Жусупова г. Е., Литвиненко ю. А., Жусупова а. И

36 
Қарапайым шетен, лимонник, барбарис және итмұрын (0,05-тен 0,01 мг/100 г-ға 
дейін) тиаминнің (В
1
витамині) салыстырмалы түрде тиімді көздері болып саналады. 
В
1
витамині немесе тиамин – метил тобы бар молекулада байланысқан екі 
гетероциклді цикл-пиримидин мен тиазолды білдіреді. Сондықтан ол пиримидинотиазол 
немесе пиримидилметилтиазолиялық витаминдерге жатады. Тиамин синтезінің көптеген 
нұсқаларының ішінен үш кезеңнен тұратын әдіс қызығушылық танытады: молекуланың 
пиримидинді бөлігін синтездеу, тиазолды циклді синтездеу және оларды өзара 
байланыстыру. Екі гетероциклдің өзара әрекеттесуінің соңғы кезеңінің сызбасы 14-
суретте көрсетілген. 
14-сурет – тиамин бромидін синтездеу схемасы 
Ағзаға α-кетоқышқылды декарбоксилдеуде фосфат түріндегі тиамин липоид 
қышқылымен қатар қатысады, мысалы, Кребс цикліндегі пирожүзім қышқылы 
(СН
3
СОСООН), бұл А ацетилкоферментінің түзілуі үшін қажет, ол майлар мен 
көмірсулардың биохимиялық тотығуында және көптеген табиғи өнімдердің биосинтезінде 
бірінші дәрежелі мәнге ие. Тиаминге тәуліктік қажеттілік 1,5-тен 3 мг-ға дейін құрайды, 
тиамин жетіспеушілігі жасушаның энергияны жеткілікті мөлшерде генерациялауға 
қабілетсіздігіне әкеледі. 
Тиаминпирофосфат (В
1
)
Липоид қышқылы 
Тиамин жетіспеушілігінің алғашқы белгілері-тәбеттің жоғалуы, жүрек айнуы, 
депрессия, перифериялық невропатия және жалпы әлсіздік. Тиаминнің созылмалы 
жеткіліксіздігі көздің үйлесімділігін жоғалтуы және есінің бұзылуы сияқты ауыр 
неврологиялық симптомдарға әкеледі.
B
2
витаминінің максимумы қарақат жидектерінде (2,3 мг/100 г дейін), мүкжидек 
(0,31 мг/100 г дейін), итмұрын жемістерінде (0,33-0,88 мг/100 г), көкөністерде (1,8 мг/ 100 
г дейін) және күнбағыста (0,2-0,6 мг/100 г) байқалады.
Рибофлавин (В
2
витамині): рибофлавин мен АДФ эфирі болып табылады, 
флавинмононуклеотид (ФМН) және флавинаденинуклеотид (ФАД) коферменттерінің 
құрамына кіреді, олардың белсенді басы болып табылады, яғни, олардың биологиялық 
рөлін атқарады.
N
N
H
3
C
Br
NH
HBr
N
S
CH
3
OH
N
N
N
S
OH
H
3
C
Br
HBr
N
NH
2
S
N
+
OPP
N
S
S
COH
2

37 
Рибофлавин (В
2
витамині) 
Флавин коферменттері тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысады, бұл ретте 
сутегінің екі атомы молекуланың рибофлавин бөлігіне (В
2
витамині) қосылады. Бұл 
реакциялар, мысалы, тыныс алу тізбегінде болады. ФАД, тотыққан НАД
+
сияқты екі 
электронды қосады. Алайда, ФАД НАД
+
- ге қарағанда екеуі жоғалтқан субстрат сутегі 
атомы ФАДН
2
түрінде тотықсызданған форманы алу үшін қосылады (15-сурет). 
N
NH
O
O
C
H
3
C
H
3
C
H
2
(CHOH)
3
CH
2
P
O
O
OH
O
OH
O
O
P
CH
2
O
OH
OH
H
H
H
H
N
N
N
N
NH
2
N
H
NH
N
N
N
NH
O
O
C
H
3
C
H
3
C
H
2
(CHOH)
3
CH
2
P
O
O
OH
O
OH
O
O
P
CH
2
O
OH
OH
H
H
H
H
N
N
N
N
NH
2
+H
2
15-сурет. ФАД-тан ФАД*Н
2 
дейін биохимиялық тотықсызданған үлгісі
 
Никотин қышқылын және оның амидін (никотинамид) В
3
витамині деп атайды 
және оларды РР тобының витаминдеріне жатқызады. Қара жидек (2 мг/100 г дейін), 
күнбағыс жемістері (0,2-0,6 мг/100 г) және итмұрын (0,6 мг/100 г) витаминнің құрамы 
бойынша лидер болып табылады. 
Никотинамид 
В
3
витаминіне тәуліктік қажеттілік 15-тен 30 мг дейінгі мөлшерді құрайды. Осы 
витаминді жеткіліксіз тұтыну (триптофан сияқты) глосситке, дерматитке, салмақ 
жоғалтуға, диареяға, депрессияға және деменцияға әкеледі. Депрессия, дерматит және 
диарея 
сияқты 
симптомдар 
пеллагра 
деп 
аталатын 
аурумен 
біріктіріледі.
Фармакологиялық дозаларды (2-4 г/күн) тағайындағанда никотин қышқылы қандағы 
холестерол деңгейін төмендетеді, бұл гиперхолестеролемияны емдеу үшін қолданылады. 
Сондай-ақ никотин қышқылы гликогеннің шығынын тездетеді, бұл қандағы глюкоза 
деңгейінің өсуіне әкеледі, сондықтан никотин қышқылымен емдеу диабетиктер мен 
подаграмен ауыратын науқастарға ұсынылмайды. 
Никотинамид ағзаның тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысатын НАД
+
және 
НАДФ
+
тотығу-тотықсыздану коферменттерінің әрекет етуші бөлігі болып табылады. 
Тотыққан НАД
+
-нан НАДН+Н
+
дейін тотықсыздану пиридинді циклдің ароматтылығын 
жоғалтумен 1,4 жағдайда никотинамидты сақинаның тотықсыздануы есебінен жүреді, 
N
N
NH
N
CH
2
(CHOH)
3
CH
2
OH
O
O
N
CONH
2

38 
яғни, неғұрлым жоғары тұрақты термодинамикалық тотыққан НАД
+
түріндегі 
никотинамидденинуклеотидтен, соғұрлым аз тұрақты тотықсызданған НАДН+Н
+
түріне 
өтеді. Тотыққан НАД
+
-нан НАДН+Н
+
дейін тотықсыздану (16-суретте) ұсынылған. 
16-сурет. Никотинамидаденинуклеотидтің НАД

жүктеу/скачать 2.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: