Кіріспе зерттеудің көкейкестілігі


Тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының жүргізілу барысы



жүктеу/скачать 0.76 Mb.
бет7/12
Дата17.07.2022
өлшемі0.76 Mb.
#459710
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Рахметова Арай диссертация 13 июнь

2.2 Тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының жүргізілу барысы
Жалпы диссертациялық жұмыс мынадай үш кезеңге топтастырылған. Эксперименттің алғашқы кезеңінде психодиагностикалық әдіспен студенттердің отбасылық өмірге дайындығын анықтадық. Осы жерде «Отбасылық өмірге дайындығыңыз қандай?» атты сауалнама және «Отбасындағы кейбір мәселелер», «Отбасындағы қарым-қатынасты айқындау» сауалнамалары қолданылды. Мұнда аты аталған сауалнамалардың авторларымен таныстырар болсақ К.Ғ. Жүнісова, Э.Г.Эйдемеллер және В.Юстицкис, Е.Бене және Д.Антони. Бұл сауалнамалар біздің зерттеу жұмысымыздың мақсатына сәйкестендіріліп қолданылды. Бұл әдістеме жоғары оқу орнының студенттеріне бағытталып дайындалды.
Зерттеу экспериментінің екінші кезеңінде студенттердің отбасылық құндылықтарын анықтау мақсатында «Менің қиялымдағы отбасы» тақырыбында эссе жазу болып табылады.
Зерттеу экспериментінің үшінші соңғы кезеңінде психотерапияның элементтерін қолдана отырып студенттерді өмірлік жоспар құру мен отбасылы болуға деген көзқарастарын түзеп, психологиялық түрғыдан ұнамды қарым-қатынас қалыптастыру мынадай семинар-сабақтар өткізілді:

  1. Менің отбасымның болашағы

  2. Отбасының сыртқы сипаты

  3. Болашақ отбасымның елесі

  4. Менің отбасымның бүгінгі келбеті.

Зерттеу эксперименті кезінде қолданылған әдістер мен бағыттарды сипаты жөнінде жоғарыда атап өткеніміздей, бұл экспериментке негізінен жоғары оқу орнының студенттері таңдалып алынды. Себебі, адам өмірінің осы бір шағы тұлға ретінде қалыптасып, ересектер өміріне қадам басар шағындағы маңызды қадамы болып табылады. Сонымен қатар ересек адамша өз бетінше өмір сүріп, өз бетінше шешім қабылдаудың осы кезеңнен басталатынын ескерсек, тәрбиелік тұрғыдан қиындық тудыратын шақ екендігі анық. Жалпы студенттердің өмірін педагогикалық және психологиялық тұрғыдан зерттеушілердің көптігін біз жазылған түрлі ғылыми-танымдық еңбектермен таныса келе, зерттеу жұмыстарының көптігіне көз жеткіздік.
Студенттің кезеңде адам өзінің ересек адам болғанын алға тартып, өзімен санасуды үлкендерден талап етіп, өз бетінше бой түзейді. Қыздар өз бетінше, ұлдар өз бетінше өзінің табиғи болмысына тән, жаны жақсы көретін заттарына құмартып, соған деген өз көзқарасын, бетбұрысын жасайды. Алғашқы кезде бұл ата-аналар тарапынан алаңдаушылық тудыруы әбден мүмкін.
Мұның басты себебі, студентке айналған ұлды немесе қызды ата-анасының бала көруінен болып жатады, оған деген сенбеушіліктің әсерінен студент пен ата-ана арасында қарама-қайшылықтар туындап жатады. Мұндай көзқарасқа әлбетте студент реніш білдірері анық. Сол себепті түсінбеушілік орын алып, ерегісіп, үлкендердің айтқанын орындамай, керісінше кері тірлік жасап жатады.
Бірақ ата-аналар да, студенттер де бірсарынды бола бермейді. Балаларына үлкен сенім артып, өзінің қалауы бойынша өмір сүруіне мүмкіндік жасап, қолдап қуаттайтын ата-аналар да кездеседі, алайда, бұл категорияға жататын ата-аналарды көп кездеседі деп айта алмаймыз.
Жалпы студенттік кезең қиындықтар мен сынақтарға толы болады. Өйткені студент шағында адам өзінің білімі мен өмірлік сабақтарын үйреніп, көбіне жақсы жақтарына бетбұрыс алатын болады. Ол өзінің бұрынғыша өмір сүру салтын және өмір сүру ережесіне өзгерістер еніп, жаңа адамдармен және жаңа ортамен таныстығы артып, өмірі өзгеше сипат алатын болады.
Бұл да әжептеуір қысқа уақытта орын алып жатады, сонымен бірге күтпеген уақытта пайда болып, өздігінше даму бағдарын табатын болады. Мұндағы өзгерістер кез келген жағдайда студент бойында түрлі жағдайдағы күрделі ситуацияларға тап болуы әрі өзінің тәрбиесінде де күрделіліктер орын алып отырады.
Студенттік кезеңде ұлдардың сыртқы формасында және пішінінде, сонымен қатар мінез-құлқында да ересектерге ұқсай қоймайтын болып келеді. Әрі жастық желікпен әрі-бері көп жүгіретін болады, тентектік мінез де студент үшін жат қылық болып табылмайды.
Ересектіктің қалыптасу процесі көзге бірден түсе қоймайды. Оның көріністері мен нышандары әр алуан және сан сипатта болады.
Студенттік шаққа тән әлеуметтік белсенділік сипаты ересектер дүниесіндегі және олардың қарым-қатынастарындағы бар өлшемдерді, құндылықтар мен мінез-құлық тәсілдерін меңгеру алғырлығы болып табылады.
Студенттің жаңа құқыққа ие болу ниеті ең алдымен ересектер мен қарым-қатынастың бүкіл саласын қамтиды.
Студенттік топта тұлға аралық (эмоциялық және іскерлік) өзара қатынастардың, топтық рөлдерді бөлудің және лидерді анықтаудың және т.б. құрылымдануының, қалыптасуының және өзгеруінің динамикалық процесі болады. Осы барлық топтық процесстер студенттің тұлғасына, оның оқу іс-әрекетінің және кәсіби құрылуының жетістігіне, оның жүріс-тұрысына күшті әсер етеді.
