинә валисинә белә јазды: Һәр ким Әли (ә) ханәданына јардым етсә, јахуд онларла отуруб-дурса, ону ағыр шәкилдә ҹәзаландыр.

Мүтәвәккил 243-ҹү Һиҹри-гәмәри илиндә имам Һади әлејһиссаламы Мәдинәдән Самирраја сүрҝүн етди вә о һәзрәти оғлу имам Һәсән Әскәри илә бирликдә өмүрләринин сонуна гәдәр һәрби базасынын јанында нәзарәт алтында сахлады. Елә буна ҝөрә дә 11-ҹи имам (ә) Әскәри ләгәби илә мәшһур олду.

ИМАМЫН ЕЛМИ МӘГАМЫ

1. Бир ҝүн Рум падшаһы Аббаси хәлифәләриндән биринә белә бир мәктуб јазды: Инҹилдә охудуғумуза ҝөрә сәмави бир сурә вардыр ки, һәр кәс ону охујуб әмәл етсә, Аллаһ ону ҹәһәннәмә атмајаҹагдыр. Бизә һәмин сурәнин һансы сурә олдуғуну јазын. Чүнки биз ону Инҹилдә тапа билмәдик.

Аббаси хәлифәси бүтүн алимләри топлајараг бу барәдә онлардан сорушду, лакин һеч бири ҹаваб верә билмәди. Хәлифә, имам Һади әлејһиссаламы да дә`вәт едәрәк һәмин мәсәләни ондан да сорушду. Имам (ә) белә бујурду: «О, һәр бир мүсәлманын ҝеҹә-ҝүндүз нечә дәфә намаз охудуғу «Һәмд» сурәсидир». Һәзрәт (ә) даһа сонра бир сыра әлавә изаһат да верәрәк бүтүн алимләри һејрәтдә гојду. Имамын вердији ҹавабы Рум падшаһына ҝөндәрдиләр. О да мәктубу охујараг севинди вә мүсәлманлығы гәбул етди.

2. Мә`мун вә ондан сонракы хәлифәләрин заманында мәшһур алимләрдән сајылан Јәһја ибни Әксәм мәктуб васитәсилә һәзрәт имам Һади әлејһиссаламдан бир нечә мәсәлә сорушду. Имам (ә) да онларын һамысынын ҹавабыны верди. Јәһјанын мәсәләләри вә имамын вердији ҹаваблар ашағыдакылардан ибарәт иди:

а) Сүлејман, Сәба мәләкәси Билгејсин тахтыны истәдикдә онун вәзири олан Асиф Бәрхија белә деди: Мән онун тахтыны бир ҝөз гырпымында бура ҝәтирәрәм.

Нә үчүн Сүлејманын өзү бу иши ҝөрмәди? Мәҝәр онун өзү бу иши баҹармырдымы?

Ҹаваб: Асиф нә едирдисә Сүлејман тәрәфиндән ҝөрүрдү. Билдикләринин һамысыны да ондан өјрәнмишди. Сүлејман бу ишин сиррини билирди, амма өз ҹанишинини халга танытдырмаг вә онун мәгамыны халга билдирмәк үчүн бу иши онун өһдәсинә гојмушду.

б) Гур`анын дедијинә ҝөрә Јә`губ өвладлары илә бирликдә оғлу Јусифи ҝөрмәк үчүн Кән`ан дијарына ҝәлдикдә онларын һамысы Јусифин гаршысында сәҹдә етдиләр. Нә үчүн Јә`губ кими бир пејғәмбәр Јусифин гаршысында сәҹдә етмишдир?

Ҹаваб: Бу сәҹдә Јусиф үчүн дејилди. О, оғлунун сағ олдуғуна ҝөрә Аллаһа шүкр сәҹдәси етмишди. Ејнилә мәләкләрин һәзрәт Адәм (ә) гаршысында етдикләри сәҹдә кими; мәләкләр дә Адәмә дејил, јаратдығына ҝөрә Аллаһа сәҹдә етмишдиләр.

