Мағжан ЖҰмабаев педагогика
Ұғымдардың ішіне қарап бѳлінуі
жүктеу/скачать 1.6 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жалаңаштау.
- Ұғымдардың қомағына қарап бѳлінуі.
| Ұғымдардың ішіне қарап бѳлінуі. Егерде ұғым-
ның бір ғана сыны болса, ондай ұғым – жабайы ұғым деп аталады. Мысалы, тәттілік деген ұғым – жабайы ұғым. Ал енді ұғымның сыны кѳп болса, ондай ұғым күрделі ұғым деп аталады. Мысалы, ағаш деген ұғым- ның сыны кѳп, сондықтан ол – күрделі ұғым. Егер бір- неше ұғымдардың бір яки бірнеше ортақ сындары болса, мұңдай ұғымдар ұқсас ұғымдар деп аталады: қасқыр, түлкі сықылды. Егер бір ұғымның сындары екінші ұғымның сындарына қабысатын болса, мұн- дай ұғымдар қабысатын ұғымдар деп аталады: хайуан һәм жануар, қазақ һәм алаш сықылды. Ортақ сындары болмаған ұғымдар ұқсамайтын ұғымдар деп аталады. Адам һәм тас сықылды сындары бір-біріне қарсы бол- ған ұғымдар қарсы ұғымдар деп аталады: жақсылық, жауыздық сықылды. Жалаңаштау. Біз жылқы, ағаш, адам сықылды зат- тар туралы ғана ойлаймыз. Сол заттардың қаралық, аласалық, кәрілік, қайырымдылық сықылды сындары туралы да ойлаймыз. Яғни бір затты жалаңаштап, сы- нын бѳліп алып, сол сынды жеке бір зат сықылданды- рып ойлаймыз. Заттың сынын заттан бѳліп алып, сол сынды жеке бір зат қып ойлау жалаңаштау деп атала- ды. Осы заттан бѳлініп алынған сын ұғымы жалаңаш (абстракты) ұғым деп аталады. Қаралық, алыстық, жақ- сылық сықылды барлық сындарымен алынған зат ұғы- мы киімді (конкретті) ұғым деп аталады: жылқы, ағаш, мұрын сықылды. 103 «Асыл мұра» сериясы Ұғымдардың қомағына қарап бѳлінуі. Кѳп зат- тарды қомағына алатын ұғым жалпы ұғым деп атала- ды. Қомағына санаулы заттарды ғана алатын ұғым дер- бес ұғым деп аталады. Қомағына бір-ақ затты алатын ұғым жалқы ұғым деп аталады. Жалпы ұғым дербес ұғымның тұқымы деп аталады. Дербес ұғым жалпы ұғымның түрі деп аталады. Бір ұғым оны қандай ұғым- мен салыстыруымызға қарап, әрі жалпы, әрі дербес, әрі тұқым ұғым, әрі түр ұғым болуға мүмкін. Мыса- лы, «адам» деген ұғым «қазақ» деген ұғымға қараған- да, жалпы һәм тұқым ұғым. Ал енді сол «адам» ұғымы «жанды зат» деген ұғымға қарағанда дербес һәм түр ұғым. Ѳзінің қомағына басқа ұғымдарды алатын ұғым со- ның қомағына кіретін ұғымдарға қарағанда бағынды- рушы ұғым деп аталады. Ал енді бағындырушы ұғым- ның қомағына кіретін ұғымдар бағынушы ұғым деп аталады. Жоғарғы бір ұғымға бір дәреже бағынатын ұғымдар бірге бағынатын ұғымдар деп аталады. Мы- салы, «ағаш» ұғымы терек, қайың, қарағайға қарағанда бағындырушы ұғым, терек, қайың, қарағай бағынушы һәм бірге бағынушы ұғымдар. жүктеу/скачать 1.6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|