Студенттер өз бетінше еркіндікке шығып, бір орында түра алмай, әрі қызуқанды болып, тез шамданатын кез келген жағдайда ортада белсенді болып жүретін ұшқалақтықпен кез келген нәрсеге ден қоя кететін, әсіресе осы кезеңде сезім шырғалаңына көп ұшырап жатады. Әрі сезімдегі қарым-қатынасы тұрақсыздау болып, өзгелердің ықпалына тез түскіш болып отырады. Ішкі жан-дүниесінде балалықтың табы болып тұрғанымен, сыртқы келбетінде үлкендіктің белгілері де сыр бере бастайды. Осылайша жаңаша келбеті қалыптасып, өзіндік кұрделі үдерістері орын алады. Студент деген халық негізінен бала сияқты болғанымен, сол жүрісімен есейіп те жатады. Олардың есейіп жатқаны аңғарылмай да қалады. Мұны әр түрлі жағдайда әртүрлі сипатта ғана аңғаруға болады.
Студенттерді отбасылық өмірге этностық құндылықтар арқылы психологиялық тұрғыда дайындау мәселесінде біз әрбір ұлттың қанына сіңген қасиеттерін басты назарға алып отырмыз. Яғни, халқымыздың өзiндiк мәдени, рухани, ұлттық салт-дәстүрлерi, жалпы алғанда этностық құндылықтары айқын қалыптаса бастаған сонау қазақ хандығы тұсындағы және одан бергi дәуiрлердегi тарих беттерiнде рухани-эстетикалық тәлiм-тәрбиенiң алтын қазынасы жатыр. Осы алтын қазына негізінде жастарды отбасылық өмірге психологиялық дайындау бүгінгі күні қажетті де, маңызды жағдайлардың бірі болып отыр. Сонымен қатар, оны жастар тәрбиесіне пайдалануда ғылыми-теориялық тұжырымдап, эксперименттік тұрғыда зерттеу басты міндеттердің бірі.
Зерттеудің теориялық талдауында біз отбасы, отбасылық шиеленіс, этностық құндылықтармен отбасылық қарым-қатынасты ғылыми негіздеп көрсеттік. Осы орайда, біз өз зерттеулерімізде нарық жағдайында этностық құндылықтар арқылы студенттерді отбасылық өмірге психологиялық дайындауды мақсат етіп қойдық.
Жастардың отбасылық өмірге деген қатынасын анықтау арқылы болашаққа жоспарды құра білу дағдыларын дамыту бүгінгі күні өзекті болып отыр. Жастар сезімнің шырмауында қала беріп, алып-ұшпа көңілден жоспарсыз, яғни отбасын құрмай жатып балалы болып, оның өміріне жауапкершіліксіздік танытып жатқанын қазіргі ақпарат көздерінде көріп, өмірде куә болып жүрміз. Осы орайда, халқымыздың «жетімін жылатпаған» деген даналық сөзі еріксіз ойыңа келеді. Сондықтан жастарды ұлтымыздың қасиетті құндылықтарымен тәрбиелеп, өмірге бағыттау басты мәселелердің бірі болып табылады.
Студенттердің отбасылық өмірге дайындығын қалыптастыру жұмыстары бойынша эксперимент жүргізіліп нақты талдаулар жасалды. Эксперимент жұмыстар нақты жоспарға сәйкес қолға алынып, өз уақытында жүргізілген болатын. Экспериментке қатысушы респонденттерге М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінің «Педагогика және психология» мамандығының 3-4 курс студенттері (80 қатысушы) таңдалды. Респонденттер бұл экспериментке жоғары белсенділікпен қатысты. Оларға моральдық-психологиялық жағдайлар жасалды. Эксперимент тапсырмалары мен материалдары жеке таратылды. Нұсқау бойынша түсіндірме жұмыстары жүргізілді. Жоғарыда атап кеткендей бұл кезеңде үш әдістеме пайдаланылды.
Эксперименттің бірінші кезеңі 2021 жылдың қыркүйек- қазан айларында студенттерінің отбасылық өмірге дайындығы бойынша психодиагноситкалық зерттеулер арқылы жүргізілді.
Келесі кезекте біз әрбір психодиагностикалық зерттеулерге талдау жасаймыз.
Бірінші әдістеме К.Ғ. Жүнісованың «Отбасындағы кейбір мәселелер» атты 13 сұрақтан тұратын сауалнамасы жүргізілді. Бұл сауалнама студенттердің отбасын құруға қаншалықты дайын екендігі анықталды. Бұл әдістеменің нәтижелері төмендегідей болды:

Кесте 1- 3-4 курс студенттердің отбасылық өмірге дайындығының көрсеткіштері (N-80)





Cұрақтар №

Жауап варианттары

3курс студенттері

4 курс студенттері

Жалпы ұпай саны







%

балы

%

балы

%

балы

1

2

3

4

5

6

7

8

1

1

33,7 %

1

48,4 %

2

82,1%

3

2

-

-

-

-

-

-

3

11%

1

6,9%

1

17,9%

2

2

1

35,1 %

2

27,8%

1

62,9%

3

2

16,2%

1

13,1%

1

25,1%

2

3

2%

1

10%

1

12%

2

3

1

36,1%

1

27,8%

1

63,9%

2

2

6,1%

1

15%

1

21,1%

2

3

4%

1

11%

1

15%

2

4

1

12,2

1

18,9

1

31,1

2

2

11

1

14,2

1

25,2

2

3

18,2

1

25,5

1

43,7

2

5

1

18,6

1

17,4

1

36

2

2

21,8

1

17,2

1

39

2

3

6,7

1

18,3

1

25

2

6

1

6,7

1

9,3

1

16

2

2

19,6

1

16,5

1

36,1

2

3

32,1

1

15,8

1

47,9

2

7

1

17,1

1

6,5

1

23,6

2

2

19,5

1

19,4

1

38,9

2

3

25,2

1

12,3

1

37,5

2

1-кестенің жалғасы



1

2

3

4

5

6

7

8

8

1

17,2

1

36,9

1

54,1

2

2

17,2

1

12,7

1

29,9

2

3

8,8

1

7,2

1

16

2

9

1

12,2

1

15

1

27,2

2

2

21,3

1

17,6

1

38,9

2

3

19,6

1

14,3

1

33,9

2

10

1

16,3

1

18,5

1

34,8

2

2

8,5

1

15,6

1

24,1

2

3

19,2

1

21,9

1

41,1

2

11

1

19,1

1

8,7

1

27,8

2

2

5,1

1

9,9

1

15

2

3

28,9

1

28,3

1

57,2

2

12

1

2,7

1

3,2

1

5,9

2

2

33,2

1

19,7

1

52,9

2

3

11,6

1

29,6

1

41,2

2

13

1

13,9

1

15,6

1

29,5

2

2

20,5

1

9,7

1

30,2

2

3

16,9

1

23,4

1

40,3

2

Тапсырманы орындау барысында әрбір сұрақ бойынша пайыздық көрсеткіштері анықталып, оны баллдық жүйеге келтіріп алып отырмыз. Біздің зерттеумізде сауалнамада көрсетілген жауап нұсқасы (1 сұрақ 2 жауап) таңдалған жоқ. Сұрақ нұсқасында «Жоқ балалы болғым келдмейді» деген жауап таңдау тапқан жоқ. Себебі, әрбір жас өмірге ұрпақ әкелу қажеттігін түсінеді. Эксперимент қорытындысында студенттер төменгі және орташа деңгейдегі дайындық көрсеткіштерін көрсетті. Жеке сөйлесу барысында біздің анықтағанымыз: жастардың ақылы негізде оқуы, ата-анасына еңбегін ақтауы және карьера жасау деген мәселелер алдыңғы қатарға шықты.


Жоғарыдағы кестеде берілген жауап нәтижелерінен біз 3-4 курс студенттерінің отбасылық өмірге дайындығының деңгейлерін анықтап алдық. Оның нәтижелері төмендегі кестеде берілген.

Кесте 2- 3-4 курс студенттерінің отбасылық өмірге дайындығының деңгейлері (N-80)





№

Респонденттер

Төмен

Орташа

Жоғары

1

3 курс студенттері

61,3

28,3

10,4

2

4 курс студенттері

48,1

33,6

18,3




6- сурет. Студенттердің отбасылық өмірге дайындығы

Екінші әдістемеде «Отбасындағы қарым-қатынасты айқындау» сауалнамасы пайдаланылды. Бұл әдістеменің авторы Э.Г.Эйдемеллер және В.Юстицкис (2000). Пайдаланылған әдістеменің мақсаты: индивидтің жалпы қобалжуын зерттеу, оның отбасына деген көзқарасы және отбасының оны қалай қабылдайтынын анықтау болып табылады. Бұл сауалнамасы 21сұрақтан тұрады. Бұл әдістемеден біз отбасына деген қатынасын, ол туралы әсерлерін анықтай аламыз. Сонымен қатар, болашақтағы отбасындағы мүмкін жағдайлардың алдын алу мақсатында мәліметтер алынады. Біздің қозғап отырған «Отбасылық қобалжу» деген ұғымда отбасының бір мүшесі үшін, қалған мүшесі бейсанада қобалжитыны белгілі.


Кесте 3- 3-4 курс студенттерінің отбасылық қобалжу көрсеткіштері (N-80)



№

Нәтиже көрсеткіштері

3 курс студенттері

4 курс студенттері

1

Суб шкала В

47%

53%

2

Суб шкала Т

39%

35%

3

Суб шкала Н

20%

22%

Отбасылық қобалжу сауалнамасы бойынша үш суб шкалада 3 курс студенттері студенттері жоғары көрсеткішті көрсетті. «Отбасындағы қарым-қатынасты айқындау» сауалнамасының нәтиже көрсеткішін төмендегі суреттен көруге болады.



7-сурет. Отбасындағы қарым-қатынасты айқындау

Эксперименттің диагностикалық кезеңінде жүргізілген үшінші әдістеме «Отбасына деген өзіндік көзқарас» болып табылады. Бұл әдістеме авторлары Е.Бене және Д.Антони Е.Бене (1999ж.). Әдістеме отбасындағы тұлғаның эмоциялық қатынасы мен көзқарасын анықтауға арналады. Тест бізге отбасы мүшелеріне деген тұлғаның сезімін, қатынаста өзін қалай қабылдауын сандық және сапалық жағынан бағалауға мүмкіндік алады. Тұлғаның қандай психологиялық қорғану типін қолданып жүргенін анықтауға болады. Бұл әдістемені пайдалану себебіміз: отбасылық қарым-қатынас болашақ отбасы иегерін тәрбиелейді. Отбасына деген жағымды қатынастың орнауы үшін әрбір мүшесінің рөлі ерекше. Сондықтан отбасына деген эмоциялық қатынасты анықтау арқылы біз болашақ отбасындағы кездесетін немесе тұлға қашқақтайтын жағдайларды анықтадық.


Пайдаланып отырған әдістеменің екі түрі бар:
1) 4- 6 (8) жас кіші балалары үшін;
2) 6- (8) 10 жастағы балалар мен студенттерге арналған түрі. Кішкентай балалар арналған нұсқасында қатынас келесі мазмұнды береді:

  • баладағы жақсы сезім өзгеден алынатын жағымды сезім ретінде болады;

  • балада жағымсыз сезімнің пайда болуы, өзгеден шығатын күйзелісті қайталау түрінде;

  • өзгеге тәуелді.

Ересектерге арналған варианты тұлғааралық қарым- қатынасты зерттеуге арналады:

  • Бұл екі түрлі жағымды қатынастан тұрады: әлсіз және күшті. Бұл жерде әлсіз сезім достықты мақұлдау және қабылдаумен байланысады, ал күшті сезім жыныстық күйзелістен, ол жекелік жыныстық байланыс және айла –амалдан тұрады;

  • Екі түрлі жағымсыз қатынас: әлсіз және күшті: әлсіздігі достықты қабылдамау мен мақұлдамаудан тұрады; күштілігі кектену мен қастасудан тұрады.

Бұл әдістемені жүргізуде 20 фигурадан тұратын материал берілді. Бұл фигуралар барлық жастағы адамдардың түрін, мөлшерін, көлемін бейнелейді. Себебі бұл отбасы мүшелерін арнайы жасауға көмектеседі. Әдістеменің әрбір сұрағы бөлек жеке жолаққа жазылып, көрсетілген. Экспериментке қатысушыларға сөздер кімге арналады соны байқап сол фигурамен бірге жәшікке салыңыз деп сұрадық. Әдістеменің басты міндеті сыналушыларды келесі субьектіні көру эмоциялық реттелу арқылы жүргізіледі. Сыналушылар ыңғайлы дене күйінде отбасы мүшелерін көрсететін фигураларға жақын жерде орналасады. Сыналушыларға фигураларды таңдатып алып, келесі кезекте одан отбасы мүшелерінің қайсысын көретін сұрап отырдық. Алынған мәліметтерді хаттамаға тіркеп отырдық. Бұл фигуралармен жұмыс жасап отырғанда отбасы мүшелерімен қарым-қатынасқа түскендей сипатта қарастырады. Төменде біз осы әдімтеме бойынша алынған мәліметтердің көрсеткіштерін ұсынамыз:

Кесте 4- 3-4 курс студенттерінің отбасындағы эмоциялық қатынас көрсеткіштері (N-80)





№

Сыналушы топтар

Жағымды қатынас

Жағымсыз қатынас

Тәуелді қатынас

1

3 курс студенттері

54%

12%

34%

2

4 курс студенттері

61%

9%

30%

Бұл әдістеме бойынша біз жағымсыз қатынастардың көрініс бергенін байқап отырмыз.



8-сурет. Студенттердің отбасына эмоциялық қатынас көрсеткіші

Сыналушылармен пікірлесу барысында біз оның себептерін төмендегі мәселелерден туындайтынын анықтадық:



  • Ата-анасының ажырасуы;

  • Ата-анасының жағымсыз әдеттерге бой алуы;

  • Қалаған мамандығына түсуге мүмкіндік бермеу;

  • Материалды құндылықтарды қанағаттандырылмауы;

  • Шектен тыс қамқорлық пен талапшылдық.

Экспериментіміздің екінші кезеңінде біз студент-жастардың отбасылық құндылықтары анықтадық. Студенттердің отбасылық өмір туралы пікірін білу үшін «Менің қиялымдағы отбасы» тақырыбында эссе жазылды. Бұл бізге жастардың отбасылық өмірге деген жағымды және жағымсыз сезімдерін, материалдық жағдайға деген қатынасын және жыныстық қарым-қатынас маңыздылығын, жалпы алғанда отбасылық құндылықтарды анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижесінде төмендегі кестеде көрсетілді:

Кесте 5- 3-4 курс студенттерінің отбасылық өмір құндылықтары мен көрсеткіштері





№

Отбасылық өмір құндылықтары

Көрсеткіштері

1

2

3

1

Жағымды сезімдер

-жауапкершілік;
-сенімділік;
-бақытты болу;
-қамқорлық;
-сыпайылық;
-татулық;
-түсінушілік;
-келісушілік;
-сүйіспеншілік;
-көмектесу;
-қуаныш;
-қолдау;
-адамгершілік;
- қарапайымдылық;
-мейірім;
-қуаттау;
-тірек;
-татулық;
-әдемілік;
-адалдық;
-шынайылық;
-тіл таба білу.

5- кестенің жалғасы



1

2

3







-қуаттау;
-тірек;
-татулық;
-әдемілік;
-адалдық;
-шынайылық;
-тіл таба білу.

2

Жағымсыз сезімдер

-ұрыс-керіс;
-реніш;
-қайғы;
-түсініспеушілік;
-алдау;
-сенімсіздік;
-жауапсыздық;
-менсінбеушілік;
-өркөкіректік;
-менменшілдік;
-эгоистік.

3

Материалдық

-қызмет;
-қаражат;
-дүние-мүлік;
-тәуелсіздік;
-өзбеттілік.

4

Жыныстық қарым-қатынас

-мәдениет;
-тазалық;
-сауаттылық;
-пәктік;
-адалдық.

5

Ата-аналық рөлдер

-тәрбие;
-жылылық;
-махаббат;
-үлгілі әке;
-аяулы ана.

Жоғарыдағы кестеде біз жастардың отбасылық өмір құндылықтарын анықтап алдық. Осы көрсеткіштер бізге қазіргі жастардың отбасылық өмір құндылықтарының пайыздық сипатын беруге мүмкіндік берді.

Кесте 6- 3-4 курс студенттерінің отбасылық құндылықтары





№

Сыналушылар

Жағымды сезімдер
%

Жағымсыз сезімдер
%

Материалдық жағдай
%

Жыныстық қарым-қатынас
%

Ата-аналық рөлдер
%

1

2

3

4

5

6

7

1

3 курс студенттері

27,1%

5,7%

35,2

12

20

2

4 курс студенттері

33,1%

3,1%

34,9

15

13,9


9 -сурет. Студенттердің отбасылық құндылықтары

Жоғарыдағы 6- кестеде көріп отырғандай қазіргі жастардың басты құндылықтары материалдық жағдай (3 курс студенттерінде -35,2 %; 4 курс студенттерінде -34,9%) болып отыр. Яғни, жеткілікті материалдық жағдай болған жағдайда ғана жағымды қатынас болады деген пікірмен сайып келеді. Отбасындағы түсініспеушілік, ұрыс-жанжал және отбасылық дағдарыстың шығу себебін материалдық жағдаймен байланыстырады.


