Жамбыл атындағы Мемлекеттік жасөспірімдер кітапханасы Қазақстан ақын – жазушылары ХХ ғасырда

Нұршайықов Ә. Таңдамалы: 2 томдық.- Алматы: Жазушы, 1980.

Нұршайықов Ә. Таңдамалы шығармаларының он томдығы.- Алматы: Қазығұрт, 2005.

Нұршайықов Ә. Алыстағы ауданда: Очерк және әңгімелер.- Алматы: ҚМКӘБ,1956.

Нұршайықов Ә. Тың астығы.- Алматы: ҚМКӘБ, 1958.

Нұршайықов Ә. Ертіс жағасында.- Алматы: ҚМКӘБ, 1959.

Нұршайықов Ә. Жомарт өлке.- Алматы: ҚМКӘБ,1960.

Нұршайықов Ә. Махаббат жыры: Повесть.- Алматы: ҚМКӘБ,1964.

Нұршайықов Ә. Әсем: Лирикалық повесть.- Алматы: Жазушы,1966.

Нұршайықов Ә. Алтын соқпақ: Повесть, әңгімелер.- Алматы: Жазушы, 1967.

Нұршайықов Ә. Алтын соқпақ: Повесть, әңгімелер.- Алматы: Жазушы, 1967.

Нұршайықов Ә. Батырдың өмірі.- Алматы: Жазушы, 1969.

Нұршайықов Ә. Жер туралы жыр: Очерктер.- Алматы: Қазақстан, 1974.

Нұршайықов Ә. Мен журналистпін: Публицистика.- Алматы: Қазақстан,1977.

Нұршайықов Ә. Автопортрет: Әдеби портреттер, естеліктер, әскери жазбалар.- Алматы: Жалын, 1981.

Нұршайықов Ә. Тоғыз толғау: Повесть- монолог.- Алматы: Мектеп, 1977.

Нұршайықов Ә. Қамбар батыр.- Алматы: Жалын, 1981.

Нұршайықов Ә. Махаббат қызық мол жылдар: Роман.- Алматы: Жазушы, 1970, 1972, 1979, 1980.

Нұршайықов Ә. Ақиқат пен аңыз: Роман- диалог.- Алматы: Жазушы, 1976,1 978, 1980.

Нұршайықов Ә. Коммунизм туралы сөз: Очерктер.- Алматы: Қазақстан, 1982.

Нұршайықов Ә. Екі естелік: М.Әуезов пен С.Мұқанов туралы хикая- эсселер.- Алматы: Жалын, 1985.

Нұршайықов Ә. Өмір өрнектері: Әдеби күнделік.- Алматы: Жазушы, 1987.

Нұршайықов Ә. Жамбылға хат: Әскери естеліктер.- Алматы: Атамұра,

1996.

Нұршайықов Ә. Махаббат қызық мол жылдар.- Алматы: Атамұра, 2002.

Нұршайықов Ә. Боздақтар.- Алматы: Санат, 2005.

Нұршайықов Ә. Ақиқат пен аңыз: Роман- диалог.- Алматы: Жазушы, 2009.

графиялық анықтамалық.- Алматы, 1987.

Қазыбеков Н. Ақиқаты- аңыз, аңызы- ақиқат //Қазыбеков Н. Ой таразысы: Сын мақалалар.- Алматы,1991.

Қалақбаева С. Әзілхан Нұршайықов прозасындағы адамгершілік ізденістер: Монография.- Алматы: Қазығұрт, 2004.

//Қазақ әдебиеті.- 2011.- 18 ақпан.

Әлім Қ. Әзиз жүрек Әзаға: (Жазушы Әзілхан Нұршайықов) //Жұлдыз.- 2011.-№9.

Есенқарақызы Х. Әз- аға, сізде арман жоқ: (Ә. Нұршайықов)

//Түркістан.-2012.-5 сәуір.

Кенжегарина А.З. Әзілхан Нұршайықов шығармашылығындағы Бауыржан бейнесі арқылы отансүйгіштік пен елжандылыққа, ерлік пен батырлыққа тәрбиелеу мәселесі //Білім.- 2009.- №6.

Көлбаев Т. Толарсақтан саз кешіп, қалам ұстап...(Ұлы Отан соғысы ардагері, жазушы Ә. Нұршайықов туралы) // Жас қазақ үні.- 2009.- 5 мамыр.

Махаббат жыршысы //Дала мен қала.- 2011.- 21 ақпан.

Ыдыросов Ә. Әзаға: (Әзілхан Нұршайықов) //Жұлдыз.- 2012.-№1.


Нысаналин Аян

(1942)
Қазақ поэзиясында өзіндік үні, өзінше ойы бар ақындардың бірі- Аян Нысаналин.

Алғашқы жыр жинағы «Көктем кешікпейді» деген атпен 1968 жылы жарық көрді. Кейін «Көзайым» (1972), «Сүмбіле» (1978), Иірім» (1982), «Тыныс» (1986), «Мәуе» (1990) өлеңдер жинағы және «Алыстағы алау» (1970), «Үлкен жол» (1983) әңгімелер кітабы басылып шықты.

Ақын өлеңдері туған өлкесіне деген ыстық сезім, сағынышын әсерлі теңеумен, әсерлі суретпен елестетеді. Заман туралы, уақыт жайлы ақындық парызды терең сезінген ақын өмірге деген борышын өтеуде ерекше толғаныспен жырлайды:

Ой буды жұттым дала, теңіз лебін.

Дертті екем тіршілікке ғашықтықтан,

Жасады жүрегіме ол ең ізгі емін.

...Жол тербеп, туған жердің тұр шілігін,

Дүние сиқыр тартып сыршыл үнін.

Бәлкім- ау, дермін әлі дерт жамалар,

Сонда да тәтті қандай тіршілігім.

Ұйқысыз кейде таңды таңға ұрыппын.

(Сәулеге ұмсынды әлем сән құрып тым).

Өмір- ай, соғып кеудем жартасына,

Қайтадан жаңғырықтай жаңғырықтың!

ғына тәнті ететін жыр.

Ақын біздің жасампаз өмірімізді жарқын дауыспен жырлайды, алуан тақырыптарға үн қосады.Оның өлеңдерінен адам мен табиғат, жастық пен махаббат, сәулелі сезім мен жан жарқылдары нәзік көрініс табады.

Аян Нысаналин – көңіл күйін, махаббат сезімін назды шертетін лирик ақын. Сыршыл ақын бірнеше жырларында махаббат пен ғашықтық сезімді ардақтап, өз ойын әсерлі өрнектермен жеткізеді.

Аян Нысаналин 1942 жылы 1 наурызда Оңтүстік Қазақстан облысы, Алғабас ауданының Жетімтау ауылында туған. 1962 жылы Алматы кинотехникумын бітірген соң біраз уақыт кино жүйесінде қызмет істеген.

Мәскеудегі М.Горький атындағы әдебиет институтында оқи жүріп, КСРО Жазушылар одағы жанындағы қазақ әдебиетінің кеңесшісі болды.

1973-79 жылдары Аян Нысаналин республикалық «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас Алаш») газетінде әдебиет пен өнер бөлімінің меңгерушісі болды. Кейін А. Нысаналин Қазақстан тұтынушылар одағы кітап саудасы басқармасының бастығы қызметін атқарды.

1989-99 жылдары «Егемен Қазақстан» газетінде бөлім редакторы болып жұмыс істеді.

«Көктем кешікпейді» жыр кітабынан бастап Аян Нысаналин жеті- сегіз жыр жинақтарын, үш- төрт әңгіме, «Параметр» атты сын- мақалалар жинағын жеке- жеке етіп және туысқан халықтар әдебиетінің өлеңдерін аударуысуда үлкен үлес қосқаны тағы бар. Және ақын қанша елдің поэзиясын аударса, өз шығармалары да сонша елдің тіліне аударылған деуге болады.

Әдебиетімізге осыншалық еңбек сіңірген ақын қазір де мерзімді баспасөздің әдеби ағымындағы буынды жерлерінде әлі күнге дейін еңбек етіп келеді. Демек, мұның өзі ақынның әдебиет әлеміндегі небір тарихи шежі-релерге тікелей куә екендігін білдірсе керек.

Ақын шығармашылығы жайлы орыс ақыны Евгений Винокуров әділ баға бере келіп, оның әрбір өлеңінен өзі туралы, өзіне жақын туыстары, өз өлкесі туралы көп нәрсе білгенін ерекше ілтипатпен атап өткен болатын «Смена» журналы бетінде.

