Cәадәтә чатмағын јоллары Нәфслә мүбаризә

Нәфслә неҹә мүбаризә етмәк лазымдыр?

Нәфслә мүбаризәнин вә Һәгг Тәалаја тәрәф һәрәкәтин биринҹи шәрти, тәфәккүрдүр. Бу мәгамда тәфәккүр, инсанын ән азы һәр ҝеҹә вә ҝүндүзүн бир гәдәрини (аз да олса) өз саһиби барәсиндә фикирләшмәсиндән ибарәтдир. Фикирләшмәк лазымдыр ки, ону бу дүнјаја ҝәтирән, бүтүн асајиш вә раһатлыг сәбәбләрини онун үчүн һазырлајан, һәр бири мәнфәәтли олараг, ағыллары һејран гојан сағлам бәдәни вә гүввәни инајәт едән, бүтүн бу не’мәт бүсатларыны верән, рәһм едән, башга бир тәрәфдән исә бүтүн бу пејғәмбәрләри ҝөндәрән, китаблар назил едән, һидајәтчиләр ҝөндәрән вә дә’вәтләр едән Падишаһлар Падишаһы олан бир саһибин гаршысында онун вәзифәси нәдир? Бүтүн бу вериләнләр, һејванларын һамысы илә шәрик олдуғумуз, һејвани һәјат вә шәһвәти идарә етмәк үчүндүрмү ја башга бир мәгсәд вардыр? Бүтүн кәрамәтли пејғәмбәрләр вә әзәмәтли өвлијалар, бөјүк һикмәт саһибләри, һәр бир милләтин алимләри ҹамааты ағыл вә шәриәт ганунларына дәвәт едирдиләр, онлары һејвани шәһвәтләрдән вә бу фани дүнјадан чәкиндирирдиләр; онларла дүшмәнчиликләри вар иди ја биз бичарә вә шәһвәтә гуршанмышларын ислаһ јолуну бизим кими билмирдиләр?

Әҝәр ағыллы инсан бир ан фикирләшсә баша дүшәр ки, бизим үчүн сәрилмиш бу не’мәт сүфрәсиндән, мәгсәд башга бир шејдир. Јарадылыш аләминдән ҝөзләнилән шеј чох-чох бөјүк мәгсәддир. Бу һејвани һәјат, һәмән мәгсәд дејил.

Ағыллы инсан ҝәрәк өзүнә чарә фикриндә олсун вә өз чарәсизлијинә рәһм еләсин, өзүнә хитаб етсин: Еј бәдбәхт нәфс, узун илләр боју өмрүнү шәһвәт далын ҹа кечирдин, һәсрәтдән башга бир шеј нәсибин олмады. Јахшыдыр ки, бир аз да өз һалына рәһм едәсән. Падишаһлар Падишаһындан һәја едәсән, бир гәдәр дә һәмишәлик һәјата вә сәадәтә сәбәб олаҹаг, әсил мәгсәд јолунда аддым атасан. Вар ҝүҹүнлә чалышсан да әлә ҝәлмәјән, нечә ҝүнлүк фани шәһвәтә, һәмишәлик сәадәти сатма. Гәдимдән индијә гәдәр ҝөрдүјүн, билдијин дүнја әһлинин барәсиндә бир аз фикирләш. Бах ҝөр, онларын зәһмәтләри, чәкдикләри әзијјәтләр, раһатлыглары гаршысында нә гәдәр чохдур. Бир һалда ки, һәр инсан үчүн дә раһатлыг вә хошлуг тапылмыр. О кәс ки, инсан сурәтиндәдир, амма шејтанын гошунундандыр вә онун тәрәфиндән ҝөндәрилиб, сәни шәһвәтә чағырыр, дејир ки, ҝәрәк мадди һәјатыны тә’мин едәсән, бир гәдәр дә белә инсанын өзү барәсиндә тәһәммүл ет, фикирләш, ону данышдыр, ҝөр онун өзү өз вәзијјәтиндән разыдырмы? Ја өзү дә мүбтәладыр вә истәјир ки, башга бир бичарәни дә өзү кими мүбтәла еләсин?

