Мазмұны Андатпа

Жұмыс өнімділігі тек қана ұйымдастыру техникалық факторларға ғана емес, сонымен бірге, кеніштегі субъектінің гигиеналық және қатерсіз шарттарына да байланысты. Жоспарланатын өндірісте газ тез ақнық құрамына байланысты 1-категориядға жататын аталыс заттың күші арқылы кенді алуға қолданылатын камералы діңгекті жүйе қолданылады.

Желдетуге қажет ауа мөлшері алыңғы бөлімде айтылған.

Шахтаны жоспарлағанда келесі қтерлі жағдайлар ескеріледі:

1.Қазба төбесінің бұзылуы.

2.Қазбаға жұмысшылардың құлауы.

3.Элект тоғымен зақымдану.

4.Қопарылыс жұмыстарын оындау кезіндегі жарақатттар.

Жерасты жағдайларында жұмыс істеу қолайсыз және зиянды жерлермен байланысты. Мысалы: шаң-тозаңның біркелкі жарықтанбауы, зиянды газдардың болуы, сілкіністер, ылғалдылықтың жоғары болуы. Осылардың әсерінен кәсіби сырқаттар пайда болады.

1.Өкпе ауыруы;

2.Көз ауыруы, әлсіз жарықтанатын жерде жұмыс істегенде;

3.Дірілмен шулы жерден пайда болатын аурулар;

4.Газбен улану;

5.Салқын тиіп ауру.

Жоғарыдағы аталған факторлар адам ағзасына әсер етпес үшін келесі шаралар қолданылады:

1.Ұйымдастыру шараалары;

2.Техникалық шаралары;

3.Санитарлық-гигиеналық шаралары;

4.Өртке қарсы шаралары;

5.Апатты жою жоспары.

2. 
   Өндірістік жарақаттардың алдын алудың қауіпсіздік техниканың шаралары.
   
   1. 
      Тау массаларының бұзылыстарымен күрес шаралары.
      

2. 
   Аралас этапта орналасқан панельді өңдеуге тиім салынады.
   
3. 
   Жұмыстың технологиясы мен ұйымдастыруы қажет аймақтың интенсивті өңделуін қамтамасыз етуі керек.
   
4. 
   Жезқазғандағы кенжар төбесі антематикалық түрде тексеріліп отыруы керек.
   

2. 
   Бұрғылап-аттыру жұмысындағы жарақаттанумен күрес шаралары.
   

2.Зарядтау мен бұрғылау кезінде жұмыстарды біріктіруге болмайды.

3.Атылғыш затты шахтаға жеткізуі іске асырылуы қажет. Атылғыш затты тасымалдау арнайы өзі жүретін машиналармен жүзеге асады, ол қазбаға арнайы инструктардан өткен қопарғыштармен және олардың көмекшілерімен тасымалданады.

4.Қопарылыс жұмыстарын жүргізер алдында қатерлі аймақ шекарасы белгіленіп,постылары қойылуы керек.

5.Қопарылыс жұмыстары дыбыстық сигнализация арқылы жүргізілуі керек.

3. 
   Зумпфтар мен су жинағыштарда жерлестіргіді орналастыру.
   

Су жинағышта жерлестіргіштің орналасуы.

1-жерлестіргіш электрод

2-өткізгіш.

2. 
   Санитарлы-гигиеналық шаралар.
   

1. 
   Шаңмен күрес әрекеттері.
   

Техникалық сипатты шаралар:

• 
  ауаның көп келіп тұрған жеріне кен түсіргішті орналастыру.
  
• 
  Бұрғылау негізінде шаңдарды азайту үшін ылғалды бұрғылау.
  

2. 
   Шумен күрес шаралары.
   

Машина ішінде шуды төмендету үшін дыбысты реттеуші және дыбыс жұтатын қондырғылар қолданылады. Дыбыс толқынының жұтылу деңгейін төмендету үшін жер асты қазбаларында жұтылған кеңістікті қамтитын арнайы дыбыс жұтқыш табындылар қолданылады. Шуды тұншықтыратын перфораторлар (ПНБ-1) шуды 24 тен 15 ке дейін төмендетеді. Кенжарларда желдеткіштердің шуды төмендету үшін ТШ-5 тұншықтырғыштар қолданылады. Қатерлі шуда тау-кен жұмысшылары міндетті түрде құлақ жапқыштармен жабдықталуы керек.

