және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Шоиіқада шыбық сүйек басқа жануарларға қарағанда жақсы жетілген. Оның пішіні жіңішке де үзын болып келеді. Сүйектің про- ксимальды бөлігі дистальды бөлікке қарағанда жалпақтау келеді.
Итте шыбық сүйектің проксимальды эпифизі жүмырланып келіп, асықты жілікке арналған бір ойыспен, ал дистальды эпифизі — екі ойыспен (асықты жілік пен асыққа арналған) жабдықталған. Артқы аяқ басының қаңқасы (скелет стопы) — зкеіеіоп ресіік — тілерсеқ артқы жіліншік және бақай сүйектерінен қүралған (26- сурет). 1. Тілерсек (заплюсна)— Іагзиз — үш қатар орналасқан қысқа сүйектерден — озза іагзі — түрады. Оның проксимальды қатарында екі (асық және екше сүйектер), ортаңғы қаратында бір (орталық), ал дистальды қатарында екі-торт тілерсек сүйектері орналасады. Асық (таранная кость)— іаіиз — итте денеден — согриз Іаіі, ба- стан — сариі Іаіі, мойыннан — соііит Іаіі және проксимальды шығыршықтан — Ігосһіеа Іаіі ргохітаііз — түрады. Шошқа мен күйісті малдарда бүған қосымша дистальды шығыршық — ігосһеа іаіі сіізіаііз — болады. Оның денесінің латеральды бетінде екше сүйектің сайымен бірігіп тілерсек қойнауын — зіпиз іагзі — түзуге қатысатын асық сайы — зиісиз іаіі — етеді. Асықтың латероплантарлы жиегінде екше сүйекпен байланысуға арналған буын беті болады. Өкиіе суйек (пяточная кость)— саісапеиз, з. оз саісіз — екше темпегінен — ІиЬег саісапеі, қүс түмсықша есіндіден — ргосеззиз согасоісіеиз және асықты бекіткіштен — зизіепіасиіит іаіі — түрады. Өкшенің медиальды бетімен екше сайы етеді. Орталық тілерсек суйегі (центральная кость заплюсны)— оз іагзі сепігаіе — ѳкше, I, II, және III тілерсек сүйектерінің ара- лығында орналасады. Жылқыда ол тертбүрышты жалпақ сүйек. Ірі қара және үсақ малдарДа орталық тілерсек сүйегі езара бірігіп кеткен IV, V аттас сүйектермен қосылып кетеді. Шошқада аталған сүйектің 58 пішіні IV тілерсек сүйекке үқсас, бірак екі бүйірі қысыңқы келеді. Итте бүл сүйектің пішіні ожау тәріздес және проксимальды буын ойысымен жабдықталған. тілерсек суйегі — оз Іагзі I — дистальды қатардың медиальды жағында жатады. Жылқыда бүл сүйек II тілерсек сүйегімен бірігіп кетеді. Ірі қара малда оның пішіні дөңгелеқ ит пен шошқада жалпақ болады. тілерсек сүйегі — оя Іагзі II — жылқыда ілмек тәрізденіп I тілерсеқ ірі қара малда III тілерсек сүйегімен түтасып кетеді. Шошқа мен итте бүл сүйектің пішіні сына тәрізді болады. тілерсек сүйегі — 08 Іагзі III — жылқыда орталық сүйекке үқсас болады. Ірі қара және үсақ малдарда ол II тілерсек сүйегімен бірігіп кетеді. Шошқада бүл сүйектің пішіні жалпақ шаршы, ал итте табаны дорсальды бағытта орналасқан сына тәріздес болады. тілерсек суйегі — оз Іагзі IV — барлық жануарларда V — тілерсек сүйегімен бірігіп кеткен. Ол тілерсектің латеральды жағында, өкше сүйегі мен жіліншік сүйектерінің аралығында орнала- сады. Жылқыда оның пішіні текшеге үқсас. Ірі қара және үсақ мал- дарда бүл сүйек орталық сүйекпен бірігіп кетеді. Шошқада оның пішіні орталық сүйекке үқсас. Иттің IV тілерсек сүйегі латеральды бетіндегі дистальды бағытта ілмек тәрізді иілген есіндімен ерекшеле- неді. тілерсек суйегі — соз іагяі V — жоғарыда баяндалғандай IV тілерсек сүйегімен қосылып, бір сүйек болып кеткен. Артқы жіліншік — теіаіагзиз — I, V жіліншік сүйектерінен қүралған. Ол негізінен алдыңғы жіліншікке үқсас, бірақ оларға қарағанда үзын және қомақты келеді. Артқы аяқтың бақай сүйектері алдыңғы аяқтың аттас сүйек- теріне үқсас. Тек жылқының түсамыс және топай сүйектері алдыңғы аяқ сүйегіне қарағанда қысқалау болып келеді. СҮЙЕКТЕР БАЙЛАНЫСЫ ТУРАЛЫ ІЛІМ - 8ҮШЕ8МОШСІА Сүйектер байланысы — ]ипсІигае озяіит, з. агіісиіаііопез — қаңқа сүйектерінің бір-бірімен езара белгілі заңдылықпен байланысуын қамтамасыз етеді. Егер сүйектер организмнің тіршілігі үшін қажет мүшелерді қорғау қызметін атқаратын болса (ми сауыты, көкірек ке- регесі, жамбас қуысы т. б.), онда олардың өзара байланысы шектеулі қозғалысты немесе қозғалыссыздықты қамтамасыз етуі керек. Яғни сүйектер бір-бірімен әр түрлі дәрежеде түтаса байланысады. Ал, керсінше, сүйектер дененің кеңістіктегі орын ауыстыру қимылын қамтамасыз ететін болса, онда олардың аралығындағы байланыстар қозғалмалы болуы керек. Міне, қаңқа сүйектерінің байланыс түрлері олардың атқаратын қызметіне тікелей байланысты. Үй жануарлары қаңқасындағы сүйектер байланысының түрлерін екі топқа бөледі: 1. Түтаса байланысу. 2. Буын арқылы байланысу. Түтаса байланысу (сращение)— зупагіһгозіз — кезінде қаңқа сүйектері бір-бірімен әр түрлі тканьдер арқылы байланысады. Демеқ байланысушы сүйектердің қимыл сипаты олардың аралығындағы тканьдерге (дәнекер, бүлшықет, шеміршеқ сүйек т. б.) тәуелді. 59 Сүйектердің түтаса байланысу түрінде сүйекаралық қозғалыс негізінде шектеулі түрде жүреді немесе мүлде болмайды. Сүйектерді байланы- стырушы тканьдер түрлеріне қарай түтаса байланыстың төмендегідей 5 түрі ажыратылады. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|