Мазмҧны кіріспе
жүктеу/скачать 2.17 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ойласам, сол тышқандай бұзықтар кӛп,
Сырты сопы, іші арам қылықтар кӛп. Пара алып, не қазынаның ақшасын жеп, Адалымсып жүретін ұлықтар кӛп... Бір ұрты май, бір ұрты қандар да бар, Қой терісін жамылған жандар да бар. Жазасыздан жазалап атақ алып, Ақ жүрексіп жүретін паңдар да бар… “Епті тышқан бидайды таси берген” деп басталатын осы мысал ӛлеңде пернелеу арқылы жеткізген ақын кейіпкерінің шынайы иесі кім екені бесенеден белгілі. Бұл – қоғамдағы ілгершіл ой пікірге тұсау болар, кері кеткен, кесірлі жандардың нақты бейнесі. Олардың іс-әрекетін кӛрсету арқылы ақын одан жирендіре отырып, оқырманды адамдық ұлы мақсатқа жетелейді. Осы сарындас ӛлеңдер тобына “Ашу мен ынсап”, “Шаруа мен ысырап”, “Анық пен танық”, “Ер қоспақ пен сӛз сӛйлемек”, “Дүние мен ӛмір”, “Мақтау мен сӛгіс”, “Міндеу мен күндеу” тәрізді шығармалары жатады. Мұндағы мақсат айқын, міндет анық. Ақын ӛмірлік топшылауын алға тартып, оны ӛлеңнің құдіреті арқылы оқырман жүрегіне жеткізуге тырысады. Жеке адам бойындағы кемшілік, қоғамдағы жалпы құбылыспен астасып кетеді. Осыдан келіп, Шәкәрім шығармасындағы жеке тұлғадан бүкіл қоғамдағы ӛзгерістерге тән типтік образ жасалады. Шәкәрім ұстанған сыншылдықтың басты міндеті - ӛмір шындығын нақты кӛрсете отырып, салмақты әлеуметтік ой айту, ӛмір құбылыстарын, заман мен қоғам шындығын шынайы бейнелеу арқылы оқырман мен тыңдарман ойын ояту болса керек. Шәкәрім – айналасындағы болып жатқан қоғамдық-әлеуметтік ӛзгерістер мен жаңғыруларға үнемі үн қосып ӛзгелерге жӛн сілтеп, жол басшы болған кісі. Ол ақын ретінде де, қазақ қоғамының белгілі қайраткері ретінде де ӛмір кӛшінің алдында жүріп, замана желінің қайда соғарын тап басып танып отырған. Керек кезінде қазақ жұртшылығын бұйығы тұрмыс-тіршіліктен оятуға ұмтылған ақын, ұлы ӛзгерістер тұсында ӛзгеше түлеп шыға келеді. Сӛйтіп “Бостандық таңы атты”, “Бостандық туы жарқырап” деген топтама ӛлеңдер тобын жазады. Онда ақын алдыңғы ӛмірден үлкен үміт күтеді. Бостандық таңы атты қазағым кӛріңдер, Арға ие басшының соңынан еріңдер, Таң артынан хақихат күн шығады, Еріншек, жалқаулық әдеттен безіңдер. 157 Ӛлеңнің ӛн бойынан ақынның болашаққа деген сенімі есіп тұр. Бірақ ол – құрғақ қиял емес, шынайы сенім. Осы тұста Шәкәрім поэзиясына тән азаматтық сарын тағы алға шығады. Тағы да тұлға мен халық бейнесі сабақтаса ӛріледі. Халық сонда ғана бостандыққа қол жеткізеді, егер “Арға ие басшыны” таба білсе. Ақынның лирикалық кейіпкері болашақ ӛмірді сол “арға ие басшылармен” тығыз байланыстырады. Шәкәрім шығармашылығында таза ағартушылық тақырыптың да орны ерекше. Шәкәрім жәй оқуға шақырушы емес, Шәкәрім үшін оқу-білім, ғылым жолы. Оның бұл ойлары “Сен ғылымға”, “Сынатарсың ӛзіңді”, “Ғылымсыз адам хайуан” т.б. ӛлеңдерінда анықта, нақты кӛрініс тапқан. Ол – әйтеуір оқудың жоқшысы емес, сол оқу апарар танымның жол басшысы. Ғылымсыз адам – айуан, Не қылсаңда ғылым біл. Ғылымға да керек жан, Ақылсыз болса ғылым тұл. Шәкәрімнің ғылымға үндеудегі мақсаты тым алыста. Ол -алдыңғы толқын қалыптастырған ағартушылық бағытты одан да әрі жетілдірмек ниетте жүрген “Жаңа жолдың басшысы”. “Оқу білім бұлағы, білім ӛмір шырағы” деген қағиданы ұстанған, білім шырағының таным шамшырағына айналуын аңсаған ұлы ағартушы. Үш-ақ түрлі ӛмір бар: бәрі де мас, Бір рәуішті болады шал менен жас. Ең керекті дегенің – ортаншы ӛмір, Түгел қолың жетпейтін бір жанталас. Қапы ӛткізбе сол кездің бір сағатын, жүктеу/скачать 2.17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|