Методические рекомендации по психолого-педагогической поддержке семьи

22 
беретін бастапқы консультация жүргізіледі. Кеңес беру нәтижелері бойынша 
баланың оқу орнына келуінің оңтайлы режимі, бейімделу кезеңінің болжамы 
жасалады, баламен мамандардың жеке бағдарланған жұмыс бағдарламасы 
жасалады немесе түзетіледі. Бастапқы жеке ойын сессиясы – дефектолог 
мұғалімнің жұмысындағы өте маңызды кезең, өйткені ол баламен достық қарым-
қатынас орнатуға, отбасымен кейінгі жұмыстың негізгі бағытын анықтауға, 
сонымен қатар түзету және дамыту сабақтарының қарқыны мен мазмұнын 
анықтауға мүмкіндік береді. 
Сонымен қатар балалардың даму деңгейіне жан-жақты психологиялық-
педагогикалық мониторинг жүргізіледі. Мониторингтің мақсаты – баланың 
қазіргі даму деңгейін анықтау, дамуындағы бұзушылықтарды анықтау және 
балалардың бейімделу процесін бақылау. Жұмыс жеке диагностикалық әдістер 
мен бақылау диагностикалық сеанстар режимінде жүзеге асырылады. Жыл 
соңында бейімделу дәрежесін қайта зерттеу, сондай-ақ жалпы психологиялық-
педагогикалық тексеру жүргізіледі. Қажет болған жағдайда және ата-аналардың 
өтініші бойынша мамандар тереңірек диагностикалық тексеру жүргізеді. Бұл 
ретте оқу жылы бойы ата-аналармен психологиялық консультациялар, 
әңгімелер, ашық іс-шаралар, ақпараттандыру, ал қажет болған жағдайда 
мамандардың «бала – ата-ана» жұбымен жұмысы түрінде өзара іс-қимыл қолдау 
табады. 
Осылайша, ата-аналармен белсенді жұмыс оқу жылы бойы жүргізіледі және 
келесі алгоритм бойынша құрылады: 
- ДМШ баланың отбасына алғашқы кеңес беру; 
- баланың мектепке дейінгі топқа бейімделу деңгейінің болжамы; 
- бастапқы жеке ойын сеансы; 
- алғашқы психологиялық-педагогикалық диагностика; 
- түзету-дамыту сабақтарының кешені; 
- баланың қорытынды психологиялық-педагогикалық диагностикасы; 
- отбасы үшін ұсынымдар әзірлеу, әрі қарай білім беру қызметінің 
траекториясын бірлесіп жобалау [13]. 
Психологиялық-педагогикалық қолдау дамуында ауытқулары бар баламен 
психологиялық-педагогикалық жұмысты ұйымдастырудың және мазмұнының 
маңызды бөлігі болып табылады. Атап айтқанда, баланың жеке психологиялық 
және физиологиялық ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік бере отырып, маман 
ата-анамен бірге білім беру іс-әрекетінің траекториясын жобалай алады [14]. 
Жұмыстың аналитикалық кезеңі алынған ақпаратты өңдеуден және 
талдаудан тұрады.
Аналитикалық кезеңнің міндеті – алынған мәліметтерді түсіндіру және 
баланың жеке даму картасын толтыру. Жұмыстың бұл кезеңі болжау сияқты 
маңызды кезеңді қамтиды. 
Прогностикалық кезең – бұл отбасын психологиялық-педагогикалық қолдау 
жүйесіндегі өте маңызды кезең, өйткені қолда бар фактілер мен оларды түсіну 
негізінде мамандар бейімделу кезеңінің болжамын, баланың одан әрі даму 
траекториясын, онымен түзету жұмыстарының негізгі бағыттарын анықтайды, 
жеке білім беру бағыты туралы мәселе шешіледі. 