в) Әҝәр Гур`анын дедији кими «јејәҹәкләр вә ичәҹәкләр» ләззәт үчүндүрсә, онда нәјә ҝөрә Адәмин үзүм јемәси гадаған олунду вә ҹәннәтдән говулду?

Ҹаваб: Чүнки Аллаһ-таала Адәми сынамаг үчүн она әмр етди. Лакин о, әмрә табе олмады вә ҹәннәтдән говулду.

г) Нә үчүн Әли (ә) Ҹәмәл мүһарибәсиндә әмр етди ки, јалныз дөјүшчүләри тә`гиб един, гачанлары, силаһсызлары вә јаралылары өлдүрмәјин; лакин Сиффејн мүһарибәсиндә исә әмр етди ки, онлардан һәр бирини, истәр силаһлы, истәр силаһсыз, истәр јаралы, истәр сағ, ҝөрдүјүнүз заман өлдүрүн. Бу ики әмрин фәргли олмасынын сәбәби нә имиш?

Ҹаваб: Чүнки Ҹәмәл мүһарибәсиндә Исламла ислам, алданмыш мүсәлманларла мүсәлманлар бир-бирилә дөјүшүрдүләр. Лакин Сиффејн мүһарибәси исә күфр илә исламын, заһирдә мүсәлман олан кафирләрлә һәгиги мүсәлманларын мүһарибәси иди.

Башга бир ҝүн исә Јәһја ибни Әксәм Аббаси хәлифәсинин мәҹлисиндә олан алимләрин һамысына белә бир суал верди:

«Һәзрәт Адәм һәҹҹә ҝедиб Аллаһын евини зијарәт едәндә ким онун башыны гырхды?»

Һеч ким бу суалын ҹавабыны верә билмәди. Имам Һади әлејһиссаламдан сорушдугда о һәзрәт белә бујурду: «Аллаһын мәләји Ҹәбраил».

Јәһја, имамын вердији ҹавабларындан ләззәт апарыб һамынын габағында имам Һади әлејһиссаламын јүксәк елми мәгам саһиби олдуғуну е`тираф етди.

ИМАМЫН ГЕЈБИ ХӘБӘРЛӘРИ

Имамын әсһабындан бири Ирагдан Мәдинәјә ҝәлиб о һәзрәтин һүзуруна јетишмәк шәрәфинә наил олду. Һәзрәт (ә) ондан Аббаси хәлифәси Әлвасигин һалыны сорушду. О, белә ҹаваб верди: Мән Ирагдан чыхдығым заман хәлифә сағ иди, Мүтәвәккил зинданда иди вә Ибни Зәјјат халг арасында мәшһур олмшуду.

Имам (ә) исә белә бујурду: «Аллаһын истәдији олаҹаг. Достум, буну бил ки, Васиг өлүб, Мүтәвәккил онун јеринә кечиб, Ибни Зәјјат исә Мүтәвәккилин әмри илә өлдүрүлүбдүр.»

Имамын сәһабәси сорушду: Нә вахт?

Имам (ә) бујурду: «Сән Бағдаддан чыхдығын вахтдан алты ҝүн сонра.»

ИМАМЫН ҺАКИМЛИЈИ

Һәми гадын белә деди: Доғрудур, амма Пејғәмбәр әлини мәним башыма сүртдү вә дуа етди ки, һәмишә ҹаван галым. Буна ҝөрә дә мән гырх илдән бир дәфә јенидән ҹаванлашырам. Мүтәвәккил бүтүн бөјүк алимләри топлајыб онлардан бу «гадынын иддиасы барәдә нә дејирсиниз» - дејә сорушду.

Онлар һамысы «јалан дејир» - дедиләр. Мүтәвәккил «јалан дедијини билирәм. Лакин ону мәһкум етмәк үчүн дәлилиниз нәдир?» - деди. Онлар исә белә дедиләр: Биз билмирик, бу мәсәләни имам Һади әлејһиссалам һәлл етмәлидир.