3. 
   Дірілмен күрес жолдары.
   

Жұмыс көлемімен операциялар санын азайту үшін технологиялық процесті жүзеге асыруы, қол жұмысын біртіндеп механизерлеу және автоматизерлер және дистанциялық басқаруғакөшу. Қолға берілетін дірілдеуді қол перфораторлары жәрдемімен төмендетуПР-25, МО-340, ПП-50, В-30 бұрғылау кезінде бұрғы ұстағыш дірілдеуін қондырғылар жүзеге асады.

Қолайсыз өндірістік факторларды шектеуге бағытталған циклді графикке сүйене еңбектік рационалды режим ұсынылады.

4.4. Жарықтандыру

СанН ж Е 2.04-05-2002 жыл.

Сейсмологиялық жұмыстар күндізгі уақытта, ашық жерлерде жүргізіледі. Осыған байланысты табиғи жарық қолданылмайды. Жасанды жарық тек камералды жұмыстарды жүргізу кезінде пайдаланады, яғни алдын-ала алынған материалдарды өңдеу барысында қолданылады. Жарықтандыру үшін әдетте қыздырылған лампалар қолданылады. Осыған орай жарық қалыпты нормадан 250 лк-дан төмен болмауы керек. Ауа-райы жауын-шашынды болғанда аралас жарық, яғни өндірістік объектіні жарықтандыру үшін арнайы берілген норма бойынша табиғи және жасанды жарықтандыру құралдары қолданылады. Ол мына формула арқылы анықталады:

Мұнда Е - жарықтандыру, лк,

Ені В=15 м,

Биіктігі Н=3 м.

Еденнің жұмыс орны бетіне дейінгі биіктігі һ еден=0,8 м.

Терезелер 1 м биіктіктен басталады. Терезелер биіктігі 1,5 м. Ғимарат IV жарық белдеуінде. Минималдық жарықтығы сыртқы қабырғадан 1,5 м қашықтық нүктесінде. Табиғи жарықтандыруды беруді әдістемелік нұсқауларда көрсетілген әдістерге сәйкес орындаймыз. Табиғи жарықтандыру өзінің спектральдық құрамы жағынан анағұрлым ыңғайлы болып есептеледі. Ол табиғи дарықтандыру коэффициентімен (ТЖК) сипатталады. ТЖК – бөлме ішіндегі беттің белгілі бір нүктесіндегі табиғи жарықтық, сыртта аспан ашық болған кездегі белдемдік жарықтандыруға қатынасы, %. ТЖК келесі формула анықталады:

мұндағы: - ТЖК-ның ІІІ ендікке қатысты мәні;

m – жарық климатының коэффициенті;

с – күндік климат коэффициенті.

Бүйірдегі жарықтандыру кезінде ТЖК-ның нормаланған мәнін қамтамасыз ететін терезелердің ауданын S0 келесі формула бойынша есептейді:

,

мұндағы: Sn – бөлме еденінің ауданы, м²;

ен – ТЖК-ның нормаланған мәні;

Кқор – қор коэффициенті;

τ0 – жарық өткізудің жалпы коэффициенті, τ0=τ1τ2τ3τ4;

η0 – терезелердің жарық сипаттамасы;

r1 – ғимаратта төселетін төсеніш беттің және бөлме қабырғасынан шағылудың нәтижесінде ТЖК-ның өсуін ескеру коэффициенті.

Кғим – қарсы тұрған ғимараттың терезені көлеңкелеуін ескеретін коэффициент.

Терезелердің жалпы ауданын мына формула бойынша анықтаймыз:

Құрамдас бөліктердің мәндерін анықтаймыз:

Sn=B*A=15*15=225 м²

=mc, m=0,8, c=0,85

=1,5

=1,5*0,8*0,85=0,68.

η0-дің мәнін анықтаймыз – ғимарат ұзындығының тереңдікке қатынасы 13:1,3=10, В:һ=15:2,4=6,25 бұдан η0=25. Жарық өткізгіш материал ретінде қосарланып ашылатын темір бетонды формалық және реттелмелі жалюздері бар терезені аламыз:

τ1=0,9, τ2=0,6, τ3=0,8, τ4=1, τ0=τ1τ2τ3τ4=0,8*0,7*0,8*1=0,448.