Осы кезеңде «Отбасы мен үшін» сауалнамасында біз этностық құндылықтарымызды анықтайтын сұрақтардан тұрды. Отбасылық құндылықтарды этностық негіздеуде 4 сұрақ құрастырылды (авторлық). Бұл сұрақтар сыналушылардың отбасы туралы елестетулері анықталды. Әдістемеде пайдаланылған әрбір 4 сұрақтың мүмкін 3 жауабы бар. Мәселен:

  1. Отбасы құрылыс болса, онда ол- мешіт;

  2. Отбасы әуен болса, онда ол- дәстүрлі ән;

  3. Отбасы түс болса, онда ол -көк;

  4. Отбасы кино болса, онда ол -қазақ ертегісі.

Бірінші этностық (4 пікір), яғни, (№ 1) сыналушы өзі туралы жазған пікірдің ішінде «Отбасы мешіт» деген пікірде көрсетпесе оны ол қай орынға қойғаны туралы позициясы анықталады. Мәселен, сыналушының «Отбасы мешіт» деген пікірі 4 пікірдің ішінде 2 орында тұрса х = 2, мұнда х– 4 қатардағы пікірдің реті. Ендеше к = х, яғни, а= 10-х, егерде, х = 2 болса, онда, а=2 немесе «отбасы мен үшін» позициясындағы этнопсихологиялық көрсеткіш немесе «а» көрсеткіші немесе № 1 көрсеткіш 9–ға тең болады. Себебі, бізде N= 80.

Кесте7- Этностық құндылықтардың эмпирикалық көрсеткіштері.





Конструкттар

Эмпирикалық көрсеткіш

Өлшеу бірліктері

Ескертулер

Отбасы құрылыс болса

1. Үш пікір:

  • коттедж;

  • мешіт;

  • көп қабатты үй

1-10 балл

Сыналушыға берілген көрсеткіштер пайызға және 1-10 баллға аударылады.

Отбасы әуен болса



2. Үш пікір:

  • рок әуен;

  • дәстүрлі ән;

  • классикалық ән




Отбасы түс болса

3. Үш пікір:

  • қызыл;

  • көк;

  • сары







Отбасы кино болса

4. Үш пікір:

  • фантастикалық фильм;

  • телехикая;

  • қазақ ертегісі

Жоғарыдағыға ұқсас басқа этнопсихологиялық көрсеткіштердің нәтижелері бірдей өңделеді: 3; 4; ......10.
Мәселен, 1 сыналушы «Отбасы мешіт» деп бірінші қойса – 5балл береміз, екінші қойса – 4 балл, ал, үшінші қойса- 1 балл береміз. Барлығы 10 баллды құрайды. Қалған сұрақтарда дәл осылай талданады.
Зерттеу нәтижелерін өңдеу және талдау.
Зерттеудің таңдау көлемі- N= 80.
Алынған мәліметтерді талдай отырып, мынадай сапалық талдауларды тұжырымдаймыз. Жоғарыдағы эмпирикалық көрсеткіштерге орай, бірінші конструктор бойынша 3 курс студенттерінің 48,1 пайызы мешіт, 32 пайызы коттедж, 19,9 пайызы көп қабатты үй деп көрсетті. Ал, 4 курс студенттерінің 54 пайызы мешіт, 26,3пайызы коттедж, 19,7 пайызы көп қабатты үй деген жауап берді. Келесі кезекте екінші конструктор бойынша 3 курс студенттерінің 54 пайызы дәстүрлі ән, 31,3 пайызы классикалық ән, 14,7 пайызы рок ән деп белгілесе, 4 курс студенттерінің 38 пайызы классикалық әуен, 41 пайызы дәстүрлі ән, 21 пайызы рок әуен деп көрсетті.
Үшінші конструктор бойынша 3 курс студенттерінің 41,3 пайызы көк түс, 32,4 пайызы қызыл түс, 8,9 пайызы сары түсті белгілесе, 4 курс студенттерінің 36,7 пайызы көк түс, 30,5 пайызы сары түсті, 32,8 пайызы қызыл түсті белгіледі.
Соңында төртінші конструктор бойынша 3 курс студенттерінің 62,6 пайызы қазақ ертегісі, 24,6 пайызы телехикая, 12,8 пайызы фантастикалық фильді белгіледі. Ал, 4 курс студенттерінің 46,7 пайызы қазақ ертегісі, 36,1 пайызы телехикая, 17,2 пайызы фантастикалық фильді көрсетті.
Сонымен, 3 курс студенттерінің әрбір конструктор бойыншажауаптарын белгілей келе этностық құндылықтарының пайыздық көрсеткішін шығарамыз. 3 курс студенттерінің этностық құндылықтары-51,5 пайызды көрсетсе, 4 курс студенттері 44,6 құрайды.
Этностық құндылықтарды анықтау мақсатында жүргізілген сауалнамыздың нәтижесі төмендегі кестеде беріледі:

Кесте8- Студенттердің этностық құндылықтары





№

Этностық құндылық конструктары

3- курс студентттері

4- курс студентттері

1

Отбасы құрылыс болса

48,1

54

2

Отбасы әуен болса

54

41

3

Отбасы түс болса

41,3

36,7

4

Отбасы кино болса

62,6

46,7




Қорытынды

51,5

44,6

3-4 курс студенттерінің отбасылық құндылықтарының этностық деңгейін анықтауда алынған мәліметтердің сенімділігін анықтаудағы эксперименттік болжамды тексеру үшін Манна – Уитнидің U – критерийі қолданылды.


Орташа статистикалық мәнділікті ранжілеу келесі формула бойынша есептелді:
n x (n x + 1)
U эмп = (n1- n2) + - T x
2
n1; n2- этностық құндылықтар саны;
T x - рангтік сумма арасындағы жоғарысы;
nx – жоғары суммадағы этностық құндылықтардың саны (nx= 4, n1 және n2 идентификацияланған)
Мәнділік деңгейі U кр үшін кестелік мөлшер төмендегідей:
114 (p≤ 0,01
138 (p≤ 0,05)
Uэмп мен U кр салыстыра отырып, біз студенттердің этностық құндылықтарының қалыптасу деңгейін анықтадық.

Кесте 9- U – критерийі бойынша 3-4 курс студенттерінің этностық құндылықтарқалыптасу ерекшеліктерінің статистикалық мәнділігі





Салыстыратын қатар

Орташа

Uэмп

Ерекшелік мәнділігі

1



3курс студенттерінің өз этносына «+»

1,49

48


мәнділігі
p≤ 0,01

3курс студенттерінің өз этносына «-»

0,31

2



4 курс студенттерінің «+»

1,41

44,3

мәнділігі
p≤ 0,05

4 курс студенттерінің «-»

0,26

Бұл кезеңде біз отбасылық психотерапия элементтері арқылы студенттердің отбасына деген этностық көзқарастар қалыптастыруға бағыттадық.


Үшінші кезең ақпан-наурыз-сәуір айларында жүргізілді. Бұл кезеңде психологиялық алдын алу мақсатында әлеуметтік-психологиялық тренингтер жүргізілді. Біз тренингке қатысушыларға еркіндік принципін пайдалана отырып, ұйымдастырылды. Тренинг аптасына екі күнде студенттерді 4 топқа бөліп жүргіздік. Себебі, тренинг нәтижелі болу үшін 20 қатысушыдан көп болмауы қажет. Төменде біз студенттерді отбасылық өмірге дайындау мақсатында тренинг бағдарламасын ұсынамыз:
Кесте 10- Студенттерді отбасылық өмірге дайындау мақсатындағы психологиялық тренинг бағдарламасы



№

Тақырыбы

с

мақсаты

Сипаттамасы

1

2

3

4

5

1

Менің отбасымның болашағы

2

Өзінің отбасылық тәжірибесін түсіну және қабылдау; жыныстық –рольдік иденфикация, қарама –қарсы жыныс өкілімен қарым –қатынас орнату іскерлігі, отбасындағы қарым –қатынас, отбасының болашағы жайлы түсінік қалыптастыру, салт-дәстүрлерді дәріптеу.


жүктеу/скачать 0.76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12



©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет