Жылдардағы ашаршылық куәгерлері сөйлейді талдықОРҒАН
жүктеу/скачать 7.01 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Байсалбекова Индира
| Қошманова Жазира
Ө.А.Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясы студенті Қанапиянов Тоқтарбай 1931-1932 жылдардағы Ашаршылықты басынан өткерген Ұлы Отан соғысының ардагері Қанапиянов Тоқтарбай атамыздың айтуынша, Ашаршылық өкіметтің халыққа деген қастандығы еді... - Ол кезде мен бала едім. Бірақ үйдің ересегі болғандықтан, біраз нәрсе есімде қалыпты... Жанұяда үш бала едік. Ата-анамыз бір дәу қазанға су қайнататын, оған бір ғана кесе бидай салатын. Сосын оны кетерде бөтелкелерге құйып кететін. Кейбір күндерде сол бидайдың 200-300 грамын қуырып, бізге бір уыстан бөліп беретін. Ал өздері «балаларым аман болсын» деп, тірлік жасап, бар азығын бізге беруге тырысты. Кейде құс атып жейтін. Міне, сондай қиыншылықтар басымыздан өтті... Жазып алған Байсалбекова Индира, Ө.А.Жолдасбеков атындағы экономика және құқық академиясы «Қаржы» мамандығының 1-курс студенті Құбылысова Зейнеп Кәрімқызы Мен, Бердиярова Әлия, Балқаш жағасындағы Көпбірлік ауылында тұрамын. Сол жерде тұрған ашаршылық зардаптарының қиыншылықтарын көрген нағашы әжем Құбылысова Зейнеп Кәрімқызының айтқан хикаясын баяндап бергім келеді. Бұл әңгімені маған анамның үлкен әпкесі айтып берген. - Балқаш өңіріне ісініп кеткен және ескі-құсқы киген аш адамдар, көбінесе қазақтар, әртүрлі аудандардан ағылып келіп жатты. Ауыл солармен толып кетті. Адам айтқысыз қайыршылық етек алды. Әр үйге күн сайын ондаған аш адамдар келіп-кетуде. Олардың арасынан әртүрлі жастардағы адамдарды: жастарды, кәрілерді, балаларды көруге болады. Емдеу мекемелері аштан өлгендерге толып кетті. Ашаршылықтың салдарынан жұқпалы аурулар тарады. Ауыл ішінде және төңірегінде панасыз қалып үсіп қалған, аштықтан өлген адамдардың денелері ана жер-мына жерде табылады... Бір үзім нан сұрап келген адамдардың қолдарын жайған күйінде өліп кеткендері қаншама!.. Шанаға заттарын, жиһаздарын тиеп, олардың үстіне жол бойында қайтыс болған баласының өлігін тиеген қазақ әулеттерін жиі кездестіруге болады. Мекемелерде үсікке ұрынған аш балаларын тастап кетушілер де бар. Адасып қалған, тоңып-жаураған, жадап-жүдеген, аштықтың салдарынан ісініп кеткен әртүрлі жастардағы балаларды ауылда күн сайын ондап ұшыратуға болады. Олардың барлығы да бір ауыздан: «Әкем өлді, шешем өлді, үйіміз жоқ, бір тілім нан да жоқ!» деп айтатын... Аштық пен індеттен өлгелі жатқандарды, үйдің ішінен, ауласынан табылған өліктерді ылғи көресің, оларды көрген сәтте шошисың. Балалар, әйтеуір, күніне бір-ақ рет аз мөлшерде ботқа немесе сорпа мен бір үзім нан алады. Көзге түртсе көргісіз қараңғы бөлмелерде лас киімдерімен еденде, пештің үстіне жатады, жылайды, ал кейбіреулері аштықтан ыңырсиды, қырылдайды. Жағдай осылайша өте ауыр болған... Балаларға қарайтын әйелдер келесі күні-ақ қашып кеткен. Қайыршылық етек алды. Аштыққа душар болған, әлсіреген адамдар жол бойында қайтыс болып жатыр. Үйді-үйді аралап, бір үзім нан үшін өз үйлерінен кетіп, басқа ауылдарға босып кеткендер қаншама! Өлтіруден, кәмпескелеуден, мүлкін тонаудан қорқып үріккен халық қайыр сұрап, бөтен өлкеге, ауылға, басы ауған жаққа қаңғып жүре берді... Барлық жерлерді өлім жайлаған, халық қырылып жатыр, егін шықпай қалған, ал мемлекет тарапынан колхозшылар астықпен жабдықталмаған: халық ішер ас жоқ болып, қорексіз отырған. Базар саудасы, еркін сауда сол жылдары болмады, себебі оларға жергілікті жерлерде тыйым салынған еді. Кейбіреулер өзгенің мүлкісін тонаумен айналысты. Ел колхоз егініне түсіп, масақты көктей жұлуда... Аштықпен қоса адамдар киім-кешектің жоқтығынан зардап шегуде болатын. Әке-шешесі аштықтан балаларын тастап, өздері кетіп қалған жағдайлар болды. Ал балалардың хал-жағдайы өте мүшкіл. Тазалықтың жоқтығы жұқпалы аурулардың таралуына жол ашты (қара шешек, сүзек, қантышқақ): балалардың ішінде іш өту дертіне шалдықпағаны жоқ. Балалар шетіней береді, көбісі ауырады. Ауылда бір әйел екі баласын мұз ойығына тастап кеткенін білемін.. Әкем де, үлкен ағаларым да ашаршылықтан қайтыс болды. Мені анам тәрбиелеп, күтіп, тамағымды тауып беріп асыраған. Анам өзінің туыстарымен қосылып, барлығы бір үйде екі-үш жанұя тұрып, өмір сүрдік. Қиын болса да анам ашаршылыққа төзе білді... Мен өзімнің тірі қалғаныма, өмір сүргеніме және өзімнен кейін ұрпақ қалдырғанына қуанамын, - деп әңгімелеуші еді әжем... Ол кісі Балқаш көлі жағасындағы өзінің туып-өскен ауылы Көпірлікте қайтыс болды. Әпкемнің нағашы әжем туралы айтқан әңгімесі мәңгі есімде қалатынына сенімдімін. Жазып алған жүктеу/скачать 7.01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|