Жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде оқушылардың қарым-қатынас мәдениетін дамыту. Орындаған
Мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым – қатынас мәдениеті
жүктеу/скачать 4.62 Mb.
|
| 1.3.Мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым – қатынас мәдениеті.
Педагогикалық қарым-қатынас мәдениеті – мұғалімнің педагогикалық этика негіздерін ескере отырып, кәсіби монологтар мен диалогтар құра білуі. Бұл педагогикалық әдеп – бұл педагогтың кәсіби іс-әрекетіндегі этикалық нормалар мен мінез-құлық принциптерін сақтауға негізделген мінез-құлық ережелері. Педагогикалық қарым-қатынас мәдениеті белгілі бір ережелерді сақтау негізінде құрылады, олардың сақталуы оқу іс-әрекетін тиімді құруға, мұғалім мен оқушылар, олардың ата-аналары, басқа мұғалімдер және т.б. арасында жағымды қарым-қатынас жүйесін орнатуға ықпал етеді. Тиімді педагогикалық қарым-қатынас ережелері. Оқушылармен жағымды қарым-қатынасты қалыптастыру, оқу процесін қызықты ету және оқу орнында қолайлы білім беру ортасын құру үшін мұғалім педагогикалық қарым-қатынасты құрудың бірқатар ережелерін сақтауы керек: 1) Сөз бен істің сәйкестігі. Құр уәде беру немесе бұлай айту мүмкін емес. Мұғалім оқушыларға үлгі-өнеге көрсетеді, сондықтан оның сөзі ақталып, іспен дәлелденуі керек; 2) Тәрбие жұмысына қатысты өзіне және басқаларға талап қою; 3) Мұғалімнің эмоциясын ішкі бақылау жағдайы; 4) Қарым-қатынаста сезімталдықты көрсету; 5) Өзінің сөйлеу мәдениетін адекватты өзін-өзі бағалау. Мұғалім оқу-тәрбие процесінің әр кезеңінде өз қатесін мойындап, оны түзеп, қарым-қатынас стиліне түзетулер енгізе білуі керек. 6) Қарым-қатынас кезінде өзіне деген сенімділік. Коммуникативтік жағдаятқа қарамастан, мұғалім қарым-қатынаста белсенді және ашық болуы, әңгімелесушінің даму ерекшеліктері мен нақты қарым-қатынас жағдайына сүйене отырып, өз ойын, сезімін жеткізе білуді қажет етеді; 7) Егер сіз онымен диалогты бастағыңыз келсе, сөзіңізді белгілі бір оқушыға бағыттаңыз. 8) Қарым-қатынас арқылы достық пен көмек көрсетуге дайындығын көрсету; 9) Әлеуметтік қашықтықты сақтау. Мұғалімнің беделін қалыптастырып, коммуникативті қарым-қатынасқа кері әсер ететін еркін қарым-қатынастан аулақ болу керек. Сонымен қатар, қарым-қатынаста түсінбеушілік пен сенімсіздік туындауы үшін қашықтық тым үлкен болмауы керек. Бұл ережелерді сақтау мұғалімге оқушылармен тиімді қарым-қатынас орнатуға және балалардың коммуникативті дамуына жағдай жасауға мүмкіндік береді. Педагогикалық қарым-қатынас мәдениетінің құрамдас бөліктері. Мұғалімнің қарым-қатынас мәдениеті келесі компоненттердің жиынтығы болып табылады: •Қарым-қатынас мәдениеті. •Педагогикалық такт. •Этикет. •Эмпатия. •Рефлексия. •Аттракцион. Қарым-қатынас мәдениеті сөйлеу мәдениетінен, жағымды қарым-қатынасты жүзеге асыру үшін тілдік құралдарды пайдалануды меңгеруден және педагогикалық ақпаратты айқын көрсетуден басталады. Мұғалімнің сөйлеу мәдениеті оның қарым-қатынастағы серіктесін тең құқықты және бірдей маңызды жағдайға қою қабілетін көрсетеді. Сонымен бірге мұғалім оқушының оның қарым-қатынасына деген реакциясына назар аударып, оның мәлімдемесін түзетуі керек. Қарым-қатынас жарқын және мәнерлі болуы керек. Бұл мұғалімнің сөйлеу мәдениеті дамыған жағдайда мүмкін болады. Оқушыларды бір нәрсеге сендіру, оларға кейбір мәліметтерді жеткізу, сабақтың тақырыбын тыңдауға ынталандыру үшін мұғалім өз сөзіне шығармашылық компонент енгізеді, оны жарқын және нанымды етеді. Сөйлеу мәдениетінің дамуы мұғалімді ішкі