τ1 – мәнін В:һ=6,25 және 1:В=1,3:15=0,86 қатынасынан анықтаймыз: τ1=1,05. Қасындағы ғимарат Р=9 м қашықтықта орналасқан. Нғим=4, Р:Нғим=9:7=2,25. Енді ізделіп отырған ауданды есептейміз:

Беткейде барлық жұмыс орны оқпанның қобылдау ауданы, баспалдақтар, адамдар жүретін жерлер, электромеханикалық қондырғылары бар мекемелер, қоймалар жарықтануы қажет.

Электр тізбегімен қоректенетін жарықтандырғыштардан келесі жер асты жерлері жарықтануы керек:

• 
  оқпанның маңайы;
  
• 
  дайындық кенжарлары;
  
• 
  электромашиналық каларалар, жер асты шеберханалары, электровоздық дело, дәрігерлік пункт, қопарылғыш заттар қоймасы;
  
• 
  адамдар жүретін жерлермен пайдалы қазбаларды тасымалдайтын бос және қосымша қазбалар;
  
• 
  тазартқыш кенжарлар тартылған кернеуі 127В прожекторлық шам қолданылады.
  

Тұрмыстық комбинаттық құрлысы былай жоспарланған медпункт, гардероб, кір жуатын бөлме, дәретхана. Гардеробта әрбір жұмысшы өз киімін сақтауға арналған жұмыс киімін шешетін жер қарастырылған. Шкаф мөлшері жоспарда 35х35 см, биіктігі 1,5 м . Шкафтар арасы 1 м.

Жуынатын жер есебі.

Максимальды жуынатын санына есептегенде су шығыны

Q=n*N, литр (122)

Мұндағы: n- бір адамға кететін су шығыны

N- жуынатындар саны

n=0,75*q/а, л (123)

мұндағы: q-жуынатын жер торының өндіргіштігі

а-1 сеткаға есептелгендегі адам саны

0,75- әрбір аланаға сәйкес жұмыс уақытының коэффициенті

n=0,75*200/3=50 л

Q=50*150 =7500 л

Жұмысшы сеткасының саны

в= Q/0,75*q=7500/0,75*200=50 сетка (124)

в=50 сетка

Ішетін сумен станция жабдықтайды. Аусу сулық станция құрамына бөшкелерді стерилизациялайтын және жуатын жерлер газдалған су дайындау үшін толтырып қою үшін бөшкелер (доляг) бөлім бөлшектерді сақтау және тарату бөлмесі бар. Бір жұмысшыға бөшкені жуу мен стерилизациялау бөлмесінің ауданы 5-10 м² 6-12 м² сатураторлық бөлме үшін –0,035 м². Жалпы су шығыны 3-8˚С ден төмен емес және 20˚С артық емес болуы керек. Бөшкенің сиымдылығы 0,75м. Бір сменада істейтін 20 адамға сиымдылығы 25л су жеткізіледі.

СН-245-63 байланысты денсулықсақтау пункті 4 категорияға бөлінеді:

1-4 дәрігерлі

2-2 дәрігерлі

3-1 дәрігерлі

4-1 дәрігерлі

Денсаулық сақтау пунктінің категориясы жұмысшылардың есептелген санына қарай белгіленеді.

Жұмысшылар саны	Категориялар
300-800	4
801-1200	3
1201-1500	2
1501-2000	1

Аптекалр барлық цехтарда, гардеробта шахта үстінің мекемесінде, асхана маңында барлық эксплуатациялық бөлімдерде және негізгі дайындалған қазбалар забойынан 500 м қашықтықта орналасады. Жер астында істейтін жұмысшыларға алғашқы медициналық жәрдем көрсету оқытылып, индивидуальды таңғыш пакеттер беріледі.

• 
  квершлагтармен әрбір горизонтта өртке қарсы меалл есіктер қойылады;
  
• 
  қылуеттерге желдеткіш есіктер қойылады.
  

14-кесте.

15-кесте.

Өртке қарсы құбыр өткізгіштің есебі.Жер асты өрт құбыр өткізгіш жүйесін қолданып есептейміз. Желдету схемасы : деоналық желдету жүйесі сорып алушы. 1 м²кесінде құлдет үшін 7,7 м³ сағ. су қажет. Мұнда желдету ағыны 2м/с және қылөттің көлденең кесіндісі 7,6 м² Q =7,7*9,6=74 м²/сағ. Құбыр өткізгіштігі сушығыны судың жалпы шығынына есептеледі. Ол өртке қарап қарлысына қажет және бір өрт бағанасынан диаметірі 19 мм. су шығыны м³/сағ. келетін мақсатты суағыны жедел өрт сөндірүге қажет.

Негізгі қылөттер мен брельсберктегі құырлар Q =74*70= 104 м³/сағ. судың көлемін қамтамасыз етілуі керек. Оқпан маңындағы қазбалармен квершлактағы қазбаларды жабдықтау үшін сағатына 104 м³ су керек. Шахтаның әрбір қанатында 6 понель бар, балығы 12. Әрбір понельге технологиялық мұқтаждыққа болжаммен 6 м³ су керек болса, онда сағатына 6 панельге төменгі көлемде су керек.

6*6=36 м³

Ал участка да «К» нүтесінен «0» нүктесіне дейін сағатына барлығы;

Q =104+36=140 м³ су кетеді.

d1=0,0188√ Q 1/V; (125)

d1=0,0188√ 104/2=1,30 м.

ГОСТ бойынша 150 мм. қабылдаймыз. Магистральдық қубырдың диаметрі;

d2=0,0188√Q 2/V; (126)

d2=0,0188√104/2=0,135 мм.

ГОСТ-қа сәйкес 150 мм.

Құбырлардағы судың тегеруін рдник, шахта бойынша жалпы тегеруін төменгі формуламен есептейміз;

Н=1,05*(l1*А1 Q ²1 + l2*А²1* Q ²1 )+60 (126)

Мұндағы; l1 – учаскадағы жүргізілетін магистральдық құбырлардың ұзындығы –90 м.

l2– желдеткіш қылуөтті брегисбергтен панельдік алаңның шетіне дейінгі ұзындығы 340 м. А1, А2 – құбырлардың (l1, l2 ) сыбағалы кедергілері. А1=0,00000266, А2=0,0000067

1,05- жергілікті кедергілерді ескертетін коэффициент. Нк=60 м, құбырлардың тарамдалар алдындағы ескерілетін жегеуіріні.

Q1=140 м³ , Q2=104 м³ , участкалардағы судың жоғарыда келтірілгеннің маңыздысын формулаға енгізсек , сонда құбырлардың жалпы тегеуіріні төменгі санға тең болады.

Н=1,05*(340*0,00000266*140²+90*0,0000067*104²)+60=85,032*100=85032 Па.

Есептелініп алынған судың тегеуіріні өте үлкен норма бойынша , ол 150 м аспау керек. Сондықтан оқпан ішінде тегеуірінді төмендететін редуктор қойылуы керек.

Шахта бетіндегі өртті сөндіру үшін жүргізілетін құбырларды жобалау.

Су шығынын есептеу.

Үстіңгі алаңдарда өрт сөндіруге үздіксіз үш сағат бойы сөндіруге жетуге тиісті 300 м³ тек кем болмауы керек.

Бір өрт сөндіруге сағатына төмендегідей судың көлемі керек.

Q=104-36=68 м³

Олай болса , онда ол қойманың ішіндегі судың көлемі 104х3=312 м³ болуы керек , есеп үшін 312 м³ алынады. Су қоймасы таза ауа жүргізетін оқпаннан 100 метрден артық болуы керек. Сондықтан , есеп үшін оқпан мен қойманың арасындағы ұзындығы hн=100 м алынады. Су қоймасының жанында насос станциясының құрлысы салынады , онда екі насос (станциясының құрлысы салынады) болуға тиісті. Бірінші жұмысты , екіншісі резервте. Су қоймасынан әрбір оқпанға ұй құрылыстарына, өртке қарсы су құбырлары жүргізіледі. Биік оқпандардың ауыздарынлда дөңгелек схема бойынша су себелегіш отырғыштары бар құбырлар жүргізіледі. Олар су қоймасымен байланысты болу керек. Дөңгелек схемадағы құбырларға сағатына төменгі судың көлемі керек.

Q=S*V=25*2=50м³ (127)

Құбырлардың ішкі диаметрін есептеу.

Егер судың жылдамдығы 2 м/с болса, онда оқпан жанындағы дөңгелек схемадағы құбырлардың төмендегі формула арқылы есептейміз

d=0,0188*√Q/V=0,0188*√50/2=0,094

Гост бойынша d=100 мм қабылданған құбырлардағы судың тегеуірінің есептеу насос станциясынан негізгі оқпанға дейінгі құбырішіндегі судың тегеуірін мөлшері төменгі есеп бойынша саналады.

Нн=1,05*l*A*Q² * Нн (128)

Нн=1,05*100*0,00000208*50²+60=65 *100=6500 Па

Егер копердің биіктігі 60 м, ал құбырдың диаметрі 100 мм еске ала отырып коперде болатын (төменгі есеп ал) өртті сөндіру тегеуіріннің төменгі есеп арқылы шеше аламыз.

Нн =1,05*160*0,00000208*25²+60+60=121*100=12100 Па

Мекемелермен өндіріс ауданының құрлысының арасында құбыр өткізгіштің копері 121 м су бағанасының тегеуірінің қамтамасыз ететін насос станциясынан қуатты насостар қолданылады. Шахта астының мекемесінде диаметрі 70 мм болатын зарт краны орналастырылады.
4.9. Тау-кен құтқару ісі.

Кеніштегі құрылыс және эксплуатация арнайы инструкциямен арнайы тау-кен құтқарушылық жұмыстарымен айналысатын тау-кен құтқарушы жасақпен жабдықталынады. Бұдан басқа кеніштегі қосымша ВТС4 қызметі жұмысшылар жалпы техниктер арасынан ұйымдастырылады. Қосымша қызмет жасақтары ВТС4 командирінің басшылығымен жұмыс істейді. Қосымша қызмет жасақтары табиғи сәйкес құралдармен жабдықталынады.

Бұл арнайы шахтада апат бола қалған жағдайда оның бастапқы даму стадияларында жою үшін қолданылатын операивтңі техникалық шаралар туралы документ. Жоспарды өндірістің бас инженері құрайды. Оған қосымша қызмет жасақтарыкомандирлері қатысады, комбинаттың бас инженері бекітеді. Әрекет мерзімі 6-ай. Жоспарды қолдану мүмкіндігіне қарай апат орнына байланысты рет саны қойылады. Жоспар үш бөлімнен тұрады:

1. 
   Оперативтік бөлім
   
2. 
   Апатты жоятын адамдар арасында міндет бөліп беру және әрекетке, тәртіпке келтіру.
   
3. 
   Апат туралы жедел құлақтандырылатын адмдардың түлері.
   

Апат түрі Жезқазған кенішінде 220 горизонтта су ағынының кенет артуы.

Адамдардың шығу жолы.

Мүмкін болған қазбалардағы су басып қалуларды адамдар жоғарғы кеңістікте шығып жауапты басшының айтқанын істейді.

№ 14 Позиция.

Жезқазған кенішіндегі жұмыс істемейтін күндер мен демалыс, мейрам күндері электр энергиясының өшіп қалуы.

Адамдардың шығу жолы.

Қазбалардың бітпей қалуы кеззінде адамдар жоғары кеңістікке шығып жауапты басшының әрекеті бойынша жасалады. Басқа бөліктердегі адамдар жауапты басшының айтуымен бөгеттерді табу және қалпына келтіру жұмысшыларымен айналысады.

Апатты жою жоспары.

Апатты жою адамдарды құтқару шараларын қолданады	Шараларды өткізетін жауапты адамдар	Жұмыскерлердің шығу жолдары	Позиция № 13
			ВТС4 жауынгерлерінің қорғану жолдары	Апатты жоюға қолданылатын құралдар
Апат сигнализациясы іске қосылады ВТС4 шақырылады Өрт сөндірушілер командасы шақырылады Желдетудің айналу бағытын өзгертуі Жергілікті желдеткіштердің барлығы сөндіріледі	Рудник диспетчері Рудник диспетчері Рудник диспетчері Жауапты басқарушы рудниктің бас инженері Сигналдық мастер	Рудниктің аулада жұмыс істеп жатқан адамдар самоспасательдерін киіп греховская оқпанымен жер бетіне шығады Горизонтағы жұмыс істеп жатқан адамдар запас жолдар арқылы вентиляционная шахтасы арқылы жер бетіне шығады	1бөлім 1желдеткіш оқпнамен шахтаға түсіп жұмыс керлерге қарсы жүреді 2 бөлім 2желдеткіш оқпанмен шахтаға түсіп, жұмыскерлегеқарсы жүреді	Рудниктік ауланың есіктерін киізбен қаптайды