Кыргыз Республикасынын билим берүү жана илим министрлиги Б. Осмонов атындагы Жалал-Абад мамлекеттик университети
жүктеу/скачать 1.43 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Фрейд жана фрейдизм Фрейд Зигмунд (1856-1939-жж.) изилдөөнүн негизинде жыйынтыкка келет – ооруну билдирүүчү белги (симптом) басырыңкы абалда турган импульстун алмаштыргычы (заменитель) болуп эсептелет. Ал материяны дарылоонун жаңы методун (катарсический метод) ачкан. З.Фрейд «энергетикалык теория» жөнүндө жыйынтык чыгарат. Ал теория боюнча организмде белгилүү өлчөмдөгү психикалык энергия жайгашкан. Эгер ошол энергия өз убагында жана тоскоолдуксуз иштелбесе, ал кармалып же басылып турса анда күчү боюнча эквиваленттүү болгон патологиялык симптом пайда болот. Бул эмгек З.Фрейддин көп жылдык изилдөөлөрүн жыйынтыктайт. Бул эмгекте бир нече ойлор айтылган, алар – аң сезимдүү жана аң-сезимсиз жан дүйнө актылардын айырмачылыгы жөнүндөгү, эмоцияны маанилүү жөнгө салуучу ролу жөнүндөгү ойлор. Изилдөө процессинин негизинде З.Фрейд биринчи жолу аң сезимсиздик проблемасы (проблемы бессознательного) менен кезигишет. Неврозордун пайда болуу механизмдерин ачууга аракет кылып жатып ал канааттанбаган кумардануу менен реакцияланбаган конфликтик эмоциянын тийгизген натыйжасына көңүл бурат. Бул организмге жат, аң сезимдин биримдигине (бузуучу) ажыратуучу эффекттер З.Фрейд тарабынан аң сезимсиздиктин жашоосунун алгачкысы жана негизги деп кабылданат. Психоанализдин өнүгүүсү менен З.Фрейддин аң сезимдер жөнүндөгү түшүнүгү такталып, толукталган. Ал өзүнүн аң сезимсиз психологиялык ишмердүүлүк жөнүндөгү окуусун түзө баштайт. Аң сезимдик деген бул аң сезимсиз каалоолор топтоштурулган психиканын бөлүгү. Кеңири мааниде алып караганда субъектин аң сезими тарабынан берилбеген психикалык процесстердин, операциялардын жана абалдардын жыйындысы. Аң сезимсиздик концепциясы боюнча зарыл эмес идеялар өз ара конфликте болушат, анда өтө начарлары аң сезимден сыртка чыгарылат, бирок динамикалык касиетин жоготпостон ага таасир эте берет. Аң сезимдеги сырткы дүйнөгө карата болгон көрүнүш (окно) – аң сезимсиздик аң сезимге чейинкилик (предсознательное) областы менен чектелген. З.Фрейддин теориясынын концептуалдык ядросу болуп психоаналитикалык система түзөт. Дагы бир башка негиз болуп либидо жана балдардын сексуалдуулугу жөнүндөгү окуу эсептелет. Либидо жөнүндөгү окуу менен байланышта психикага болгон энергетикалык мамиле эсептелет. Психикалык энергия алгачкы мезгилдерде (90-жж.) З.Фрейд тарабынан Либидо энергиясы деп интерпретацияланган З.Фрейд Либидого айлануунун жолдорун көрсөтүп жазган. Инстинктивдүү импульс аракетке айлануусу мүмкүн же кайра аң сезимсиздикке түртүлүп чыгышы мүмкүн же реактивдүү түзүлүштөрдүн (уялуу, мораль) аракети астында энергиясынан ажырашы мүмкүн. 86 Либидо жөнүндөгү окуунун көз карашы менен алганда адамдын психикалык өнүгүү процесси бул өзүнүн маңызы боюнча сексуалдык инстинкте айлануу процесси болуп саналат. З.Фрейд өзүнүн «Я и Оно» (1923-ж.) деген эмгегинде психиканын структуралык концепциясын иштеп чыгат. Анда бардык психикалык динамика өз ара тыгыз байланышта болгон 3 инстанциядан – «Я, Оно, Сверх-Я» («Супер Его и турат). Аң сезимсиздик «Ал» («Оно»)- З.Фрейд боюнча, - «инстинкттер кайнаган казан». «Мендин» милдети социалдык реалдуулуктун талаптарына каршы чыкпаган. «Анын» («Оно») импульстарын канаттандыруу. Бул талаптардын сакталышын «Жогору мен» (Сверх-Я) көзөмөлдөйт. Мына ушундай жаңы ачылыштар менен биринчи психоаналитикалык система экинчиси болуп кайра түзүлгөн З.Фрейддин окуусу чыныгы философиялык болбосо да дүйнө караштык потенциалга ээ. Ал адам менен маданияттын өзгөчө ойлонуп аңдоо менен байланышкан. З.Фрейд боюнча адамдагы табигый башталыш, сексуалдык жана агрессивдүү импульстар жана маданият карама каршылыкта турат. З.Фрейддин оюу боюнча маданият аң сезимсиздиктин каалоосун орундатуудан баш тартууга негизделген жана Либидонун энергиясынын эсеби менен жашайт. «Неудовлетворенность в культуре» (1930) деген эмгегинде мындайча тыянакка келет: «Маданияттын өсүшү адам бактысынын азайышына жана табигый каалоолорду реализациялоонун чектелинишинен күнөлүү деп сезүүнүн күчөшүнө алып келет». З.Фрейддин окуусунун негизинде XX кылымдын 20-30-жж. неофрейдизм пайда болот жана З.Фрейддин теориясына негизделгени менен психоанализдин кээ бир түшуңүктөрү кайра иштелип чыгат. Анын белгилүү өкүлдөрү катары Альфред Адлер, Эрих Фромм, Г.Маркузе, Карл Густав Юнг, Карен Хорни, В.Райх ж.б. эсептелет. жүктеу/скачать 1.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|