1999 жылы «Өркениет» баспасынан шыққан Аян Нысаналиннің «Жансарай» атты кітабы өз дәуірінің дарабоздары болған тұлғалар жайында қызықты сыр шертеді, соны деректер береді. Әл- Фараби, әзірет Сұлтан, Әмір Темір, Асанқайғы, Төле би, Сүйінбике және басқа да тұлғалар жайлы әңгі-мелері азаматтық пен ақындық топшылауларға толы.

Ақынның 2003 жылы «Гүлтәж» атты жыр жинағы жарық көрді. Сонымен қатар ақын аудармасында Антуан де Сент-Экзюперидің негізгі шығармалары қазақ тілінде басылып шықты.

Шығармалары:
Нысаналин А. Көктем кешікпейді: Өлеңдер.- Алматы: Жазушы, 1968.

Нысаналин А. Алыстағы алау: Әңгімелер.- Алматы: Жзушы, 1970.

Нысаналин А. Көзайым: Өлеңдер.- Алматы: Жазушы, 1972.

Нысаналин А. Күн қайдан көтеріледі: Өлеңдер.- Алматы: Жазушы, 1975.

Нысаналин А. Сүмбіле: Өлеңдер.- Алматы: Жазушы, 1978.

Нысаналин А. Иірім: Өлеңдер.- Алматы: Жалын, 1982.

Нысаналин А. Үлкен жол: Әңгіме.- Алматы: Жалын, 1983.

Нысаналин А. Тыныс: Өлеңдер.- Алматы: Жалын, 1986.

Нысаналин А. Мәуе: Өлеңдер.- Алматы: Жазушы, 1990.

Нысаналин А. Жансарай: Толғамдар.- Алматы: Өркениет, 1999.

Нысаналин А. Гүлтәж: Жыр жинағы.- Алматы: Қазығұрт, 2003.

Нысаналин А. Төрттаған.- Алматы: ҚазАқпарат,2008.

рафиялық анықтамалық.- Алматы, 1987.

Нысаналин Аян //Қазақстан жазушылары. ХХ ғасыр: Анықтамалық.- Алматы: Ана тілі, 2004.

Бекхожин Қ. Ойлы ақынның әсем өрнектері: (А. Нысаналин) // Бек-

хожин Қ. Әдебиет хақындағы ойлар, толғаныстар мен естеліктер.- Алматы: Жазушы, 1986.
***
Оспан С. Аянның алтынкүрегі: (Ақын Аян Нысаналиннің шығарма-

шылығы туралы) // Жас Алаш.- 2012.- 17 мамыр.

(1928)
Қазақ поэзиясында өзіндік бетін танытқан, өзінің ой жүйесін өлең-мен өрнектеген қаламгердің бірі- ақын Әубәкір Нілібаев.

Әубәкір Нілібаев Шығыс Қазақстан облысының Зайсан ауданында дүниеге келген. Зайсан педагогикалық училищесін, кейін КазГУ- дің фило-логия факультетін бітірген. Туған ауданының мектептерінде ұстаздық еткен.

1959 жылдан Ә.Нілібаев журналистік жұмысқа ауысып, Зайсан аудандық «Достық», Алматы облыстық «Жетісу», республикалық «Қазақ әдебиеті» газеттерінде қызмет істеді. Біраз уақыт Қазақстан Жазушылар одағында фольклор секциясының кеңесшісі, ал 1984- 89 жылдары поэзия бөлімінің меңгерушісі болды. 1993- 95 жылдары «Парасат» журналында қызмет істеді.

Әубәкір Нілібаев «Таңғы тыныс» (1964), «Болашақ осылай басталған» (1970), «Ақ марал» (1970), «Жыр жалау» (1972), «Қоңыр жел» (1973), «Алаулаған армандар» (1974), «Көңіл көзі» (1976), «Аққу- қаздар» (1977), «Іңкәр жүрек» (1978), «Күнім менің» (1980), «Жер жүрегі» (1984), «Жихан жиһазы» (1987), «Асыл адам» (1989), «Мың сөз» (2001) жыр жинақтарының авторы. Адамның жасампаз ұлылығы, адамзат болашағы, биік адамгершілік пен махаббат, бүгінгі замандастарымыз, халықтар достығы ақын шығармаларының өзегі болып табылады.

Ә.Нілібаевтың лирикалық өлеңдері мен эпикалық дастандары философиялық терең ойлы, көпті көрген, көп оқыған адамның өз тұжы-рымдары өрнекті, аса көркем болып келді. Бұл жөнінде кезінде белгілі ақындарымыз Қалижан Бекхожин, Қадыр Мырзалиев, Сағынғали Сейітов атап айтқан болатын.

Соңғы кезде Әубәкір Нілібаевтың мерзімді баспасөз беттерінде өзінің философиялық еңбектерін жиі- жиі жариялап жүр. Бұған «Қазақ әдебиетінде» (1998) жарық көрген «Санамыз сақ, құлағымыз түрік болсын», «Жалын» журналында басылған «Мәдениет философиясы және философия мәдениеті» атты жалпы мәдениет жайлы терең ой- толғамдары дәлел.

Ақын шығармашылығының тағы бір белесі- ол аудармашылығы. Ақын Эжен Потьенің жырларын, Эсхилдің «Бұғаудағы Прометей» дастанын, «Буырқанған бұла жыр» деген атпен шыққан Азия және Африка ақындарының жырлары, түрік ақыны Юнус Еміренің «Нұрлы әлем» таңдамалы өлеңдер жинағын, Пәкістан ақыны Мұхаммед Икбалдың «Таң самалы» жыр жинақтарын тәржімалады. 2002 жылы үнді эпосы «Махаб-харата» «Өлке» баспасынан жарық көрді.

Өзінің түбегейлі түйінді әлемі бар суреткер ақынның өмір дастанына бір сәт назар аударайықшы:
Жеңіске жеткізетін не нәрсе?

Құштарлық.

Ұятқа ұшырататын не нәрсе?

Іштарлық.

Ісіңді баянды ететін не нәрсе?

Тым орынсыз асықпау.

Қателікке ұшыратпас не нәрсе?

Көңіліңді тасытпау.

Кім болады адамның,

Өмірде нағыз тірегі?

Тынбай соққан жүрегі,

Өршіл арман тілегі.

2001 жылы «Сөздік- словарь» баспасынан Ә.Нілібаевтың «Мың сөз» атты шығыстың классикалық рубаят үлгісімен жазылған кітабы жарық көрді.

Әубәкір Нілібаев бұл кітабында өмір тәжрибесін ой елегінен өткізіп, бүгінгі тәуелсіздікке қолы жеткен еліміздің өміріндегі проблемалық мәселелерді поэзия тілімен сөз етеді. Ана тілімізді ардақтау, ұлтымыздың намысын жоғары ұстау, биік адамгершілік, кіршіксіз таза махаббат бұл кітаптың негізі лейтмотиві.
... «Білгенге «Мың сөзімнің» мәні терең,

Білместің көзі соқыр, жаны керең.

Мейлі бүгін бағалар, бағаламас,

Бағалар келер ұрпақ, кәміл сенем»,-

Соңғы жылдары ақын ерте дәуірде өткен қытай философтары Лао- цзы, Конфуций, Чжуан- цзының еңбектерінің қазақша тәржімасыменен айналысып жүр.

Нілібаев Ә. Болашақ осылай басталған: Поэма.- Алматы: Жазушы, 1970.

Нілібаев Ә. Жыр жалау: Өлеңдер мен поэмалар.- Алматы: Жазушы, 1971.

Нілібаев Ә. Қоңыр жел: Өлеңдер мен поэмалар.- Алматы: Жазушы, 1973.

Нілібаев Ә. Алаулаған армандар: Өлеңдер.- Алматы: Жазушы, 1974.

Нілібаев Ә. Аққу- қаздар: Өлеңдер мен поэма.- Алматы: Жазушы, 1977.

Нілібаев Ә. Іңкәр жүрек: Таңдамалы.- Алматы: Жазушы, 1978.

Нілібаев Ә. Күнім менің: Өлеңдер мен поэма.- Алматы: Жазушы, 1980.

Нілібаев Ә. Жер жүрегі: Өлеңдер мен поэмалар.- Алматы: Жазушы, 1984.