Һәр һалда өз Рәббиндән аҹизанә вә ағлар һалда тәмәнна ет ки, сәни өз вәзифәнлә таныш етсин. Ҝәрәк бу сәнинлә Онун арасында олсун. Үмид вар ки, нәф-си әммарә вә шејтанла мүбаризә гәсди илә етдијин бу тәфәккүр, сәнин үчүн ајры бир јол ҝөстәрсин вә мүбаризәнин башга бир мәнзил вә мәрһәләсинә мүвәффәг оласан.

Нәфслә мүбаризәнин тәфәккүрдән сонракы мәгам вә мәнзили «әзм», јә’ни, ирадә вә гәсддир. Әзм бундан ибарәтдир ки, инсан ҝүнаһлары тәрк етмәјә вә ва-ҹибләри јеринә јетирмәји вә јеринә јетирмәдији үчүн гәзаја ҝетмиш әмәлләри һәјатда оларкән әмәлә ҝәтирмәји гәсд етсин. Нәһајәт, әзм будур ки, инсан өз заһирини әгли вә шәр’и етсин. Белә ки, шәриәт вә ағыл онун заһиринә хатир һөкм етсин ки, бу шәхс инсандыр. Шәр’и инсан, о кәсә дејирләр ки, шәриәтин истәјинә ујғун рәфтар етсин вә онун заһири, Рәсули-Әкрәмин (с) заһири кими олсун вә бүтүн һәрәкәтләриндә, етдији әмәлләрдә, тәрк етәдијә ишләрдә о һәзрәтин давамчысы олсун. Бу бәс гәдәр мүмкүн олан бир ишдир. Чүнки, заһири о һәзрәтә бәнзәтмәјә, Аллаһ бәндәләринин һәр бири гадирдир.

Инсан нә гәдәр ки, шәриәт әдәбләри илә әдәбләнмәјиб, һеч бир ҝөзәл әхлагла сифәтләнмәјиб, Аллаһын мәрифәт нурунун онун гәлбиндә ҹилвәләнмәси вә батин елминин вә шәриәт сирләринин онун үчүн ачылмасы мүмкүн дејил.

Еј әзиз! Әзм саһиби вә ирадәли олмаға чалыш. Чүнки, әҝәр әзмсиз дүнјадан көчсән, бејинсиз инсан сурәтиндәсән вә о бири аләмдә инсан сурәтиндә мәшһур олмајаҹагсан. Чүнки, о дүнја батинләрин вә сирләрин ачылаҹағы бир јердир.

Ҝүнаһа ҹүр’әт етмәк, јаваш-јаваш инсаны әзмсиз вә ирадәсиз едир вә бу да шәрәфли ҹөвһәри инсандан алыр.

Бәс еј гардаш, ҝүнаһдан гач вә Аллаһа тәрәф үз тутмағы әзм ет. Заһирини инсан заһири ет вә өзүнү шәриәт саһибләринин јолуна дахил ет. Хәлвәтдә Аллаһ Тәбарәкә вә Тәаладан истә ки, сәнә бу мәгсәдиндә јар олсун, көмәк етсин, Рәсули-Әкрәми (с) вә әһли-бејти (ә) сәнин үчүн шәфаәтчи гәрар версин, сәнә мүвәффәгијјәт инајәт етсин вә сәнин әлиндән тутсун ки, гаршыдакы учурумлара јуварланмајасан. Чүнки, инсан һәјатында учурумлар вардыр ки, бир анда о һәлакәт учурумуна елә дүшмәк олар ки, инсан бир даһа өзүнә чарә едә билмәјә. Бәлкә, чарә ахтара да билмәсин бәлкә шәфаәтчиләрин онун һалына шамил олмасын.

Нәфси илә мүбаризә едәнләрә мүшаритә, мүрагибә вә мүһасибә ишләри дә лазымдыр.

«Мүшаритә» одур ки, инсан ҝүнүн әввәлиндә мәсәлән, өзү илә шәртләшсин ки, бу ҝүн Аллаһ Тәбарәкә вә Тәаләнын әмринә зидд олан бир әмәл етмәсин. Бу мәтләби ирадә етсин. Инсанын бир ҝүн хилаф әмәл етмәмәјинин асан бир иш олдуғу мә’лумдур. Инсан, онун өһдәсиндән асанлыгла ҝәлә биләр. Сән әзм елә, шәрт бағла вә тәҹрүбә ет, ҝөр нә гәдәр асандыр. Шејтанын вә о мәл’унун гошунларынын бу иши сәнә бөјүк ҝөстәрмәләри дә мүмкүндүр. Онлар сәни бағладығын шәртдән сахламаг вә она әмәл етмәмәјини истәјирләр.Онлара лә’нәт ҝөндәр вә онларын шәрриндән Аллаһа пәнаһ апар вә Она сығын вә батил хәјаллары үрәјиндән чыхарт вә шејтана де ки, мән бир бу ҝүн өзүмлә шәрт етмишәм ки, Аллаһ Тәаланын әмринә хилаф етмәјим. Мәним не’мәт саһибим илләр бојудур ки, мәнә не’мәт вериб, сәһһәт, сағламлыг вә әмнијјәт вериб. Елә мәрһәмәтләр едибдир ки, әбәди олараг Она хидмәт етсәм дә, јенә, һеч онларын биринин өһдәсиндән ҝәлә билмәрәм. Бир кичик шәртә әмәл етмәмәјим јахшы иш дејил. Бундан сонра үмүд вар ки, Аллаһын истәји илә шејтан ҝери дөнә, гајыда вә Рәһман гошунлары гәләбә едә.

«Мүрагибә» нин сәнин ишләринин; газанҹ, сәфәр, тәһсил вә с. һеч бири илә зиддијјәт вә мүнафаты јохдур.

Бу һал илә гал, та ҝеҹә «мүһасибә» вахтыдыр.

Мүһасибә будур ки, инсан өз Аллаһы илә етдији шәртдә нәфсини һесаба чәксин ки, бағладығы шәрти јеринә јетирдими вә Не’мәт саһибинә бу кичик мүамиләдә хәјанәт етмәдими? Әҝәр дүз вәфа етмисәнсә, онда бу мүвәффәгијјәтә ҝөрә Аллаһа шүкүр ет вә бил ки, бир аддым ирәлиләмисән вә Аллаһ сәнә нәзәр едибдир. Аллаһ сәни дүнја вә ахирәт ишләринин ирәли ҝетмәсиндә һидајәт едәр. Сабаһын иши бир аз да асаншлашаҹаг. Бир нечә вахт бу әмәлләрини гору. Үмүд вар ки, бу сәндә адәтә чеврилсин вә бу ишләр даһа сәнә чох асан ҝәлсин. Бәлкә о вахт бу дүнјада Аллаһ әмринә итаәт вә ҝүнаһлары тәрк етмәјин ләззәтини бәләрсән.

Бил ки, Аллаһ Тәбарәкә вә Тәала сәнә чәтин тәклифләр етмәјиб. Сәнин өһдәндән хариҹ вә тагәт ҝәтирә билмәјәҹәјин шејләри сәнә әмр етмәјиб. Лакин шејтан вә онун гошуну иши сәнә чәтин ҹилвәләндирир.Әҝәр мүһасибә вахты өз етдијин шәртдә, сүст вә сөнүк олдуғуну ҝөрсән, Аллаһ Тәаладан үзр истә. Сөз вер ки, сабаһ бу ишин өһдәсиндән мәрдликлә ҝәләҹәксән. Бу һал илә гал ки, Аллаһ Тәала тофиг вә сәадәт гапыларыны сәнин үзүнә ачсын вә сәни инсанијјәтин дүз јолуна һидајәт етсин.

Инсана нәфс вә шејтанла мүбаризә етмәкдә камил көмәклик едән ишләрдән бири дә «тәзәккүр» дүр.

Тәзәккүр, Аллаһ Тәаланын инсана мәрһәмәт етдији не’мәтләри јада салмагдыр.

Бил ки, инсанда олан фитри ишләрдән бири дә не’мәт верәнә еһтирам етмәкдир. Ҝәрәк өз не’мәт саһибинә һөрмәт едәсән. Бу да мә’лумдур ки, не’мәт нә гәдәр бөјүк олса вә не’мәт верәнин о не’мәтдә бир гәрәзи олмаса, фитрәт бахымындан онун еһтирамы даһа чох вә даһа лазымлыдыр. Мәсәлән сизә бир ат вериб вә онда миннәт гојан кәсә вә хырда бир шеј вериб вә бунда һеч бир миннәт гојмајан кәсә һөрмәт етмәкдәки фәрг чох ајдындыр. Инди өзүн әзәмәтли ш’ән саһиби Падишаһлар Падишаһынын бизә мәрһәмәт етдији заһири вә батини не’мәтләрә диггәт ет. Әҝәр, инс вә ҹин, о немәтләрин бирини бизә вермәк истәсәләр, баҹармазлар вә биз бундан гафилик. Мәләсән, бизим ҝеҹә-ҝүндүз истифадә етдијимиз, бизим вә бүтүн мөвҹудларын она бағлы олдуғу һава, әҝәр он беш дәгигә олмаса һеч бир ҹанлы, дири галмаз. Ҝөр нә бөјүк не’мәт! Әҝәр, бүтүн инс вә ҹин онун охшарыны бизә вермәк истәсәләр, аҹиз галарлар. Һәмән ҹүр, һәр биринин һәдсиз-һүдудсуз мәнфәәтләри олан, сағлам бәдән, ҝөз, гулаг, дадма вә һисс етмә кими заһири гүввәләр вә хәјал, вәһм, ағыл вә с. кими батини гүввәләр олан илаһи не’мәтләри јада сал. Бүтүн бунлары Падишаһлар Падишаһы, бизә өзүмүз истәмәздән өнҹә вә миннәтсиз олараг инајәт едибдир. Бунларла да јенә кифајәтләнмәјиб, пејғәмбәрләр ҝөндәриб, китаблар назил едиб, сәадәт вә бәдбәхтлик, ҹәннәт вә ҹәһәннәм јолларыны бизә ҝөстәриб. Бизим ибадәт вә итаәтимизә еһтијаҹы олмадан, ја итаәт вә ҝүнаһларымызын Онун һалына һеч бир фәрг етмәдији һалда, бизим дүнја вә ахирәтдә мөһтаҹ олдуғумуз шејләри бизә инајәт едибдир. Тәкҹә бизим өз хејримизә олараг әмрләр вә гадағалар бујурубдур.

Бүтүн бәшәрин ону сајыб гуртара билмәкдән аҹиз олдуғу, бу вә бунун кими сајсыз-һесабсыз не’мәтләри јада салдыгдан сонра, сизин фитрәтинизә әсасән, белә бир немәт верәнә еһтирам лазым дејилми? Белә бир немәт саһибинә хәјанәт етмәк ағыл бахымындан неҹәдир? Фитрәтдә јоғрулан вә онда ҝизли галан ишләрдән бири дә бөјүк вә әзәмәтли шәхсә еһтирам етмәкдир.Ҹамаатын дүнја әһлинә вә сәрвәтлиләрә, һөкмүранлара, бөјүкләрә етдикләри еһтирамын сәбәби онлары бөјүк вә әзәмәтли билмәләридир. Падишаһлар Падишаһынын әзәмәт вә бөјүклүјүндән дә әзәмәтли бир шеј вармы? Онун јаратдыгларынын бири олан бу дар дүнјаны вә онда олан ади мәхлугларыны һәлә һеч бир мөвҹудун ағлы индијә гәдәр дәрк едә билмәјиб. Бәлкә, һәмин елә өз ҝүнәш системимиз ки, башга ҝүнәш системләриндән чох кичик вә нәзәрә чарпмаздыр, бунунла белә дүнјанын бөјүк алимләринин ондан лазыми гәдәр хәбәрләри јохдур. Бүтүн бу аләмләри вә минләрлә гејби аләмләри хәлг едән о Әзәмәт саһибинә, ағыл фитрәтинин һөкмү илә еһтирам етмәк лазым дејилми? Бәс еј әзиз, өз Аллаһынын әзәмәтини јада сал, онун не’мәт вә мәрһәмәтләрини јада сал. Онун һүзурунда олдуғуну јада сал вә она итаәтсизлији тәрк ет, әмриндән бојун гачырма вә бу бөјүк дөјүшдә Шејтан гошунуна гәләбә чал. Өз (нәфс) мәмләкәтини рәһмани вә һәггани мәмләкәт ет. Һәр һалда өзүнә үмид етмә. Чүнки, Аллаһ Тәаладан башга һеч кәс сәнә көмәк едә билмәз. Ағлар һалда Аллаһ Тәаланын өзүндән тофиг вә мүвәффәгијјәт истә ки, сәнә нәфсинлә бу мүбаризәдә инајәт етсин.¹