23 
Нәтижелерді қорытындылау және алынған ақпаратты жүйелеу негізінде 
бейімделу болжамына қажетті түзетулер енгізіледі, деректер жеке даму 
карталарына енгізіледі. Балалардың ата-аналарына кеңес беріледі. Қажет болса, 
үйде қол жеткізілген нәтижелерді бекіту үшін жеке индикативті жоспарлар 
жасалады. 
Барлық кезеңдер шартты және олардың саны бейімделу процесінің 
сипатына, балалардың даму деңгейіне және балалардың ата-аналарынан түсетін 
сұрауларға байланысты өзгеруі мүмкін [14]. Алдыңғы кезеңнің жалғасы болып 
табылатын әрбір келесі кезеңге өту нақты уақытша сипатқа ие емес және бала 
аралық нәтижелерге қол жеткізген жағдайда мүмкін болады, онсыз 
психологиялық-педагогикалық көмектің мақсатына қол жеткізуге болмайды. 
Отбасының ерекшелігін зерттей отырып, ата-анамен (әрқайсысымен жеке) 
сөйлесіп, ата-аналардың балалармен қарым-қатынасын бақылай отырып, балаға 
бірлескен әсер етудің нақты жолдары көрсетілген. 
Сынып жетекшілері мүгедек баланың отбасылық микроортасын талдайды. 
Ол үшін ересектермен диагностикалық-аналитикалық жұмыс жүргізіледі. 
Диагностиканың ең көп таралған әдісі – отбасының жалпы жоспарын,
ата-аналардың 
жасын, 
білім 
деңгейін, 
баланың 
ата-аналармен
қарым-қатынасының сипатын, ата-аналардың тәрбиелік әлеуетінің деңгейін, 
бала туралы ақпаратты, аурудың сипатын анықтауға мүмкіндік беретін 
сауалнама. 
Мүмкіндігі шектеулі балалары бар отбасылармен жеке жұмыс жасаудың бір 
түрі – кеңес беру [14]. Олар отбасының өмірін жақынырақ білуге және оған қажет 
жерде көмек көрсетуге көмектеседі. Сондай-ақ олар ата-аналарды балаларына 
мұқият қарауға, олардың мінез-құлық ерекшеліктерін анықтауға, оларды 
тәрбиелеудің қандай жолдары туралы ойлануға шақырады. Мұғалім кеңес 
береді, ата-аналардың сұрақтарына жауап береді, оларға білікті кеңес беруге 
тырысады. 
Мұндай отбасылармен жұмыс істеу кезінде келесі міндеттер шешіледі: 
- ата-аналардың оң өзін-өзі бағалауы, алаңдаушылықты жою; 
- өзін-өзі талдау және психологиялық кедергілерді жеңу дағдыларын 
дамыту; 
-балалар мен ата-аналар қарым-қатынасын дамыту; 
- мінез-құлықтың коммуникативті формаларын жетілдіру; 
- 
сыртқы әлеммен барабар қарым-қатынас жасау дағдыларын 
қалыптастыру. 
Көбінесе ата-аналар диагнозды үзілді-кесілді жоққа шығарады, балаға 
қойылатын талаптарды асыра бағалайды, нәтижесінде нәтиже ата-аналардың 
үмітіне сәйкес келмейді, шиеленістер туындайды. Мұндай ата-аналармен жұмыс 
істеу кезінде ата-ана мен бала арасындағы қарым-қатынасты үйлестіре отырып, 
мәселені бейтараптандыру қажет. 
Ресейлік тәжірибе көрсеткендей, мүгедек баласы бар барлық отбасыларға 
әлеуметтік-психологиялық қолдау қажет. Ата-аналар өз проблемаларымен 
жалғыз қалмауы керек, сондықтан бұл проблема тек отбасының жеке ісіне 
айналмауы тиіс. Отбасының тұйықталып, баласынан ұялмауы маңызды. 

24 
Отбасылық атмосфера, балаға деген қарым-қатынас дұрыс орнаған жағдайда 
отбасының қалыпты жұмыс істеуі сақталады [14]. 
Ата-аналармен және мүгедек балалармен жұмыс – барлық білім беру жүйесі 
қызметінің маңызды және өзекті бағыттарының бірі. Бұл балалардың қоғамдағы 
әлеуметтенуі мен бейімделуінің мақсаттары мен міндеттерін шешуге 
көмектеседі. 
Мұғалімдермен, психологпен қарым-қатынас жасай отырып, ата-аналар 
өздерінің психологиялық-педагогикалық білімдерін толықтырады, бала 
тәрбиесіне деген көзқарастарын өзгертеді. 
Дамуында ауытқулары бар баланы тәрбиелеу ата-аналардан үлкен 
физикалық және рухани күштерді талап етеді, сондықтан ересектер үшін 
физикалық денсаулық пен жан тыныштығын, оптимизмді сақтау өте маңызды. 
Баланың және отбасының тағдыры көбінесе ата-аналардың одан әрі қалай әрекет 
ететініне байланысты болады. 

жүктеу/скачать 4.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: