М. К. Молдакулова, Т. В. Бедыч

61 
мастикамен, құрамы тұтқыр заттардан тұратын (парафин, вазелин, керосин) 
және жалтырату ұнтағымен (әк, хром, темір немесе алюминий тотығы) 
жүргізеді. 
Жинақтаудың технологиялық процесіне әртүрлі жұмыстардың түрлері 
кіреді: 
- дайындау жұмыстары; 
- бөлшектер мен жинақтау бірліктерін жинау шарттарымен талап 
етілетін жағдайға келтіру: қайта іске қосу, тазалау, жуу, Өлшем топтарына 
сұрыптау, жинақтау, ыдысқа салу, тасымалдау және т. б.; 
- қосылыстарды құрастыру мүмкіндігін қамтамасыз ету бойынша 
қиыстыру жұмыстары: жиынтықтағы саңылауларды түзету, бұрғылау және 
жаю, тегіс және бұрандалы саңылауларды калибрлеу, тазалау, аралау, 
қырлау, бөлшектер мен т.б. беттерді ысқылау; 
- жеке жинақтау жұмыстары; 
- сызбаға сәйкес бөлшектерді, жинақтау бірліктері мен бұйымдарды, 
ажыратылатын немесе ажыратылмайтын қосылыстарды қорғасын, нығыздау, 
тойтару, дәнекерлеу және т. б. әдістермен алу; 
- жинақтау бірліктерінде бөлшектердің өзара орналасуының және 
салыстырмалы орын ауыстыруының талап етілетін дәлдігін қамтамасыз ету 
үшін реттеу жұмыстары; 
- жинақтау процесінде және ол аяқталғаннан кейін жинау бірліктері 
мен бұйымдардың техникалық құжаттарда белгіленген талаптарға сәйкестігін 
тексеру мақсатында орындалатын бақылау жұмыстары; 
- демонтаждау жұмыстары; 
- жиналған бұйымды тұтынушыға жеткізу мүмкіндігін қамтамасыз ету 
үшін жартылай бөлшектеу. 
Жинақтау жұмыстарына олардың дұрыс өзара орналасуын және белгілі 
бір қондырылуын қамтамасыз ете отырып, түйісетін бөлшектер мен 
тораптарды біріктіру процесі жатады. 
Машиналарды құрастыру кезінде бөлшектер мен тораптардың өзара 
орналасуында қателіктер, тораптарда талап етілетін саңылаулар немесе 
керілулер сақталынбауы мүмкін. Осы қателіктердің себептері бар: 
- дайындау кезінде жанасатын бөлшектер бетінің өлшемдері, пішіні 
және орналасу ауытқулары; құрастыру кезінде бөлшектердің салыстырмалы 
жағдайын дұрыс орнатпай бекіту; 

қаптау және жапсарлас бөлшектердің орналасуын реттеу сапасының 
төмендігі; 

жинау операциясының режимін сақтамау, мысалы бұрандалы 
қосылыстарды созу кезінде; жинақтау жабдығын және технологиялық 
жабдықтарды жасауда күтім қателіктерінің болуы және т. б. 
Берілген дәлдікпен жинақтауды әртүрлі әдіспен алуға болады: 

толық өзара ауысу арқылы; 

толық емес (жартылай) өзара ауысу арқылы; 

топталып өзара ауысу арқылы (селективті жинау); 

62 

реттеу; 

