«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 229. «Боз қаңғыр»
- 230. «Арба соққан»
| 228. «Амандасар»
Құрманғазының Төремұрат—Нарынбайға баруын біреулер басқаша айтады. Ел ауызындағы нұсқа бойынша, Құрманғазы жоғарыда айтылғандай басқа ауылдан батырлар тауып алып, сәлем беріп кіріп барғанда ешкім назар аудармаған соң, қолындағы домбырасын алып, тізерлеп отыра қалып, бір күй тартады. Домбыраның даусы шығып бастағанда-ақ, дуылдап отырған көп тына қалады. Құрманғазы да оларға қарамай, күйдің ырғағына жаны билегендей өзімен-өзі болып кетеді. Күйде неше алуан сы- пайы үндер, оның арасында жалғыз атты жолаушының салған әні секілді дыбыстар кезектеседі. Құрманғазы күйді аяқтаған кезде Нарынбай тұрып: «ау, жаным, қайдан келдің? әңгімемен байқамаппыз ғой, жоғары шық»,—депті дейді. Құрманғазының сол арада тартқан күйін көпшілік сұрап болмаған соң, қайта орын- дап, күйдің аты «Амандасар» еді десе керек. 229. «Боз қаңғыр» Құрманғазы кенеттен кетіп қалғанымен жолшыбай батыр- ларды сағынады. олар жөнінде бала ораз ақынның: 216 күй аңыздар «Төремұрат, Нарынбай, өте дегдар ерлерім. Сол ерлерім барында Қолдан намыс бермедім, Құлшылыққа көнбедім...»—деген толғауын айтып, біраз уақыт жақсы өткен күндерін есіне түсірді. Бірақ баяғы Шөкеннің «боз қаңғыр» дегені көкейінен кетпейді. Бір жерге тоқтап демалып, ойланып, домбырасын алып күй шертеді. Қаншама қадірлі болып жүргенімен бір шөпжелке сө зінің мұншама ауыр тигені деп, өзінше осы оқиғаны да ізсіз тастамайын дегендей тағы бір шытырманды дүниеге келтіреді. ол күйдің атын өзі «Боз қаңғыр» қойды. Кейінгі кездерде бұл күйді ойнағанда күйдің туар тарихын айтып отырады екен. 230. «Арба соққан» осы кезде өздерінің жоғалған бір бөлек аттарының іздері Бөкейге қарай кеткені үшін, баяғы шыққан қызылқұрттың ұрылары алған болуы керек деп, елдің қазақ әскерлерінің жі- берген қарулы отряды қызылқұрттың көп жылқысын қуып кетеді. ондай бұзақылыққа шыдай алмаған Құрманғазы інісі Байғазы және басқа жеті-сегіз кісіні алып, гилинин меші ті- нің азаншысы болып тұрған бұрынғы қазақ-орыс Сейтқұлов- тар дың тоғыз жылқысын қуып кетеді. Бұл жөнінде Сот- ник Чер номорсков рапорт түсіріп, Құрманғазының істері шекаралық комиссия уақытша совет және орынбор генерал- губернаторлығының араларында жүреді. Бұл 1857 жылы бо- латын. бірақ архивтік деректердің бірінде, бұл іс сол кездегі орынбор генарал-губернаторы Перовскийдің бұйрығы бойын- ша қысқарады. Ауызша деректер бойынша, Құрманғазыны осы сапарда тағы ұстап, айдап орынбор түрмесіне салады. Жолда кетіп бара жатып Құрманғазы «Арба соққан» деген тағы бір күй шығарады. Бұл күйде сырттай аты «Арба соққан» болғанымен, онда арбаның салдыры, ат тұяғының тасырлы, дауысы, талған куердің дыбысын бермейді. Мұнда күндіз-түні ағаш арбаның үстінде шаршап, езіліп, еріксіз елінен айырылып, тағы айдауға кетіп бара жатқан адамның жан дүниесінің ауыр жайы бар. |