Монгол Улсын Их Хурлын 2009 оны хаврын ээлжит чуулганы 6 дугаар сарын 04-ний өдөр /Пүрэв гариг/-ийн хуралдаан 10 цаг 15 минутад Төрийн ордны уих-ын чуулганы нэгдсэн хуралдааны танхимд эхлэв

Дадлагажигч эмч нарт нөхөн олговор олгох тухай ойлголт бол байхгүй. Харин бид нар одоо дадлагажигчийнх нь хугацаа дуусч байгаа болон нэг жил дадлага хийсэн улсуудын дараагийн шатны сургалтанд хамрагдах нөхцөлийг хөнгөвчилнө гэж ингэж ойлгож байгаа, миний хувьд.

Саяны Ганбямба гишүүний яриад байгаатай адилхан л даа. Үнэхээр спортын анагаах ухааны анги нээгээд хүмүүс төгсгөчихсөн юм билээ. Ер нь бол хэцүү байдалд байгаа гэдгийг гишүүд яриад байна. Үүнийг нэг зохицуулахгүй бол болохгүй. Одоо нийгмийн ажилтан бэлтгэчихээд, эрүүл мэндийн сайдыг эмнэлгүүдэд нийгмийн ажилтантай болгож өг гэж шахаад байгаа шүү дээ. Ийм л байдалтай байгаа. Тийм учраас үүнийг цаашид нь бид нар харин тогтолцооных нь хувьд янзлах учраас Отгонбаяр сайдтай ярилцаад хоёр яам хамтарсан ажлын хэсэг байгуулаад хоёр талаасаа ажиллаж байгаа. Энэ Эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны их сургуулийн асуудлаар.

Өрхийн эмнэлгийн асуудлаар таны ярьж байгаатай санал нэг байна. Өрхийн эмнэлэг статусын хувьд ямар ч, юу ч биш болсон. Өөх ч биш, булчирхай ч биш болсон, үнэн. Хөдөөгийн манай орон нутгаас сонгогдсон гишүүд их сайн мэдэж байгаа. Хөдөөгийн өрхийн эмнэлгийнхэн бол хурдхан шиг сумын эмнэлгийн статустай болоод, төрд очъё гээд байгаа шүү дээ. Улаанбаатарын 116 өрхийн эмнэлэг бол тийм юм байхгүй ээ. Яг төрийн ажлыг гэрээгээр гүйцэтгэдэг хувийн хэвшлийн шинж чанараараа байнаа гэж байгаа.

Би Гүндалай гишүүнтэй нэг их сайн санал нийлэхгүй байна. Анхны хэлэлцүүлгийн үед санал хураалтаар шийдэх байх. Ерөөсөө боогдуулж байгаа юм бол байхгүй. Одоо өнөөдөр анагаахын боловсрол эзэмшээд төгсөөд гарч байгаа улсуудыг цөмийг нь авчраад нэг нэгээр нь нэрийг нь бичээд, чи Завхан аймгийн тийм суманд оч гэж хуваарь хэн ч хийхгүй. Аймгуудаас ирсэн захиалгыг л зөвхөн анагаахын боловсрол эзэмшсэн бүх хүмүүст танилцуулна. Тэр газруудад очиж саналаа өгсөн улсууд л очиж ажиллана шүү дээ. Одоо өнөөдрийн дадлагажигчийн хүрээнд ч гэсэн дадлагажигчаар хуваарилагдсан улсууд хуваарьтай газраа 180 гаруй хүн очоогүй л байгаа юм. Тэгэхээр энэ бол та өөрийнхөө дуртай газраа ажилла гэдэг нь нээлттэй.

Хэрвээ та төрийн цалин аваад ажиллах гэж байгаа юм бол та өнөөдөр анхан шатнаас нь эхэлж бүгдийг нь хийгээд, тэгээд мэргэжлийн жинхэнэ эмч болоо гэдэг шаардлагыг төр тавих гээд байгаа юм. Түүнээс энэ яахав дээ, хуучин сум дундын эмнэлэг гээд нэрээр орчихсон учраас хүмүүс ингэж ойлгоод байгаа болохоос биш, анхан шатны тусламж үйлчилгээн дээрээ сургууль төгссөн хүн эхэлж ажиллах ёстой гэсэн зарчим л бариад байгаа юм шүү дээ. Тэгтэл нөгөө анхан шатны эмнэлэг гэдэг нь сум, өрх хоёр л байгаа юм. Өөр хаана ч байхгүй шүү дээ. Тэр утгаараа л байгаа юм. Цаашдаа бид нар Эрүүл мэндийн тухай хуулийг орж ирэхдээ сум, тосгон, баг, аймаг, дүүрэг гэдэг юмаа болиод анхан шатны, хоёрдугаар шатлалын, гуравдугаар шатлалын төрөлжсөн нарийн мэргэжил гээд хуульчлах юм бол энэ сум, тосгон гэсэн энэ аймаг, захиргааны нэгжийн байгууллагууд алга болчихно. Тэр үед тэртэй тэргүй шинэчилсэн найруулга батлагдах үед энд орж ирж байгаа сум чинь алга болчихно шүү дээ.

Хэрвээ бид нар тэр хуулиа анхан шатны, хоёрдугаар шатлалын, гуравдугаар шатлалын гээд хийчихвэл байхгүй болчихно. Ийм л юм. Тийм учраас ер нь хаа дуртай газраа явахаар хийе гэвэл Байнгын хороон дээр санал хураалтаар л шийдэх байх. Ерөөсөө суманд гэхгүй, ерөөсөө төгсөөд эмчлэх эрхийг нь олгоод. Тэгтэл одоо бол захиргааны аргаар хуваарилдаг тогтолцоо байхгүй шүү дээ.

Хоёрдугаарт, энэ эмчлэх эрхийг УИХ-аас олгож өгөх талаар бас хүсэлт тавьсан. Нэг ёсондоо хөдөөд явах, сум руу явуулах нь Үндсэн хууль зөрчөөгүй гэж гарсан гэж би ойлгож байгаа.

Урд талын хуулин дээр ч тэр, одоо энэ хуулийн өөрчлөлт дээр орсон нь ч тэр, хувийн эмнэлгүүд дээр ямар нэгэн заалт байхгүй байна. Зөвхөн улсын эмнэлгүүд дээр тулгуурлаж ажиллах ёстой юм уу? хувийн эмнэлэг дээр анхаарч болох уу? хувийн эмнэлэг чинь бидний араас гарсан юм уу? та энэ хувийн эмнэлэг дээр анхаарахгүй байна вэ гэдгийг л асууя.

С.Ламбаа: 17.4 дээр чинь анагаах ухааны чиглэлээр хувийн хэвшлийн эмнэлэгт ажиллах гээд байж байгаа. Би түрүүн хэлсэн. Тухайн тэр хүн жишээлбэл өөрийнхөө л санал санаачилгаар л анхан шатны эмнэлгүүдэд ажиллана гэж байгаа тохиолдолд нэг хэсэг нь аав, ээжийнхээ хувийн эмнэлэгт ажиллаад явахыг хэн ч үгүйсгэхгүй шүү дээ. Нэгэнт бид нар Доржийг Завханы Улиастайд хуваарилна гэсэн юм байхгүй юм чинь. Тийм учраас тэр эрх нь чөлөөтэй гэж хэлээд байна шүү дээ.

Хэрвээ та төрийн цалин аваад, улсын төсвөөс цалин аваад ажиллах гэж байгаа бол та өнөөдөр яг энэ хуулийн дагуу яв л гэж байгаа юм. Түүнээс ёстой хамаагүй шүү дээ. Жишээлбэл, одоо дадлагажигчаар ажиллаад дуусч байгаа хүмүүсийг ч би хэлж байна шүү дээ, 200 орчим хүн байхгүй л байгаа. Тэд нар чинь мэдээжийн хэрэг хаанаа эмчээ хийгээд явж байгааг бид мэдэхгүй шүү дээ, энэ чинь хүний эрхийн асуудал.