рухани-адамгершілік дүниесі бай, өз ісінің шебері, кәсіби және білікті маман ретінде сипаттайды. Педагогикалық тактке келетін болсақ, бұл ұстаздың ұстамды қарым-қатынасын қалыптастыру тәсілі. Әдептілік адамның өз пікірін, өз ұстанымын саналы және саналы түрде білдіруін болжайды. Ол адамның жеке басына қол тигізуді болдырмайды. Педагогикалық әдептілік мұғалімнің оқушының сезімін ренжітпеу, оның жеке басына және оның ерекшеліктеріне өз пікірімен әсер етпеу қабілетін көрсетеді. Негізінде педагогикалық такт педагогикалық қарым-қатынасты басқару құралы ретінде әрекет етеді. Ол жанжал жағдайларын болдырмауға мүмкіндік береді. Қарым-қатынастағы әдептілік арқылы оқушыларға оңтайлы педагогикалық әсер етуді жүзеге асыруға болады. Педагогикалық такт мұғалімнің мінез-құлқының икемділігін көрсетеді: ол нақты қарым-қатынас жағдайына байланысты әртүрлі коммуникативті рөлдерді орындайды. Қарым-қатынаста әдептілікті қолдану үшін мұғалім оқушылардың сөйлеуін құрастыру кезінде олардың жас және жеке даму ерекшеліктерін біліп, ескеруі қажет. Мұғалімнің қарым-қатынас мәдениетіндегі этикет оның этикет нормаларын меңгеруін және оқушылармен қарым-қатынаста қолдануын көрсетеді. Әдептілік мұғалімнің алдында оқушы тұлғасының құндылығын көрсетеді, яғни егер ол балалармен қарым-қатынас жасауда этикет ережелерін сақтаса, онда ол оларды коммуникативті әрекеттестік пен оқу-тәрбие процесінің толық субъектілері деп санайды. Мұғалімнің қарым-қатынас этикеті арқасында балалар өздерін сенімді және қорғалған сезінеді. Этикет олардың құндылығын және тәрбиедегі орталық орнын көрсетеді процесс. Сабақ кезінде жиі кездесетін мұғалім этикасындағы қателіктері: 1) Оқушыға аты-жөнімен емес, фамилиясымен жүгіну; 2) Қателік орын алған жағдайда оқушыдан кешірім сұраудың болмауы; 3) Мұғалімнің шақыру интонациясынсыз, «өтінемін» деген сөзсіз сұрауларының ретті, әкімшілік сипаты; 4) Оқушының жауабына назар аудармау (оқушының сөзін үзу, сабақ барысында басқалармен сөйлесу); 5) Сабақ үстінде баланы ыңғайсыз, қорлайтын жағдайға келтіру; 6) Оқушыны өзімен емес, басқа оқушымен салыстыру; 7) Оқушыға сенім білдіре алмау; 8) Оқушыға деген достық қарым-қатынастың болмауы, мұғалімнің бағалағысы келмеуі оқушының әрекеті оған қолайлы мағынада; 9)Оқушылардың жетілгендігін және оның басқа пікірге құқығын мойындай алмау; 10)Оқушының оқудағы сәтсіздіктері оған деген жалпы құрметті төмендетпеуі керек.[9] Мұғалімнің қарым-қатынас мәдениетіндегі эмпатия оның сұхбаттасушыны эмоционалды қабылдаудағы дағдыларын, оқушының қарым-қатынасқа деген көңіл-күйін, оның қажеттіліктері мен тәжірибесін сезіну, соларға сәйкес өз мәлімдемесін құру қабілетін сипаттайды. Рефлексия мұғалімге өзін сырттан көруге көмектеседі, яғни өзіңізді әңгімелесушіңіздің орнына қойып, оның өз сөзіне деген көзқарасын бағалаңыз. Тартымдылық мұғалімді шығармашыл тұлға және қарым-қатынас шебері ретінде сипаттайды. Ол оқушыларды қызықтыруға және мұғалімге деген сенімін қалыптастыруға ықпал ететін мәнерлі тілдің әртүрлі құралдарын қолдануға көмектеседі. Мұғалімнің қарым-қатынас мәдениетіндегі тартымдылықтың болмауы мұғалімнің сөзін қабылдаудың қиындығынан немесе мүлде қабылдамауына байланысты оқушылардың оның қарым-қатынасын, айтқысы келетін сөзінің мәнін дұрыс түсінбеуіне әкеледі. Сөйлеудің құрылымы әңгімелесушінің құлағын тартатындай болуы керек. Бұл монотонды мәлімдемелерден бас тартуды және бүкіл мәтінді бір интонациялық нотада айтуды қамтиды. жүктеу/скачать 4.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|