нығыздау немесе бөлшекті өңдеу және ауыстыратын материалдарды 
қолдану арқылы. 
Нақты әдісті таңдау дайындалатын немесе жөнделетін бір типті 
машиналардың санына, өндірісті ұйымдастырудың қабылданған жүйесіне 
және оның техникалық жабдықталуына, жұмысшылардың біліктілігіне, 
сондай-ақ тораптар мен жалпы машинаның конструктивтік ерекшеліктеріне 
байланысты. 
Толық өзара алмастыру әдісі бөлшектің құрастыру (отырғызу) дәлдігі 
партиядан алынған кез келген бөлшектердің іріктеусіз және қиыстырмай 
қосылуын қамтамасыз етеді. Бұл ретте әдіс бөлшектердің өлшеміне рұқсат 
берудің таралған өрістері, оларды өңдеудің жоғары дәлдігі қажет, бұл оларды 
өңдеудің еңбек сыйымдылығы мен құнын арттырады. Алайда, ол 
жинақтаудың өндірістік процесін ұйымдастыруды барынша айқын және 
қарапайым болуын қамтамасыз етеді, сондықтан машина жасауда, әсіресе ірі 
сериялы және жаппай өндірісте толық өзара алмастыру әдісі кеңінен 
қолданылады. 
Топтық өзара алмастыру әдісімен бөлшектерді дайындау кезінде рұқсат 
өрісін кеңейтуге негізделген, ал бөлшектерді жинау кезінде талап етілетін 
саңылауды немесе керуді қамтамасыз ету үшін сұрыптайды және өлшем 
топтары бойынша жинақтайды. 
Жеке келтіру әдісі әрбір бөлшекті жинау кезінде саңылаудың рұқсат 
өрісіне жеткенге дейін оған қосылған бөлшектің өлшеміне жеке 
сәйкестендіріледі.
Жеке келтіру әдісі бойынша газ тарату механизмінің клапандары мен 
ершіктерін, басқа да клапанды тораптарды жинақтайды. Мұндай жинақтау 
әдісі өте қымбат. Оны өте жоғары дәлдіктегі қосылыстарды жинау кезінде 
қолданады. 
Жинақтау әдісімен реттеудің келесі артықшылықтары: 

барлық жерде қолданылуы (бұл әдіс бөлшектердің өндірілу көлеміне 
және соңғы звеноның рұқсат етілген шегіне, тізбектегі звено сандарына 
тәуелсіз қолданылады);

жоғары дәлдікпен қарапайым жинақтау;

нығыздау жұмыстарының жоқтығы;

машинаны пайдалануда, оның дәлдігін қайта қалпына келтіру 
кезеңімен реттеп қосу процесінің мүмкіндігі.
Нығыздап кигізу әдісі (орны бойынша бөлшектерді өңдеу) 
жинақтаудың талап етілетін дәлдігі одан материалдың белгілі бір қабатын 
кесу жолымен бөлшектердің (компенсаторлардың) бірінің өлшемінің 
өзгеруіне тұрады. Ең көп таралған нығыздап кигізу әдістері: қайрау, тегістеу, 
аралау, шаберлеу, ысқылау. 
Нығыздап кигізу әдісі көп звенолары бар бұйымдарды жинау кезінде 
пайдаланылады, бұл ретте компенсатордан басқа барлық бөлшектер үнемді 
рұқсатпен дайындалуы мүмкін, алайда компенсаторды қиюға қосымша 
шығындар талап етіледі. Әдістің үнемділігі айтарлықтай шамада бірнеше 

63 
байланысқан өлшемдік тізбектерге тиесілі болмауы тиіс. Жинақтау дәлдігін 
қамтамасыз ету үшін орнын немесе өлшемдерін өзгерту арқылы 
компенсаторды қолданып қию және реттеу негізгі бөлік болып табылады. Екі 
әдісті қолдану кезінде жиналатын бөлшектер кеңейтілген, экономикалық қол 
жетімді өндірістік рұқсат бойынша жасалады, алайда бұйымның қажетті 
дәлдігін қамтамасыз ету үшін тұйықтаушы буындардың мөлшерін қиюға 
немесе реттеуге қосымша уақыт қажет. 
Бұл ретте қиюды орындау үшін алдын ала жинау, жанасатын 
бөлшектердің дұрыс орналасуын тексеру және компенсаторды нығыздап 
кигізу бойынша жұмыстарды анықтау қажет. Содан кейін, бөлшектеуден 
кейін компенсаторды орнына келтіру жүзеге асырылады. Осыдан кейін ғана 
түпкілікті жинау жүргізіледі. Осының барлығы жинақтаудың жалпы еңбек 
сыйымдылығы мен оның құнын айтарлықтай арттырады. Нығыздау 
операциясын жоғары білікті жұмысшылар орындайды. Реттеу жүргізу 
кезінде қайта жинау қажеттілігі болмайды және жинақтаудың еңбек 
сыйымдылығы төмендейді. Алайда арнайы бөлшектерді (компенсаторларды) 
енгізу бұйымның құрылымын күрделендіреді. 
Реттеу және қиюластыру әдістері кішігірім және ұсақ сериялы 
өндірістерге тән. 

жүктеу/скачать 2.83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: