- 150 -
Пайда болуу
жери
Сөөктүн борпоң тканда-
рындагы
таяныч клетка-
ларында
Сөөктүн
борпоң ткан-
дарындагы тая-
ныч клеткала-
рында. Лимфа
түйүндөрүндө,
көк боордо
пайда болот.
Сөөктүн борпоң
ткандарындагы
таяныч клеткала-
рында
Кан Клетка-
ларынын жок
болгон орду
Боор, көк боор
Бүт орга-
низмде
Көк боордо
Жашоо узак-
тыгы
1 ай жашайт
Бир нече күн-
дөн бир нече
айга чейин
жашайт.
3-4 күн жашайт.
Таблица №21 Кан тамырлар
Тамырлар
↓
Артериялар
-жүрөктөн чыккан
канды алып жүрөт
- кан тамырдын чел
кабыкчасында бул-
чуң клеткалары жыш
жайгашкан жана чел
кабыкчасы ийилчээк.
Веналар
- канды жүрөкө алып келет
- кан тамырдын ички бөлү-
гүндө клапандар орун алган.
- кан тамырдын чел кабыкча-
сы артерияга салыштырмалуу
чоюлгуч касиетине ээ.
Капиллярлар
-Клетка менен кандын
ортосундагы зат алма-
шууну тейлейт
-чел кабыкчасы бир
катмарлуу жалпак клет-
калардан турат.
Таблица №22 Жүрөктүн түзүлүшү
Жүрөктүн бөлүктөрү
Түзүлүү өзгөчөлүгү
Аткарган кызматы
Жүрөктүн капчасы
(перикард)
Байланыштыргыч ткандан
турган жүрөк капчасы,суюк-
тук менен толтурулган.
Жүрөктун жыйрылуу-
сунда сүрүлүү күчүн
азайтат,жүрөктү
нымдаштырып турат.
Сол дүлөйчө
Жука булчуң катмарынан
турат.
Өпкө
венасынан келген
артерия канын кабыл
алып канды сол карын-
чага өткөрүп берет.
- 151 -
Сол карынча
Сол дүлөйчөдөн эки капка-
луу клапан аркылуу бөлүнүп
турат.Калың келген булчуң
катмарынан турат.
Бүт организмге артерия
канын аорта аркылуу
түртүп берет.
Оң дүлөйчө
Жука булчуң катмарынан
турат.
Жогорку жана төмөнкү
көңдөйлүү венадан
келген вена канын кабыл
алып турат
Оң карынча
Оң дүлөйчөдөн үч капкалуу
клапан аркылуу бөлүнүп,
калың
келген булчуң катма-
рынан турат.
Өпкө артериясына вена
канын түртүп берип
турат.
Жүрөктүн циклдери
Фаза
Убакыт
Дүлөйчө
Карынча
1
0,1с
Жыйрылат
Шалдаят
2
0,3с
Шалдаят
Жыйрылат
3
0,4с
Шалдаят
Шалдаят
Таблица № 23
Жүрөктүн иштөө регуляциясы
↓
Нервдик
(Нерв урчукчалары жүрөктүн булчуңда-
рынын аралыгында орун алган)
Жүрөктүн жыйрылуу жөндөмдүүлүгү:
1)Өзүн өзү тейлөө
2)Оруну сезүү жөндөмдүүлүгү
3)Булчуңдардын жыйрылуусу
4)Эмоция
Гуморалдык
(гормондордун жардамы менен)
1.Жүрөктүн жыйрылуусунун тездеши-а-
дреналин гормону,кальций тузу.
2.Жүрөктүн жыйрылуусунун азай-
ышы-ацетильхолиндин таасири,калий
тузу.
Таблица №24
Терморегульяция
↓
Химиялык
Кара жумуш аткаргандан кийин зат
алмашуу деңгээлинин өзгөрүүсү
Физикалык
Организмде жылуулукун сиңирилиши,
теринин
буулануусунун эсебинен тер
бөлүп чыгаруу
- 152 -
Таблица № 25 Иммунитет
(Антителолордун жардамы менен сырттан келген потологиялык микро
организмдерге карама-каршы туруктуулук)
Иммунитет
↓
Табигый
Жасалма
↓
↓
Тубаса
Кабыл алынган
Активдүү (вакцин-
дөөнүн негизинде)
Пассивдүү
(атайын дарылоочу
сывороткалардын
негизинде)
Нерв системасы
Нерв системасынын мааниси
1. Организмдеги ички чөйрөнүн составын туруктуу кармап турат.
2. Органдардын биргелешип иштөөсү,
3. Организмдин талап кылуусун канааттандырыш үчүн сырткы чөйрөнү таанып
билүү.
4. Жүрүш – турушун тейлөө менен аң сезимди камсыздандыруу. Психика.
Таблица № 26
Нерв системасынын түзүлүшү
↓
Борбордук нерв системасы
Перифериялык нерв системасы
↓
↓
Жүлүн мээси
баш мээси
Нервтер
Нерв урчукчалары
Боз зат – нейрондун телосу
Ак зат – нейрондун урчугу
Нервтер – нерв клеткаларынын узун урчукчалары
борбордук нерв системасына
чыккан.
Нерв жипчелери – ички органдардын чел кабыкчаларында орун алып кыска
келген нерв телолору.
Дүүлүгүү – клетканын иш жөндөмдүүлүгүн пайда кылат.
Тормоздолуу – клетканын иш жөндөмдүүдүгүн токтотот.
- 153 -
Таблица № 27
Нерв системасы
↓
Соматикалык
Скететтин булчуң систе-
масын тейлейт,аң сезимге
баш ийип рефлекстин ишке
ашышын тейлейт.
Вегетативдүү
Ички органдардын иштөө жөндөмдүүлүгүн тейлейт,
жай рефлекске ээ болуп аң сезимге баш ийбейт.
Симпатикалык бөлүк
Парасимпатикалык бөлүк
Таблица № 28 Жүлүн мээси
Белгилери
Мүнөздөмө
Сырткы
көрүнүшү
Диаметри 1см болгон омуртка каналында орун алган ак жипче
сымал 31 жуптуу жүлүн нервтери орун алган,алдынан жана арка-
сынан жуптуу жүлүн нервтери кетет.
Түзүлүшү
Жүлүн мээсинин ортонку болугундо жүлүн каналчасы орун
алган. Бул каналчанын четинде көпөлөк формасына ээ болгон боз
зат жатат анын сыртында ак зат жатат.Жүлүндүн алдынкы кана-
тында кыймылдаттыруучу
нейрондор орун алган, ал эми аркасын-
да теринин нерв жипчелери орун алган.
Аткарган
кызматы
1. Рефлектордук – татаал келген баш мээнин жетектөөсүнүн неги-
зинде жөнөкөй рефлексти жөндөйт.
2. Өткөрүүчү – рецепторлордон алынган импульстарды баш мээге
өткөзүп берип, баш мээден кайра кыймылдаттыруучу нейрондор-
го жеткирип турат.
Достарыңызбен бөлісу: 
