Ойлауды ѳркендету жолдары

115
«Асыл мұра» сериясы
шы болсақ, жалаңаш пікірді айтуда қасиет жоқ, бала 
пікірді суреттеудің ѳзінен шығарып алсын.
2) Бала заттарды, кѳріністерді ұқсас сындары бойын-
ша тап- тапқа бѳліп үйренсін. Мысалы, дыбыстарды, 
харіптерді бѳлу, ѳсімдікті, жануарды тап-тапқа бѳлу 
сықылды. Бірақ баланы заттарды, кѳріністерді тап-тап-
қа бѳлгізіп үйреткенде, жеңілден ауырға кѳшуді естен 
шығармауға керек.
3) Бала кѳріністердің, ойлардың араларындағы бай-
ламды һәм олардың қайсысы қайсысына себеп екенін 
тауып үйренсін. Бұл балаға мысалдардан ереже – заң 
шығартқызып үйрету сықылды істермен болады.
Адам жанының ақыл яғни білу ісі туралы жалпы 
бір-екі сѳз. Адамның ақыл-есіне жалпы кѳз салсақ, кѳ-
реміз: ақыл-есі бірте-бірте басқыштап ѳркендейді екен. 
Былайша: біз сыртқы сезім құралдары арқылы сырт-
тан түрлі әсер алып, бізде түрлі әсерлену болады. Яғни 
әсерлену арқылы біз сыртқы заттардың сындарымен 
танысамыз. Бұл – сыртқы дүниені біле бастауымыз-
да бірінші адым. Заттың түрлі сынынан болған әсер-
ленулерді бірге қосып, барлық сыны мен заттың ѳзін 
суреттейміз. Яғни біздің жанымызда суреттеу болады.
Бұл – білудің екінші адымы. Онан соң сол заттан біз 
айырылсақ та, біз оның суретін бұрынғы қалпында еске 
түсіреміз. Сол есте сақталған суреттерден жаңа бір су-
рет жасаймыз, яғни қиял қыламыз. Онан соң суреттеу-
лердің сындарын оймен тексеріп, олардан ұғым жасай-
мыз. Ұғымдардан хұкім жасаймыз, хұкімдерден жаңа 
бір ой шығарамыз. Бұдан кѳрінеді: ақыл ісі әсерлену-
ден басталып, суреттеу, ес, қиялды ѳтіп, ойға жетеді 
екен. Ақылдың осылай басқыштап ѳркендеуін білген 
тәрбиеші сѳз жоқ баланы дұрыс тәрбие қылу жолын 
білуге тиісті.

116

жүктеу/скачать 1.6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: