сезу есі ажыралады.
Бұлардың басқа ақпаратты жадта қалдыру сипатына байланысты
вербалды (сөздік ес), бейнелі, моторлы (қозғалыс есі),эмоционалды (көңіл, сезім, толғанысесі), сондай-ақ заттардың кеңістікте, уақыт аралығында жайғасу, сандық, аты-жөні, адамдарды жадта қалдыру ес түрлері бөліне қарастырылады.
Жадта қалдыру үдерісінің даму дәрежесін ескерумен есті тікелей нақты және жанама деп ажыратудың да үлкен маңызы бар.
Тікелей нақты естің ерекшелігі – есте қалдырылған материалдың өңдеуі кем, қалай қабылданса, сол күйінде бейнеленіп, психикалық бекімге түседі. Мұндай жағдайларда субъект материалды көп мәрте қайталаумен,
ешқандай құрал, әдіс қолданбастан, өңдеусіз жаттап алады.
Жанама ес –материалды есте қалдырудың әдіс, жолдарын іздестіріп, мағынасын түсініп, талдау, салыстырумен орындалатын ес түрі. Есте қалдыру әдісі бойынша ес механикалық және ассоциативті (мағыналы) ес-түрлеріне ажыралады.
Адам жадының негізгі қызметі ақпарат іздерін мағыналы (ассоциа-
тивті) байланыстар бойынша есте қалдыру және қайта жаңғырту. Ассо-
циативті естің үш түрі танылған: сыбайлас байланысты ес: ақпараттар
қандай да мәнді өңдеуге келтірілмейді, олар арасындағы байланыс түрі
өте қарапайым; қарама-қарсы байланысты ес: логикалық (қисынды)
қарсы қойып салыстыруға негізделген байланыс түрі; ұқсастыққа бай- ланысты ес: қандай да бір жағдайды ойға ала отырып, адам онымен
байланысқан және бір оқиға, зат, тұлғаны есіне түсіреді.
Іс-әрекет мақсатына орай келесідей ес түрлерін айыра белгілеуге
болады:
1) ырықсыз ес –ақпараттың өздігінен, қандай да арнайы жатта- уды қажет етпестен іс-әрекет барысында есте қалу түрі. Мұндай ес
балалық шақта аса күшті дамиды да жас ұлғайған сайын бәсеңдейді;
2) ырықты ес – ақпараттың жадта қалуы мақсатқа байланысты, арнайы тәсілдерді қолданумен орындалады.
