және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Буын қуысы — саѵит агісиіагіз — деп байланысушы сүйектер ара- лығындағы буын қапшығымен түйықталған қуысты айтады. Буын қуысында сүрғылт түсті қоймалжың буын сүйығы — синовия болады. Оның қүрамында 98% су, 2% белок кіреді.
Буын шеміршегі — сагШа§о агіісиіагіз — гиалинді шеміршектей түзілген. Ол буындасушы сүйектердің түйісетін бастарын қаптап жа- тады. Буын беті — !асіез аііісиіагіз — деп байланысатын сүйек үштары- ның буын шеміршегімен қапталып, буын қуысына қараған бетін айта- ды. Буындасушы сүйектардің буын беттері, әдетте, біреуі деңес, ал екіншісі — ойыс больщ келеді. Буьганың кемекші мүшелеріне буынішілік шеміршектер, буын байламдары және тиек сүйектері жатады. Буынішілік шеміршектері буын дискалары — сіізсиз агіісиіагів — және буын менискалары — тепізсиз агіісиіагіз — болып белінеді. Бүлар буындасушы сүйектердің буын беттерінің пішіндері бір-біріне сәйкес келмеген жағдайда олардың аралығындағы буын қуысьшда ор- наласып, буын беттерін үйлестіріп түрады. Сонымен қатар, олар бу- ындарға беріктік қасиет береді және сүйектер аралығындағы соқтығуларды жүмсартып, әлсіретеді. Буын байламдары — 1і£атеп1ит агіісиіагіз — орналасу орындары- на қарай ішкі және сыртқы болып екіге белінеді. Олар буын қапшығының фиброздық жарғағының жуандауы нәтижесінде пайда болады. Сыртқы буын байламдары байланысушы сүйектердің бүйірлік беттерінде орналасып, оларды езара байланыстырып түрады. Сонымен қатар, олар буындағы қозғалысты белгілі бір бағытта жүзеге асуын қамтамасыз етіп отырады. Ішкі буын байламдары буын қүраушы сүйектердің берік байланысуына ықпалын тигізеді. Тиек сүйектері буындасушы сүйектер мен буын байламдарының немесе сүиек пен ет сіңірлерінің аралығында орналасып, оларга тіректік қасиет береді. Бассүйектерінің байланысы Ми сауыты мен бет сүйектері көп жагдайда өзара жіктер арқылы түтаса баиланысады. Бассүйектері араларында жіктің үш түрі кезде- седі. Олар: тегіс — яиіига ріапа, тісті — зиіига яеггаіа және қабыршақты зиіига ^иатоза — жіктер. Жас төлдердің бассүйек- тері, әдетте, дәнекер ткані арқылы байланысып, жіктер түзеді Бүларды синдесмоз дейді. Ересек және қартайған жануарларда син- десмоз синостозга (сүйектенуге) айналады. Бассүйектерінің арасында түтаса байланысудан басқа буын арқылы байланысу да болады. Олар: Самай-төменгі жақ буыны — аЛ. ІетрогошапсІіЬиІагіз — күрделі және қосбілікті буын. Буындасушы сүйектердің аралығында, яғни буын қуысында буын беттерін бір-бірімен сәйкестендіріп түратын шеміршектік диск жатады. Буындағы қозғалысты буын сыртындағы латеральды және каудальды байламдар реттеп түрады. Шуйде-атлант буыны — агі. аііапіоссірііаііз — қосбілікті, қарапайым буын. Буынды шүйде сүйегінің айдаршақтары мен ауыз омыртқасының (атланттың) буын ойысы қүрайды. Буынның сыртқы екі бүйірінде латеральды байламдар болады. Буын қапшығының ішінде буын жарғақтары орналасады. Омыртқалар байланысы Омыртқа бағаны бойында байланыстың бірнеше түрін кездестіруге болады. Омыртқа денелері негізінен синхондроЗ, доғалары синдесмоз, ал буын өсінділері буын арқылы байланысады. Тек атлант пен біліктік мойын омыртқалар бір-бірімен буын арқылы байланысады. Ал, қүйымшақ омыртқаларының денелері өзара сүйектеніп кеткен. Омыртқа бағанындагы байламдар негізінен екі түрге бөлінеді: сег- ментаралық және жалпы байламдар. Сегментарлық байламдар: доғааралық байламдар — 1і§атеШиш гіаѵит, жота-осінділераралық байламдар — Ііёашепіит іпіегаріпаііа, көлденең-өсіңділераралық байламдар — Ііеатепіит іпіегігапзѵег- хагшт. Аталған байламдар қатар орналасқан омыртқаларды езара байланыстырып түрады. Омыртқа бағанының жалпы байламдарына дорсальды үзын — 1і§атеп1ит Іопеііисііпаіе сіогзаіе, вентральды үзьш — 1іёатепіит Іопёшидіпаіе ѵепігаіе және жотаүстілік — 1і£ашеп1ит зиргазріпаіе — байламдар жатады. Дорсальды узын байлам біліктік (эпистрофейден) мойын омыртқадан басталып, қүйымшаққа дейін жетеді. Ол омыртқа 62 өзегінің ішінде, омыртқа денелерінің дорсальды бетінде орналасып, оларды бір-бірімен байланыстырып тұрады. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|