Лекция 1 «Этнопсихология және оның ғылыми жүйесіндегі орны»
Мәдени- обьективті детерминацияның
жүктеу/скачать 78.49 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мәдени-психологиялық детерминация
- Балалық шақ
| Мәдени- обьективті детерминацияның ішіне
заттық, орта , ұлттық мәдениеттің обьективтіленген элементтері және табиғи ладшафттық жағдайлар жатады. Мәдени-психологиялық детерминация дегеніміз – ұлттық сана сезімнің элементтері, әлеуметтік тарихи ес. Бұл жерде әлеуметтікиестің негізгі бөлігі тарихи бөлімге және тәжірибиеге, ұлттықсана сезімнің нормативті элементтеріне көп назар аудару керек. Тұлғаның рухани бейнесін қалыптасуында обьектияті мәдени «тіл» факторы үлкен орын алады. Жеке адамның тілдік этностық байланысты өте күрделі. XXғасыр басында В.Гумбольлдт әлемді көрудің ерекше көріністің, ішкі тілдік факторлар мен халық рухы арасындағы үзілмес байланысының бар болуы туралы ой айтқан. Сонымен, тіл адамның әлеуметтенуінің 1ші формасы. Көптеген этнопсихологиылық мектептер мәдениетпен жеке даралық қасиеттердің арасындағы байланысты зерттеуге бағытталған. Америка мәденинттанушысы М.Херсковиц былай деген: « Мәдениет – адамның қолдан жасаған ортаның бір бөлігі, табиғи еместің барлығы -мәдениет» Тұлға әлеуметтенудің қандай да болмасын мәселелерін қарастырғанда олардың барлығы баланың өз халқының мәдениетіне кіруімен – инкультурациямен байланысты. М.Херсковицтың әлеуметтену және инкультурация ұғымдарын ерекшелегенде инкультурайияны индивидтің адамзат қоғамына интеграция, әлеуметтік рольдерді атқаруға қажет тәжірибиені жинау деп түсіндіріледі. Инкультурацияның нәтижесінде мәдениетті, тілді, салттарды, құндылықтарды т.с.с жақсы меңгерген адам. Херсковиц инкультурацияның топтық деңгейде мәдениеттің дамуын, белсенді қызмет етуін қамтамасыз ететін екі деңгейін қарастырады: Балалық шақ – бұл деңгейде мәдениеттің құндылықтарын, нормаларын, тілді меңгеру өтеді. Бала инкультурация процесінің пассивті элемнті емес, оның құралы болады. Есейген шақ - адамның кәмелет жасына толуымен оның мәдениетке Казіргі кезде этнопсихологияда «мәдени
Вертикалды трнасмиссия - мәдени қүндылықтар, сенімдер, дағдылар ата-аналардан балаларға беріледі. Горизонтальды трансмиссия - бала туғаннан бастап есейгеніне дейін өз қүрдастарымен қатынас жасағанда әлеуметтік тәжірибе мен мәдениетті, салт-дәстүрлерді меңгереді. Тікелей емес трансмиссия - индивид әлеуметтену институттарында (мектептерде, вуздарда) және оның ата-аналары мен үлкендері практикасында оқиды. Сонымен түлғаның қалыптасуына мәдени - психологиялық әсері рухани бейненің этностық қүндылықтарының белсенді меңгеруімен байланысты. Бүрынғы замандардан бастап соғыстар мен стихиялық қайшылықтар, бағытты іздеу және қызығушылық адамдарды жер бетінде көшіп, қонуға ықпаЙ етеді Олардың көпшілігі - оралмандар -туған жерлерін тастап кетеді. Визитерлар (дипломаггар, миссионерлер, студенттер) үзақ уақыт бойында бөтен мемлекетге өмір сүреді. Туристер, ғылыми конференциялардың мүшелері т.с.с. үйреншікті емес жағдайда қысқа уақыт бойы түрады. Зерттеушілер әр-түрлі мәдениеттер мен этностар мүшелерінің жағымды өзара қатынас жасаудың көптеген факторларын карастырды: - территория, ол бір немесе бір ғана топтың өзінікі болуы мүмкін; - өзара әрекеттің үзақтылығы (көп уақыт, аз уақыт, күнделікті); - мақсат (өзара іс-әрекет ету, оқу, бос уақытты өткізу); - қоғамның өміріне кіру типі (бақылаудан белсенді қатынасқа дейін); - контактылардың жиілігі мен тереңдігі; - статустар мен қүқықтардың біркелкілі;гі - сандық
- ерекшелік
Мәдениаралық биімділікті зерттеу үлкен манызға ие, оның көмегімен адам жаңа мәдени ортаға бейімделеді, бүл осы процестің нәтижесі болып табылады. Бейімділіктің өмір сүрудің толыктығы мен қанағаттанарлық сезші арқылы көршетш ішкі жағын және жаңа топтың әлеуметтік мәдени өміріне қатысу арқылы көрінетін сыртқы жағын ажыратуға болады. Мәдениаралық мәселесіне деген қызығушьшық XX ғ. басында пайда болды. Р.Редфильд, Р.Линтон және М.Херсковиц деген ғалымдар аккультурация мәселесін де зерттеген және оған топтың басқа топ мәдениетімен үзақ уақыт тікелей қатынас нәтижесі ретінде бір немесе екі топ партнер л ер інің мәдениетінің өзгеруінде көрінеді деп атаған 50
кейінгі мигрантгардың, олардың патологиялық феномендеріне (невротикалық және психосоматикалық бүзылыстар, ауытқыған және мен қылымыстық жүріс -түрыс т.с.с) деген қызығушылық пайда болды. Жаңа
факторлар : Даралық ерекшеліктер - демографиялық және жеке адамдық (балалар және жас адамдар тез бейімделеді, әйел адамдар, қарт адамдар қиын бейімделеді). Өмірлік тәжірибенің жағдайлары (командировкалар, көщіп-қону). Бейімділікке эсер ететін топтық факторлары ретінде өзара эсер ететін мәдениеттердің мінездемелерін айтуға болады: • Мәдениеттер арасындағы үқсастықтар немесе айырмашылықтар; • Оралмандар мен визитерлердің мәдениеттерінің ерекшеліктері; • Жаңа
С. Боннер мәдениаралық қатынастың топқа деген салдарының торт жалпы категорияларын көрсеткен: Геноцид - яғни қарсы топты жоққа шығару. Ассимиляция - доминанттық топтың салт - дәстүрлерін, наным-сенімдерін, нормаларын өз еркімен немесе өз еркінсіз қабылдау, осы топтың ішіне толығымен бейімделу. Сегрегация - топтардың ерекше дамуына бағытталу Интеграция - топтардың өзіндік мәдени біркелкілігін сақтап қалу, олардың қосылу немесе бірлікті өмір сүру жағдайында. Дж. Берри осыған үқсас өз концепциясын үсынды. Оның айтуынша индрівидтерде және топтарда аккультурацияның төрт стратегріясы бар: интеграция - топтар өз мәдениетін сақтап қалады, бір уақытта өз арасында тығыз байланыстар пайда болады ассимиляция - топтар өз мәдениетін жоғалтса да, өз мәдениетімен байланысын жоғалтпайды жүктеу/скачать 78.49 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|