Нілібаев Ә. Жиһан жиһазы: Өлеңдер, аңыздар, поэмалар.- Алматы: Жалын, 1987.

Нілібаев Ә. Асыл адам: Өлеңдер, поэмалар.- Алматы: Жазушы, 1989.

Аспанда күн сөнбесін: Жыр жинағы /Құраст. Ә Нілібаев.- Алматы: Жазушы, 1985.

Жеңіс нұры: Жыр жинағы /Құраст. Ә Нілібаев.- Алматы: Жазушы, 1985.

Дастанұлы Ә. Мың сөз.- Алматы: Сөздік- словарь, 2001.

фиялық анықтамалық.- Алматы, 1987.

Нілібаев Әубәкір //Қазақстан жазушылары. ХХ ғасыр: Анықтамалық.- Алматы: Ана тілі, 2004.

Сейітов С. Тағысын тағылар, кімдер олар?: (Ә.Нілібаевтың шығарма-

шылығы туралы) // Сейітов С. Өлең өлкесінде: мақалалар мен зерттеулер.- Алматы: Жазушы, 1984.

Мазмұны:
Құрастырушыдан..............................................................................................2

Иманасов С........................................................................................................3

Иманбаева Ш.....................................................................................................5

Иманжанов М....................................................................................................7

Исабай Қ............................................................................................................9

Исабеков Д.......................................................................................................11

Кекілбаев Ә......................................................................................................13

Кенжеахметұлы С............................................................................................17

Көбеев С...........................................................................................................20

Қабанбай М......................................................................................................23

Қабышұлы Ғ....................................................................................................24

Қайсенов Қ.......................................................................................................28

Қайырбеков Ғ..................................................................................................32

Қалиев С..........................................................................................................36

Қамбаров Қ......................................................................................................38

Қаназ М............................................................................................................40

Қанапиянов Б...................................................................................................42

Қанатбаев Д.....................................................................................................44

Қанахин Ө........................................................................................................46

Қапалбекұлы Н...............................................................................................49

Қаупынбаев Т..................................................................................................51

Қашқынов Ж....................................................................................................53

Қожахметова М...............................................................................................55

Қойшыбаев Б...................................................................................................57

Құдайбердіұлы Ш...........................................................................................59

Құмарова Ш.....................................................................................................62

Құрманалин М.................................................................................................64

Құтлуқов А.......................................................................................................66

Қыдырбекұлы Б...............................................................................................66

Лекеров А.........................................................................................................68

Лушникова Н...................................................................................................69

Мағауин м........................................................................................................71

Майлин Б.........................................................................................................74

Мақатаев М.....................................................................................................77

Мариковский М..............................................................................................80

Мархабаев А.- Х.............................................................................................81

Мәуленов С.....................................................................................................83

Медетбеков Т..................................................................................................86

Мекебаев А......................................................................................................89

Молдағалиев Ж...............................................................................................92.

Молдағалиев Т................................................................................................94

Момышұлы Б..................................................................................................97

Мққай Б.........................................................................................................100

Мұқанов С.....................................................................................................102

Мұратбеков С................................................................................................105

Мұртаза Ш.....................................................................................................107

Мұстафин Ғ...................................................................................................110

Мұхамеджанов Қ..........................................................................................113

Мұхамеджанов Ш.........................................................................................116

Мүсірепов Ғ...................................................................................................118

Мырзабеков К................................................................................................122

Мырзалиев Қ..................................................................................................124

Мырзахметов Е..............................................................................................128

Набиуллин Ж.................................................................................................129

Найманбаев Қ................................................................................................131

Нәжімеденов Ж.............................................................................................133

Ниязбеков Р...................................................................................................136

Нұржекеұлы Б...............................................................................................138

Нұрпейісов Ә.................................................................................................141

Нұрпейісов Р..................................................................................................144

Нұршайықов Ә..............................................................................................145

Нысаналин А.................................................................................................149

Нілібаев Ә......................................................................................................151

Шығаруға жауапкер: Сәуенова Қ.С.-

ақпараттық – библиографиялық

бөлімнің кеңесшісі

Жамбыл атындағы мемлекеттік

жасөспірімдер кітапханасының директоры

Жамбыл атындағы МЖК- ның

ғылыми- әдістемелік кеңесінің шешімімен

10.04.2012 ж. қабылданған