Кыргыз республикасынын президентине караштуу мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссия
жүктеу/скачать 1.8 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Буйрук ыңгай Сүйлөп жаткан адамдын кыймыл-аракетти аткаруу үчүн үч жактын бирине берген буйругун, сунушун, өтүнүчүн билдирген этиш сөздөр буйрук ыңгай
| Калия Кулалиева
Грамматика Этиштин ыңгайлары Сүйлөөчү адамдын кыймыл-аракетке карата болгон мамилесин билдирген этиштин формасы ыңгай деп аталат. Этиштин ыңгайлары бешке бөлүнөт: 1. Буйрук ыңгай 3. Каалоо-тилек ыңгай 5. Баяндагыч ыңгай 2. Шарттуу ыңгай 4. Максат-ниет ыңгай Буйрук ыңгай Сүйлөп жаткан адамдын кыймыл-аракетти аткаруу үчүн үч жактын бирине берген буйругун, сунушун, өтүнүчүн билдирген этиш сөздөр буйрук ыңгай деп аталат. Буйрук ыңгайдын жасалыш жолдору: 1. Уңгу этиштер буйрук ыңгайды уюштурат: бар, сүйлө, айт, жаз ж.б. 2. Сөз мүчөлөрүнүн жардамы менен башка сөз түркүмүнөн жасалган этиштер буйрук ыңгайды уюштурат: ойно, жазыш, жардамдаш, сана, иште ж.б. 3. -сын, -гын, -гыла, -ыңыз, -ыңыздар, -алы, -алык сыяктуу мүчөлөрдүн жардамы менен да түзүлөт: баргын, иштегиле, бошотулсун, кетелик, жөнөйлү ж.б. Булардын ичинен буйрукту жазууда буйрук ыңгайды уюштуруучу -сын мүчөсү көп пайдаланылат. Мисалы буйруктун тексттеринен төмөнкүдөй этиштерди көп жолуктурабыз: дайындалсын, бошотулсун, которулсун, берилсин, жүктөлсүн, аткарылсын, көзөмөлгө алынсын, чакырылсын, жиберилсин, кат жазылсын, өткөрүлсүн, жарыялансын, илинсин, жайылтылсын ж.б. 1. Жогоруда келтирилген этиш сөздөрдү катыштырып 5 сүйлөм түзүңүз. 2. Сүйлөмдөрдөгү боштуктарга ылайык келген буйрук ыңгайдагы этиштерди жазыңыз. 1. Алтынбек, кечээ күнкү документтердин көчүрмөсүн .................................... . 2. Кесиптештер, муну кайрадан ............................................................................ . 3. Чет өлкөлүк кыргыздарга моралдык жана материалдык колдоо ................... . 4. Жаш манасчылардын кароо-сынагы ................................................................ . 5. Кана, балам, башынан ....................................................................................... . 6. Шектүү жардамдан ............................................................................................ . 7. Иш сапардан кайтканча бул иштер ................................................................... . 8. Көрсөтмөлөрдү өз убагында .............................................................................. . жүктеу/скачать 1.8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|