және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Куйіс қайтаратын жануарлар өңештеріңде бездер олардың тек басталар үштарындағы қабырғаларында гана кездеседі. 140
ПІошцада бездер өңештің мойын бөлігінде орналасады. Ет і .іГ)і.ігыііың соңгы бөлімдері бірыңгай салалы ет тканінен түзілген. Итте кілегей белетін бездер жақсы дамыган. Олар өңештің үзы- ма бойында орналасады. Қарын Қарын (желудок)—ѵепігісиіиз ' (8. §а8іег)—ас қорыту түтігінің капшық тәрізді кеңейген белігі. Қарын негізінен сөл бөлу, механика- лық (азықты козгау, араластыру, сыгу), қорыту (күрделі органика- лық заттарды — белоктарды ыдырату), сіңіру, зат алмасу өнімдерін шыгару (экскреция) қызметін атқарады. Бөлімдерінің санына байланысты қарын бірбелімді және көп- болімді болып екі топқа бөлінеді. Ал, ол ішкі кілегейлі қабыгының қүрылысына қарай өңеш (безсіз), ішек (безді) және аралас немесе өңеш-ішек (безсіз-безді) типтес болып үш топқа бөлінеді (41-су- рет). Бірбөлімді қарын Бірбөлімді қарындар жануарларда қүрсақ куысында диафрагмадан кейін көлдеңінен орналасады. Қарынның сол жақ үшына өңештің қарынга кіреберіс тесігі— озііит сагсііасит — ашылады. Сондықтан қарьганың сол жақ бөлігін қарынның кіреберісі — сагйіа — деп атай- ды. Ал, оның оң үшындагы он екі елі ішекке шыгаберіс жерін пило- рикалық бөлік (қақпаша — руіогиз) дейді. Бүл бөлік он екі елі ішекке пилорикалық тесік— озііит руіогісит — арқылы жалгасады. Қарынның көкет (диафрагма) жагындағы алдыңғы қабыреалық беті— Гасіез рагіеіаііз — бауыр мен диафрагмага, ал артқы іштік (висцеральды) беті — Гасіез ѵізсегаііз — аш ішек ілмектеріне жанасып жатады. Осы аталған алдыңғы және артқы қарын беттері бір-бірімен оның үстіңгі және астыңғы жиектерінде тоғысып, қарынның улкен және кііиі иіндерін— сигѵаіига ѵепігісиіі та]из еі тіпиз — түзеді. Бүл иіндер қарынның кіреберіс кардиальды бөлігінен шығаберіс қақпашасьгаа дейін созылып жатады. Қарынның үлкен иіні — каудо- вентральды, ал кіші иіні — краниодорсальды, бағытта орналасады. Қарынның үлкен иін түсындағы орталық бөлігі —қарьін тубі— һіпсіиз ѵепігісиіі — деп аталынады. Ішек типтес безді қарын кілегейлі қабыгының— Іипіса тисоза ѵепігісиіі — ішкі беті жалаң қабат призма тәрізді эпителиймен астар- ланған. Оңда қарын селін шығаратын бездер болады. Ал, еңеш-ішек типтес қарынның кілегейлі қабығы екі түрлі эпителиймен астарлана- ды. Оның өңеш типтес кардиальды бөлігінің кілегейлі қабығы көпқабатты жалпақ эпителиймен қапталған. Қарынның бүл бөлігінің кілегейлі қабығында қарын сөлін бөлетін бездер болмайды. Қарынның екінші ішек типтес бөлігі кілегейлі қабығының ішкі беті жалаң қабат призма тәрізді эпителиймен астарланған. Ол қарын бездеріне бай ке- леді. Қарынның кілегейлі қабығының осы ішек типтес бөлігінде қүры- лысы мен қызметі әр түрлі бездер болады. Оларды үш топқа бө- леді: кардиальдық бездер—£І. сагсііаса, фундальдық (қарын тубі) бездер — Һіпс1а1і!> — және пилорикалық (қақпақшалық) бездер — руіогіса. Осыган сәйкес кілегейлі қабық аймақтары да бездер ат- тас: кардиальды, фундальды және пилорикалық бездер аймактары деп аталады. Қарын түбі кілегейлі қабығының ішкі бетінде фундаль- ды без өзектері ашылатын үсақ қарын шүққырлары — /оѵеоіае вавііеса — көрінеді. Аш қарынның кілегейлі қабығының іппсі беті қатпарланып — ріісае еазігісае — жатады. Қарынның ет қабыгы— іипіса ти&сиіагів ѵепігісиіі — бірыңғай са- лалы ет тканінен түрады. Ол өз кезегінде үш қабаттан түзілген. Оның тым жүқа сьіртқы үзыниіа қабаты— зігаіит 1оп§іІисііпа1іа — негізінен үлкен және кіші иіндердің бойымен өңепгген қарын қақпақшасына (пилорусқа) дейін созылып жатады. Екінші сақинаша қабаты — зігаіит сігсиіаге — қарынның оң жағындағы қарын түбі және пилорикалық бөліктерінде орналасқан. Осы қабаттан қарын қақпашасының (пилорусының) қысқыш еті— т. зрһіпсіег руіогі — түзіледі. Ішкі қигаш қабат— зІгаШт оіі^иит — негізінен қарынның сол кардиальды бөлігінде болады. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|