Мүтәвәккил дәрһал имамы чағыртдырыб әһвалаты олдуғу кими она данышды. Һәзрәт белә бујурду: «Әҝәр доғру дејирсә, ону гәфәсдә сахладығыныз ширләрин јанына апарын. Чүнки јыртыҹы һејванлар Фатимәнин өвладларына тохунмазлар вә онларын әтини јемәзләр.» Мүтәвәккил һәмин гадына «нә дејирсән» - деди. Гадын деди: Бу адам мәни өлдүртмәк истәјир. Әҝәр дүз дејирсә, өзү бу иши ҝөрсүн. Мүтәвәккил деди: Доғру дејир, өзүн әввәлҹә бу иши ҝөр. Имам (ә) бујурду: «Ејби јохдур» вә гәфәсдәки ширләрин јанына ҝедиб онларын арасында әјләшди. Һамы һејрәтлә ҝөрдү ки, ширләр имамын гаршысында еһтирамла отурублар вә бә`зән өзләрини она сүртүрләр, һәзрәт дә меһрибанлыгла ширләрин баш-гулағыны охшајыр. Һәзрәт даһа сонра ширләрә әмр етди ки, гыраға чәкилиб јол ачсынлар. Ширләр дә бир буҹаға чәкилдиләр вә Һәзрәт (ә) гәфәсдән чыхыб Мүтәвәккилин јанына ҝәлиб белә бујурду: «Еј гадын! Инди нөвбә сәниндир». Һәмин гадын ағлајыб јалвармаға башлады вә деди: Мән филанкәсин гызыјам, бир кәләк гурмаг истәдим, лакин кәләјим баш тутмады.

МҮТӘВӘККИЛИН МӘҸЛИСИНДӘ

Мүтәвәккил сарајында кеф мәҹлиси гурмушду; чалғычылар чалыр, мүғәнниләр исә охујурдулар. О, сәбирсизликлә имамы ҝәтирҹәкләри аны ҝөзләјирди. Мә`мурлар нәрдиванла имамын евинин дамына чыхыб орадан евә ҝирдиләр вә имамы отагларын бириндә намаз гылан һалда ҝөрдүләр. Онлар отаглары нә гәдәр ҝәзсәләр дә бир аз пул вә бир гылынҹдан башга һеч бир шеј тапмадылар. Онлары ҝөтүрүб һәзрәтин өзү илә бирликдә Мүтәвәккилин һүзуруна апардылар.

Имам (ә) мәҹлисә ҝирәндә Мүтәвәккил ону өз јанында отуртду вә бир шәраб бадәсини о һәзрәтә вермәк истәди. Имам (ә) белә бујурду: «Аллаһа анд олсун ки, әлими она вурмајаҹағам». Кефли олан Мүтәвәккилин ҝөзү һеч бир шеји ҝөрмүрдү, буна ҝөрә дә имама «онда мәним үчүн бир ше`р охумалысан» - деди. Һәзрәт (ә) бујурду: «Мән улу бабам Әли әлејһиссаламдан јадиҝар галан ше`рдән башга һеч бир ше`р билмирәм.» Мүтәвәккил «ону оху» - деди. Имам (ә) бабасы Әли әлејһиссаламын һидајәтедиҹи вә тә`сирли ше`рини охујуб Мүтәвәккилин вүҹудунда туфан гопарды. Елә ки, Мүтәвәккил өзүнә ҝәлди, ағлады. Сонра да әмр етди ки, имамы еһтирамла евинә гајтарсынлар. Имамын евиндән ҝәтирдикләри пулун үстүнә бир мигдар да пул гојуб имамы гајтардылар. Имамын охудуғу ше`рин бир һиссәсинин тәрҹүмәси беләдир:
Онлар һүндүр зирвәләри өзләри үчүн ев етдиләр вә даима силаһлы кишиләри кешикчи гојдулар, лакин һеч бири өлүмдән гача бимәди.

Нәһајәт, тәмтәраглы сарајларындан гәбир чухуруна чәкилдиләр вә бәдбәхтликлә ора ҝирдиләр.

Бу вахт һаггын сәси уҹалды: Һара ҝетди о зинәтләр, таҹлар, тәнтәнә вә ҹалал? Һара ҝетди башгаларынын сәрвәти илә бәсләнән вә онлара ифтихар едән әркөјүн сималар?

Гәбир онлары рүсвај етди вә онларын үзү гурдларын зијафәт мејданына чеврилди.

Онлар вахтилә истәдикләрини јејиб-ичдиләр, лакин бу ҝүн һејванлара јем олублар.
Имамын сәмави аһәнҝлә охудуғу өјүд долу ше`рләри Мүтәвәккилә елә тә`сир етмишди ки, бадәни јерә вуруб сындырдыгдан сонра ағламаға башламышды.

ИМАМЫН ШӘҺАДӘТИ

ИМАМЫН ТӘЛӘБӘЛӘРИ

1. Өз зәманәсинин бөјүк алимләриндән сајылан вә пәһризкарлығы илә шөһрәт газанан Әбдүләзим Һәсәни. Имам Һади (ә) дәфәләрлә өз әсһабына бујурмушду: «Бир мәсәлә илә гаршылашдығыныз заман, Әбдүләзимдән сорушун вә мәним саламымы она јетирин». Бир дәфә Әбдүләзим өз е`тигадларыны имама бәјан етдикдә имам (ә) бујурду: «Аллаһа анд олсун ки, бу, Аллаһ-тааланыны өз бәндәләри үчүн бәјәндији һәгиги е`тигаддыр.»

Имамын нәслиндән олан Әбдүләзим тә`гибә мә`руз галыб Реј шәһәриндә ҝизләнди вә елә орада да хәстәләниб вәфат етди. Ону зијарәт етдији һәзрәт Һәмзәнин гәбринин јанында дәфн етдиләр.

2. Һәзрәт Рза (ә), һәзрәт Ҹавад (ә) вә һәзрәт Һадинин әсһабындан олан вә онларын һамысындан рәвајәт нәгл едән Һәсән ибни Сәид Әһвази. О, әввәлҹә Куфәдә јашајырды, сонра гардашы илә Әһваза, орадан да Гума ҝәлди вә Гумда да вәфат етди. О, фигһ вә ислам әхлагы мөвзуларында отуз ҹилдә јахын китаб јазмышдыр. Онун дедикләри вә рәвајәтләрини алимләр гәбул едирдиләр. Рәһмәтлик Мәҹлиси вә Әлламә онун мәгамыны јүксәк гијмәтләндирмишләр.

3. Биликли фәгиһ вә баҹарыглы бир натиг Фәзл ибни Шазан Нишабури. Һәмишә имамын достлары илә отуруб-дурар вә онлардан фајдаланарды. Өзү дә имам Һади әлејһиссаламын дәјәрли әсһабындан сајылырды. Онун јаздығы китабларын сајы тәхминән јүз сәксән ҹилд олмшуду. О, имам Һадидән сонра имам Һәсән Әскәринин әсһабындан олду. Бир ҝүн имамын мәҹлисинә дахил олдугда о һәзрәт (ә) ону тә`рифләјиб Хорасан әһалисинә тапшырды ки, ондан вә әсәрләриндән истифадә етсинләр. Тә`гибә мә`руз галдығына ҝөрә Бејһәгә ҝедиб орада хәстәләнди вә имам Әскәринин (ә) заманында вәфат етди.

ИМАМДАН ГЫСА КӘЛАМЛАР

2. Һәр кәс утанмадан ҝүнаһ едиб һәја пәрдәсини јыртса, Аллаһ ону зәлил вә бичарә едәр.

3.Һәр кәс ишләриндә башгалары илә мәсләһәтләшмәсә, зәрәр едәр.

4. Дүнја бир базар кимидир ки, бә`зиләри ондан мәнфәәт, бә`зиләри исә зијан апарыр.

5. Зарафат вә истеһза етмәк ағылсызларын әјләнҹәсидир.