Өнгөрсөн жилийн 12 дугаар сард Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооноос гарсан ажлын хэсэг эрүүл мэндийн байгууллагын ажилтай танилцах ёстой энэ асуудал яригдсан юм. Тэгээд түрүүн Ламбаа сайд ч хэллээ. Байнгын хорооноос өгсөн чиглэл, даалгаврын дагуу энэ дадлагажигч гэдэг асуудлыг эргэж авч үзэж, хуульд хуульчилж оруулж өөрчлөлт хийх гээд байгаа юм. Ийм учраас гишүүд ойлгож, өнөөдрийн байдлаар 1370 хүн байдаг юм байна, урьд төгссөн. Энэ жил 700 гаруй хүн төгсөх юм байна. Нийтдээ 2000-аад хүний асуудал энд байгаа юм гэж. Энэ асуудлыг дэмжихийг гишүүдээс хүсч байна.

Хэлэлцэх явцад түрүүн ч асуулаа. Хуулийн 17.4-д оруулсан нэмэлтийг эргэж харах боломж байгаа байх гэж байна. Түрүүн ч Гүндалай гишүүн асуугаад байна. Заавал тэр сум, өрх дээр очих биш, дуртай газраа ажиллах боломжтой болгох нь зүйтэй гэдэг саналтай байгаа юм.

Хоёрдугаарт нь, Ламбаа сайд хэллээ. Сургууль төгсч байгаа учраас энэ хуулийг бид яаравчилж оруулж байгаа юм гэж. Энэ бол зөвөө. Нэгэнт 2000-аад хүний эрх нь хүлээгдэж байгаа учраас үүнийг шийдэх нь зүйтэй. Гэхдээ Эрүүл мэндийн хуульд бүхэлд нь шинэчилсэн найруулга, томоохон өөрчлөлт орж ирэх юм байна. Энэ асуудлын хүрээнд түрүүн хүмүүс ярьсантай холбогдуулж хэлэхэд зөвхөн сум биш, багын эмнэлгийн асуудал бас хүнд байгаа юм. Багын эмч гэдэг хүмүүс байдаг юм байна. Сая бид хөдөөд багуудаар очсон. Үнэхээрийн өнөөдөр ажил явуулах боломж муу байна. Унаа ч байдаггүй юм байна. Наад захын багаж алга байна. Зүгээр л улаан гартай хүн л байдаг юм байна. Монгол Улсын хэмжээнд байдаг 1500-аад багын ихэнх нь хөдөөд байна. Тэр хөдөөгийн хүн амд үйлчлэх эмнэлгийн үйлчилгээг шинэчилсэн хуулийн найруулгандаа илүү тусгаач ээ гэж хүсэх байна.

Ер нь хөдөөд ажиллах хүмүүсийг заавал дадлагажигч биш, хөдөөд ажиллах хүмүүс тусдаа байх ёстой. Тийм учраас энэ ажиллаж байгаа хүмүүсийн нэмэгдэл урамшил, бусад цалин хангамжийг илүү анхаарсан асуудлыг оруулж өгөөч гэж хэлэх байна. Ингээд энэ хуулийг дэмжиж өгөхийг дахин гишүүдээс уриалж, хүсч байна.

С.Ламбаа: Баярлалаа, санал байна. Саналыг хүлээж авна.

Д.Дэмбэрэл: Санал голдуу хэллээ, төслийг Тлейхан гишүүн дэмжиж байгаа юм байна.

Гишүүд асуулт асууж хариулт авлаа. Байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг сонсоё. Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Тлейхан гишүүн танилцуулна. Тлейхан гишүүнийг индэрт урьж байна.

Уг хуулийн төслийг УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн саналыг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхи нь дэмжлээ.

УИХ-ын гишүүн Ө.Энхтүвшин, С.Бямбацогт нар энэ асуудлаар цөөнх болсон.

УИХ-ын эрхэм гишүүд ээ

Эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн талаар Нийгмийн бодлого, боловсрол, шинжлэх ухааны байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг хэлэлцэн шийдвэрлэж өгөхийг та бүхнээс хүсье.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

Асуух асуулттай гишүүн байхгүй бол санал хураалт явуулъя. Үг хэлэх гишүүн байвал хэлэлцэнэ, хэлэлцэхгүй гэдгээр З, З зургаан хүн л үг хэлнэ шүү дээ. Баярсайхан гишүүнээр тасаллаа. Гүндалай гишүүн.

Нөгөө талаар дадлагажигч эмч болчихлоо шүү дээ, одоо оюутан биш. Энэ эмч нарын маань хөдөө явуулж ажиллуулж байгаа энэ асуудал үнэхээр төрийн байгууллагын зүгээс учруулж байгаа хүнд суртал байгаа юм. Одоогоор манай хөдөө орон нутаг ихэнх газруудад улсын эмнэлгүүд ноёлж байгаа. Хувийн эмнэлгүүд хөдөө орон нутагт ховор байдаг. Тийм учраас ер нь ихэнх сургууль төгсч байгаа улсууд бол улсын эмнэлэгт ажиллах тийм л орон тоо гардаг. Нэгэнт улсын эмнэлэгт ажиллах болонгуут заавал ч үгүй хоёр жил тэнд энд ажилла гээд байгаа асуудал байна. Үүнийг цаашдаа болиулж, сургуулиа төгсөнгүүт дуртай газраа ажилладаг, улсын эмнэлэгт ажиллах болсон ч гэсэн заавал ч үгүй энд тэнд цөлөгддөг баймааргүй болмоор байна.

Нөгөө талаар хэрвээ хөдөө орон нутагт эмч нарыг ажиллуулъя гэж бодож байгаа бол цалингий нь л өндөр өгмөөр байгаа юм. Хөдөө орон нутагт ажиллаж байгаа эмч нарын цалинг 400-500 мянган төгрөг доод тал нь хүргэж байж, ингэж сонирхлыг нь татаж ажиллуулахгүй юм бол захиргааны аргаар оюутан сурагчдыг тийшээ сургуулиа төгсөнгүүт нь явуулдаг ийм маягаар хөдөө орон нутагт ажиллаж байгаа эмч нарынхаа орон тоог бид нар гүйцээж өгч чадахгүй юм. Тэгэхээр миний бодлоор цаашдаа Эрүүл мэндийн тухай хуульд өөрчлөлт, шинэчилсэн найруулга оруулах гэж байгаа бол ер нь энэ цалингийн асуудлыг хүчтэй тавьж, тийм л хөшүүрэг хэрэглэж, эмч нарыгаа хөдөө орон нутагт ажиллах сонирхолтой болгомоор байгаа юм. Тэгэхгүй болохоор сургууль төгсч байгаа эмч нарыгаа хөдөө рүү энэ зориулалтаар хөөж явуулаад байгаа нь амжилтгүй, зохимжгүй байна гэсэн ийм саналтай байна.

Д.Дэмбэрэл: Баярлалаа, дэмжиж үг хэллээ. Ц.Баярсайхан

Ц.Баярсайхан: Төслийн хувьд тодорхой зарим нэмэлт өөрчлөлтийг би дэмжиж байгаа юм. Хөдөөгийн ялангуяа сонгогдсон тойргийн иргэд, хөдөлмөрчидтэй уулзахад энэ хөдөөгийн эрүүл мэндийн үйлчилгээ, ялангуяа малчдад хүргэх эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг сайжруулах шаардлагатай байна. Хөдөөгийн эмнэлгүүдийг анхан шатны эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, эм урвалжаар хангах зайлшгүй шаардлагатай байна гэсэн ийм зүйлийг маш их хэмжээгээр ярьж байгаа. Ялангуяа 2008 оны УИХ-ын сонгуулийн үеэр сонгогчид, манай иргэд бол энэ дадлагажигч эмчийн асуудлыг шийдэх талаар олон зүйлийг бидэнд хандаж тавьж байсан.

Тийм учраас энэ асуудлыг шийдэхийн тулд хуулийн төсөл оруулж ирж байгааг дэмжиж байна. Ер нь хөдөөгийн иргэдийн дунд тогтвор суурьшил муутай, дээр нь ажиллаж байх хугацаадаа эмчлэх эрхийн зөвшөөрөлгүй, эмчлэх үйл ажиллагааны зөвшөөрөлгүй учраас хүлээх хариуцлага нь тодорхой бус ийм эмч нарыг ажиллуулна гэдэг бол болохгүй гэдэг нь харагдаж байна. Тийм учраас бакалавраар төгсгөж байгаа хүмүүсийгээ эмчлэх эрхтэй, хүлээх хариуцлагатай, ёс зүйтэй ийм л хэмжээнд нь бэлтгэж ажиллуулах зайлшгүй шаардлага байна.

Тийм учраас энэ нэмэлт, өөрчлөлтийг бол дэмжиж байгаа юм. Цаашдаа энэ хүмүүсийг харин тогтвор суурьшилтай ажиллуулахын тулд тодорхой хэмжээнд эмнэлгүүдийн тоног төхөөрөмж, шаардлагатай эм урвалжаар хангах талд нь бодолцоно биз.

Ер нь эрүүл мэндийн салбар, цаашдаа Эрүүл мэндийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга оруулж ирэхдээ энэ салбарын санхүүжилтийн механизмаа зөв тогтооё. Ингэхгүй бол төсвөөс ч, эрүүл мэндийн даатгалын сангаас өгч байгаа хэмжээ хаана өгөх ёстой нь ойлгомжгүй, хялбарчилсан аргаар шийдсэн нь үйл ажиллагаандаа зөрчилдөж байгаа энэ зөрчлийг цэгцлэх зайлшгүй шаардлага бий болсон байна.

Тийм учраас эрүүл мэндийн даатгалын сангаас түлхүү санхүүжүүлэх тэр механизмыг бид нар оновчтой тогтоох хэрэгтэй. Үүнтэйгээ уялдуулаад өмчийнхөө хэлбэрийг зөв тогтооё. Хэрвээ эрүүл мэндийн салбарт хувийн өмчийн хэлбэрийг дэмжье гэж байгаа бол аль хэсэг нь хувийн байх юм бэ гэдгийг тодорхой хэмжээнд шийдэх ёстой. Өрхийн эмнэлгийн статусыг тодорхой болгож хэрэгжүүлэхгүй бол хувийн ч биш, хувьсгалын ч биш дунд нь хаяж болохгүй гэж үзэж байгаа юм.

Дээр нь эрүүл мэндийн салбарын ажиллагсдын хувьд энэ тэтгэмжүүд, тэтгэвэрт гарсны дараа олгодог тэтгэмжүүдийн хувьд ялгавартай байдлыг бий болгож болохгүй юм. Тийм учраас цаашдаа энэ эмнэлгүүдэд ажиллаж байгаа, ялангуяа аймгийн төвүүдэд ажиллаж байгаа хүмүүс, инженер, техникийн ажилчид, үйлчилгээний хүмүүсийг эмнэлгийн бусад ажилтнуудтай адилхан нийгмийн халамжийн тогтолцоондоо хамруулдаг байх нь зүйтэй гэж үзэж байгаа. Энэ чиглэлээр хуулийн төсөл удахгүй өргөн баригдах нь ээ гэж ингэж ойлгож байна.

Харин эмчлэх эмчийн зөвшөөрлийг олгох, эмчлэх эрхийн зөвшөөрлийг хасах асуудлаа үндсэндээ мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулдаг тэр байгууллагуудад нь илүү түлхүү хандуулахгүй бол эндээс үүдсэн зөрчлийг шийдэх асуудал тодорхойгүй байгаа учраас их төвөгтэй байдал бий болох байх. Ялангуяа эмнэлгийн мэргэжлийн ёс зүйн хорооны дүгнэлтийг үндэслээд Эрүүл мэндийн сайд хүчингүй болгох асуудал тавитал ёс зүйн хорооны дүгнэлтийг үнэн, зөв гарсан гэдэг дээр хэрвээ маргаан үүсэх нөхцөлд бас л төвөгтэй байдал бий болж байгаа юм.

Тийм учраас шат дамжлагагүйгээр шууд ёс зүйн хорооныхоо дүгнэлтээр шийддэг байх нь илүү оновчтой болов уу гэж бодож байна. Үүнийг хэлэлцүүлгийн явцад анхаарах нь зүйтэй болов уу гэж бодож байна.

Төслийг хэлэлцэхийг дэмжиж байна.

Д.Дэмбэрэл: Баярсайхан гишүүний тэр хэлээд байгаа саналыг анхны хэлэлцүүлэгт харгалзая. Сая хоёр гишүүн дэмжиж үг хэллээ. Цөөнх болсон гишүүн татгалзах үг хэлэх үү? Ойлгомжтой хоёр цөөнх болсон байна гээд явах юм уу? Бямбацогт гишүүн.

С.Бямбацогт: Сая ерөнхийд нь Баярсайхан гишүүн гол үлдэж байгаа асуудлуудыг ярилаа. Эхний ээлжинд дадлагажигч эмч гэдэг нэр томъёог аваад, энэ төгсөгчдөд цаашдаа ажиллах боломжийг бүрдүүлээд, удахгүй Ламбаа сайд бас Эрүүл мэндийнхээ хуульд цогцоор нь өөрчлөлтийг оруулж ирэх санхүүжилтийнх нь асуудлыг, дээрээс нь сумуудад, багуудад, хөдөө орон нутагт тогтвортой ажиллах боломжийг бүрдүүлэх асуудлыг цогцоор нь оруулж ирнэ гэж хэлсэн учраас татгалзсан саналаасаа татгалзъя. Тэгээд дэмжиж байна.

Д.Дэмбэрэл: Ингээд гишүүд үгээ хэллээ. Одоо санал хураалт явуулъя.

Нийгмийн бодлогын байнгын хороо асуудлыг хэлэлцээд, Эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн саналыг оруулсан байна.

Хэлэлцье гэсэн саналаар санал хураалт явуулъя.

64 гишүүн санал хураалтанд оролцож, 50 гишүүн зөвшөөрч, 78.1 хувийн саналаар хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Эрүүл мэндийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзсэн учраас Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хороонд анхны хэлэлцүүлэг хийлгэхээр шилжүүлье.

Дараагийн асуудалд оръё.

Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Эрүүл мэндийн сайд Ламбаа танилцуулна. Ламбаа сайдыг индэрт урьж байна.

2003 онд УИХ-ын чуулганаар батлагдсан Биеийн тамир, спортын тухай хууль хэрэгжсэнээр биеийн тамир, спортын бодлого, үйл ажиллагаа хэрэгжих хууль эрх зүйн таатай орчин бүрдэж, биеийн тамир, спортын төсөв хөрөнгө оруулалтыг нэмэх, төрийн болон төрийн бус байгууллагууд үүсч хөгжих, үндэсний шигшээ баг байгуулан ажиллуулах, тив, дэлхийн тэмцээнээс медаль авсан тамирчдын амжилтыг үнэлж, урамшуулах, спортын тэмцээн, уралдаан, наадмуудыг уламжлал болгон зохион байгуулж, хүн, амын биеийн тамир, спортоор хичээллэх идэвх, сонирхол, оролцоог нэмэгдүүлэх зэрэг ажлуудыг үе шаттайгаар зохион байгуулах нөхцөл бүрдсэн билээ.