«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Төремұрат Тайлыбекұлы
| Төле би Әлібекұлы /1663-1756/—қазақтың атақты үш биі-
нің бірі. Қазіргі Жамбыл облысының жерінде, Шу өзенінің бойындағы Жайсаң жайлауы деген жерде дүниеге келген. ұзақ өмір сүріп, 1756 жылы қазіргі оңтүстік Қазақстан облысы, Төле би ауданына қарасты Ақбұрхан-орда деген жерде қайтыс бол- ған. Сүйегі Тәшкен қаласындағы Жүніс ханның қабырының қа- сына жерленген. Дулат ішіндегі Жаныс. Жаныс—Жайылмас— Қожамберді—Құдайберді—Әлібек. орта жүздің биі Қазыбек Келдібекұлы мен кіші жүздің аға биі Әйтеке Бәйбекұлы үшеуі Әз-Тәуке ханның басты кеңесшісі болып, қазақ халқының заңы ретінде «Жеті жарғының» дүниеге келуіне ат салысады. Тәукеге Түркістан қаласын орталық етіп, үш жүзді бір жер- ден басқаруға, сөйтіп, бір тұтас қазақ хандығын нығайтуға көмектеседі. Төремұрат Тайлыбекұлы /1821-1823/—белгілі батыр. Кіші жүздің таз руының жастабан тармағынан шыққан. өтен, На- рынбай батырлардың үзеңгілес серігі болып, ресей отаршыла- рына, түрікпен аламандарына қарсы соғыстарда ержүректілі- гімен аты шыққан. Қаһармандығы үшін таз руының ұранына айналған. Палуан, мерген, домбырашы ретінде де қадірленген. Түрмеден қашып шыққан ұлы күйші Құрманғазыны панала- тып, қамқорлық көрсетеді. Біреуге айттырылып қойған, сүйген қызы Данай сұлуға үйленгендігі үшін елден қудаланып, Хиуа 24-136 370 күй аңыздар жұртына кетуге мәжбүр болған. Түрікпен аламандарымен соғысып, Күйкен тауы маңында қаза тапқан. Уақ—орта жүз құрамына кіретін тайпа. Шежіре деректе- рінде уақ аталарының бірі ретінде әйгілі Ер Көкше батыр мен оның ұлы Ер Қосай батырдың есімдері аталған. уақтың шығу тегі туралы пікірлер де әртүрлі. Тарихшылар Ә.Марғұлан мен Н.Мыңжани IX-XIII ғасырларда моңғол үстіртін мекендеген он- гуттарды уақ деп есептеген. Ш.Құдайбердіұлы мен А.левшин оларды қазақ хандығына XVI-XVII ғасырларда ғана қосылды деп санаған. Ал Ш.уәлиханов Ер Көкше, Ер Қосай батырлар арқылы уақтар Алтын орда ыдыраған кезден бастап көріне ба- стады дейді. Қазақ арасына кең тараған аңыз бойынша, уақ керей тайпасымен туыстас. уақтың алғашқы атамекені Қазақстанның оңтүстік-шығысы мен Моңғолияның батысы болса керек. Шағатай /1183/85-1241/—Шыңғыс ханның Бөртеден ту- ған екінші ұлы. Аса ержүрек батыр және қайсар мінезді адам болған. 1211-1216 жылдары әкесінің Солтүстік Қытайға қарсы жасаған жорығына ағасы Жошы, інісі үгедеймен бірге аттан- ды. Хорезм жорығына аттанар алдында келешек мұрагер ту- ралы сөз болып, Шыңғыс хан Жошы туралы пікірін сұрағанда дөрекі жауап беріп, ағасы мен ата-анасының көңіліне қаяу салады. осы оқиғадан кейін Жошы мен Шағатай, кейіннен екеуінің ұрпақтары арасында бітіспес алауыздық пайда бола- ды. үгедейдің билігі тұсында империя өмірінде Шағатайдың рөлі күшті болды. Інісі онымен үнемі ақылдасып отырды. 1235 жылы Қарақорымдағы ұлы құрылтайда Батысқа жорық жасауды қолдап, Батудың рус пен Шығыс Еуропаға жасаған жорығына ұлы Байдар мен немересі Бүриді аттандырады. Шағатай қоңыраттың қызы Есенунды, кейіннен оның сіңілісі Турьханды әйелдікке алды. Шағатай өз ажалынан қайтыс бо- лып, Әмудария бойына жерленген. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|