«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 232. «Адай»
| 231. «Қызыл қайың машина»
Халық ауызында Құрманғазының «Қызыл қайың» күйі- нің шығуы да осы кезеңге жатқызылады. Аңыз бойынша, Құрманғазы осы қашып келе жатқан сапарында иен далада жал ғыз өскен қызыл қайың бұтағын жамылып отырып, қуғын- шы лардан аман қалыпты дейді. Кейін: «Менің елім де, жерім де, ағашым да, бұтағым да пана екен, анадай қойнын ашып жапырағын жауып паналат- қан қызыл қайыңға арнап едім» деп орындаса керек. Күйшінің осы сапарында туған шығармасының бірі— «Машина». Қазақтың құлазыған кең даласымен салыстырғанда, қа ла- ның өмірі ритмді қозғалысы, у-шуы, әрине, мүлде басқаша, міне, қыдырман Қазының «Машина» күйі осы айтылған қала өмірінің суретін береді. Арбаның доңғалағындай сырғып, тез өтіп жатқан қала өмі- рін, Құрманғазы машинаның доңғалағының айналуындай тез жүріс ырғағымен береді. Әрине, күйде біз айтқан тура сы нан-ту- ра сурет жоқ. Бірақ кідіріссіз қозғалыстың кейпі бар. Дала ның асықпайтын баяу өмір сазына қарсы келетін, қозғалыс кейпі бар. 232. «Адай» Құрманғазы жолаушылап келе жатып бір Адайдың үйіне түседі. үй ішінде шал мен кемпір болады. Қай жерден, қай елден келе жатқанын, толық аты-жөнін Құрманғазы ашық айтып бере қоймай, қазақ әдетіндегі «сүйрей салмамен» жүрген жерінің ит- тен, құстан амандығын, басқа «алды-салдының» естілмегенін, ат-көлігінің аман екендігін, «Құдайы қонақ» екендігін айтумен тоқталады. Бір кезек үй иелері шаруалары болып далаға шы ғып кетеді. осы кезде Құрманғазының көзі керегенің басында ілулі тұрған үкілі сары домбыраға түседі. Домбыраның үкісі—оның иесінің не қыз, не сал мен серінің бірі екенін ескертеді. Қан шама ұзақ жол жүріп шаршап келгенімен, домбыраны көргенсін, оны ұстап қарағысы келіп, қолына алып, бір-екі қағып, әдейі «теріс бұрап», бұрынғы орнына апарып қайтадан іліп қояды. Біраз уақыт өткеннен кейін кемпір мен шал, он жеті-он сегіз жас шамасындағы қыз кіреді. Қыздың аты Ақмаңдай екен. ол келісімен-ақ, төрде отырған қонаққа көзінің қырын да сал- 218 күй аңыздар май, бірден керегенің басындағы домбырасын алып, тартуға айналды. Бір-екі қаққансын-ақ, домбырасының бұрауының өзгергенін сезіп: —Мынаған кім тиген?—деп әке-шешесіне қарайды. олар не дерін білмей, «жазықты осы болар-ау!» дегендей төр алдындағы күйшіге қарайды. Ақмаңдай енді қайталап сұрамай домбы- расын бұрынғы өз бұрауына түсіріп, бір күйге кірісіп кетеді. Ақ- маң дай күйдің аяғына шыққан кезде Құрманғазы қызға қарап: —Шырағым, күйдің шоғын тартпай, боғын тарттың ғой! Домбыраны бері берші!—дейді. Күтпеген жерден мұндай әңгіме есіткен Ақмаңдай, екі көзі күйшіде болып, домбырасын Құрманғазыға қалай ұсынғанын сезбей де қалады. Кемпір мен шал аң-таң болып, «бұл өреде Ақмаңдайдың домбыра тартысы жөнінде ешкім бір ауыз сөз ай- тып көрген жоқ еді, бұл «жер астынан екі құлағы тік шыққан қандай жік» екен дегендей біріне-бірі қарай береді. Құрманғазы бір күйді тартып болған кезде үй адамдары біріне-бірі сыбырлап, бұрын-соңды бұл айналада Ақмаңдайды домбырадан сүріндірмей келгендерден емес-ау, тартыс шоқты- ғы тым биік екен дегендей, бір жағынан жұмбақ қонақты шыра- мытқандай, баяғы ашудан тыс жылы шыраймен күле қарап: —Шырағым, домбыра тартысың біздің бұл араның тарты- сына ұқсамайды. Қызылқұрт Құрманғазы деген бар деп еді, сен соның өзі емеспісің, «аяқ алысың» әләй екен тым,—дейді. Құрманғазы мұртынан күліп: —Болсақ, болармыз,—деген екен. Енді үй-іші болып қолқалап, Құрманғазыға қайтадан дом- быра тарттырып, бірнеше күн жатқызып қонақ етіп, сый-құр- метпен аттандырады. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|