Н а л ьч и к – 2010 Малкъар жазыучуланы суратлау-адабият, жамауат-санат журналлары
гичини ким сюеди, айтчы бир? Ичерик тюйюлме деп сёз бергенинги
жүктеу/скачать 1.04 Mb.
|
| гичини ким сюеди, айтчы бир? Ичерик тюйюлме деп сёз бергенинги
унутупму къойгъанса, не? Ш о х а й. Унутмагъанма. Алай юйге келе тургъанымлай, Тохай тюбеп къалды да: «Антлы тенгим, Шохай, бюгюн туугъан кюнюм- дю да, биргеме бир жюзчюк эндирмесенг, унарыкъ тюйюлме!», – деп къадалды. «Мен бюгюнден башлап ичмезге сёз бергенме, къысма, къой», – дегенлигиме: «Бюгюн ич да, тамбладан башлап къоярса, бир да къоркъма, аны ючюн къыяма айланырыкъ тюйюлдю!» – деди. Не этеригем сора?.. П а т и й. Болмачы сылтаула таба турма да, сёзюнгде тургъан киши бол. Кесинг сюймесенг, киши да ауузунга къуярыкъ тюйюлдю ич деп. Ш о х а й. Хо, болду энди, бюгюнден башлап къойдум. П а т и й. Кюн сайын да айтаса къойдум деп, къоялмайса ансы. Ш о х а й. Да сюйюпмю ичеме? Тау элледе тиширыу къолгъа къарап къалгъан кишиле ичмей да не этсинле? Элде бир иш барды да, ол да малгъа къарагъан, мешхут кюреген. Тейри, от ичмей да иги турабыз. Айнытхан малынгы багъасы чыкъмайды неда урлап кетедиле, сора бирлегеми ишлеп тургъун? П а т и й. (чурукъларын кёрюп). Бу чурукъланы бири къара, бири уа акъ некдиле? Боятханмы этгенсе? Ш о х а й (чурукъларына къарап). Мен да аны айтама. Тейри, Тохайны чуругъун кийип келген болурма дейме. П а т и й. Жарлы кесинг, аллай бирге дери къалай ичесе? Аз айып этмегендиле кёргенле? Къабакъ эшик ачылады. Тохай - бир аягъында къара чуругъу, бирси аягъында уа акъ чуругьу - арбазгъа кирип келеди. Мамучиланы Кемал 197 Т о х а й. Къонакъ аламысыз, Оскъанлары? Ш о х а й. «Сагъыннганны башы босагъа тюбюнде» дегенлей, сени эсгере тура эдик. Кел, жууукъ бол. Т о х а й. Салам алейкум. (Патийге) Кюнюнг ахшы болсун. Ш о х а й. Алейкум салам. П а т и й. Ахшылыкъ кёр. Ш о х а й. Олтур. Т о х а й. Не ишлейсиз? Тынч болугъуз. П а т и й. Керти тенгле, эсе да, ичгичи тенгле болгъаныгъызны чу- рукъларыгъыз да айтып турадыла. (Ачыуланып) Аллах ючюн, Тохай, чочха сыфатха киргинчи нек тохтамайсыз?! Т о х а й. Сабыр бол, маржа, танг атмай не сорууду бу? Суу боюнунда олтургъанек, тюнене туугъан кюнюм эди да. Охо, къой энди, тырман этме, Патий. Андан эсе, туугъан кюнюм бла бир алгъышласанг а, былай, адетдеча. П а т и й. Адет дей эсенг, бизде аллай адет жокъду, алгъыш дей эсенг а, ким бла олтургъан эсенг да, ол алгъышласын. (Юйге кирип кетеди.) Т о х а й (хуржунундан шеша чыгъара). Баш къалайды, пахмель этер- менг? Ш о х а й. Кетер ары, Цыгыр къызы кёрсе: сау кёрейим сора. Эгечине тебиреп турады, бир кесек тёзейик, кете болур. Т о х а й. Алан «Летающая тарелка - неопознанный объект» деп бир сейир зат окъудум газетде. Жазгъанларына кёре, башха планетледе да жашау барды. Алай учуп айланнган «табакъланы», нек эсе да, лока- торла туталмайдыла. Ш о х а й. Да учуп айланнганла кеслери биле болурла, биз а не… Т о х а й. Сора, анда адамла кеслери да бизнича адамла тюйюлдюле деп жазыла эди. Алан, Шохай, анда уа аракъы иче болурламы? Ш о х а й. Иче болурла ансы бери келип не табарыкъдыла аракъыдан ёзге. Т о х а й. Тейри, угъай! Америкада бир адамны алып окъуна кетген- диле дейдиле. Ш о х а й (сейир этип). Хо бир да? Т о х а й. Тейри, алай. Ш о х а й. Да не этерикдиле была муну? Т о х а й. Гяуурду билген. Ш о х а й. Къоркъма, сени бла меничала алагъа керек тюйюлдюле. Андан эсе чуругъунгу ал да, мени чуругъуму бери берчи. П а т и й (юйден чыгъып). Не жумуш бла келгенсе, Тохай, огъесе бюгюн да туугъан кюнюнгмюдю? Т о х а й. Бош, бош… Чуругъуму алыргъа келгенме. П а т и й (Шохайгъа).Эгечиме жетип къайтайым. Сен а, унутмай, бурууну бир жама. Ханийни тауукълары бахчабызны халек этип бо- шайдыла. Ш о х а й. Къачан къайтырыкъса? Туманда ажашханла 198 П а т и й. Ингирге келирме. Къатында бир кесек олтурайым. (Тохай- гъа.) Сен да юйюнге бар, аязалмай тураса да, жатып солу, муну да жеринде къой. Т о х а й (кёлю къалып). Патий, къыстагъан этгенча, къалай айтаса алай? Хоншула ушайбыз да. П а т и й. Къыстамайма, Тохай. Тюненеча болуп къалырсыз деп къор- къама. Т о х а й. Хо бир да. Ичерик эсек да, ахчабыз жокъду. Так что, къоркъ- ма. Хы-ы, биягъында Шохайгъа аны айта тура эдим: учхан «табакъла» кёргендиле биягъы. Америкада уа бир адамны алып окъуна кетгенди- ле. П а т и й. Радио айтып мен да эшитгенме. Тобады, игиликге айлан- майдыла, Аллах хатадан сакъласын ансы. Т о х а й. Тейри, бир да ангыламайма, ол дуниядан бери тансыкъ болуп келмей эселе. Ш о х а й. Къой-къой сен а. Ары кетген бери тансыкъ боламыды? (Патийге.) Кеч боласа, бар. Келгинчиле уа уча берсинле. Эрикселе, тохтарла. Т о х а й. Алай а бир да айтма, тейри. Уллу билимлери болгъан алимле да не болгъанын билалмай, бек тынгысыздыла. Ш о х а й Ала къоркъсунла. Биз а небизге къоркъбыз? Учуп келип, арбазыма къонсала, бир-эки шеша салырма да: «Хош келигиз Мал- къаргъа, жулдуз къонакъла!» деп тюберме. П а т и й. Сен билген а шеша! Т о х а й. Сора у, сора? Ш о х а й. Сора уа шуёх болурма. Чакъырсала уа, къонакъгъа барыр- ма да, бир жулдуз къызчыкъ сайларма. П а т и й. Жерли къызны аягъына эки тынгыла чурукъ алалмагъан, кёклю къызгъа уа башы бла этерсе, хау. Бар да, малгъа къара. Ш о х а й. Малгъа къарай мал болгъанбыз, Патий! Нек тураса, эгечин- ге барлыкъ эсенг, кесинг да бир омакъса, эрге къачарыкъ къызлай. П а т и й (ёхчеге къубула). Да не хатам барды да? Алыкъа уа, ийнан... Ш о х а й. Не «алыкъа» хапарды ол! Сен манга керек болгъан- лай тураса. Так что, черноброваячыкъ, «алыкъа-малыкъаланы» унутуп къой! П а т и й (къубула). Наным, Аллах сенсиз этмесин мени. Аягъым ар- баздан атлагъанлай, жюрегим тансыкъ болуп башлайды. Т о х а й (кетген кибик этип). Да сизде уа сюймеклик боркъ-боркъ этип къайнайды да, къой, чырмамайым. П а т и й. Хау, бек къууандырады да. Аны жапысын кёрген элгеннген окъуна этерикди. Ш о х а й. Цыгыр къызы, озма. П а т и й. Аття ёлмесин, сен бюгюн да бир ич да, кёрюрсе Цыгыр къызы сени бла кюн жашаса. Ш о х а й. Кёресе да, Тохай, «Сокъур тутханын къаты тутар» Мамучиланы Кемал 199 дегенлей, оллахий, ушакъ этерге да къоярыкъ тюйюлдю. П а т и й. Тохай, сенсе муну терсине айландырып тургъан, бар да, кеси нге ёзге нёгер изле. Т о х а й. Мен кетгенлей, юйюнге бир уллу ашхылыкъ жауарыкъ эсе, кетейим. Т о х а й, баш тёбен болуп, кетеди. Ш о х а й. Неди бу этгенинг? (Юйге ачыулу киреди). П а т и й. (Шохайны ызындан). Не этгеними кесим билеме. Кетеди. Тохай юй мюйюшден, макъача гъур-гъур эте, Шохайгъа кетмегенин билдире- ди. Шохай да, терезеден жашырын къарап, юйден чыгъады. Ш о х а й. Не гъур-гъур этесе? Чыкъ бери, кетгенди. (Тохай киреди) Т о х а й. Тейри, Шохай, ичмесенг игиди. Эшитдинг да айтханын? Ш о х а й. Термилтип турма да, къуй, къуярыкъ эсенг. Башым чачы- лып къалады. Т о х а й. Да ууучумамы къуяйым, стакан чыгъар. (Шохай эки стакан чыгъарады. Тохай аракъы къуяды.) Ш о х а й. Хайда, Тохай, сюйгенинг чакълы бир жаша. Сени са- улугъунгу жууа, кесибизникинден бошап бара болурбуз дейме. Ассалам алейкум! (Ичеди.) Т о х а й. Уалейкум салам! (Ичеди.) Тейри, тюнене оздургъан этдик дейме. Къалай айырылгъаныбыз эсимде тюйюлдю. Ш о х а й. Айырылгъан дейсе. Оллахий, туманда ажашхан тууарча келгенем, къалай келгеними да билмей. (Тохай аракъы къуяды.) Т о х а й (стаканын алып). Да хайда, айтханынг келсин, эрикгинчи бир жашайыкъ, саулукълу болайыкъ, адамлай къалайыкъ. Ассалам алейкум! (Ичеди.) Ш о х а й. Уалейкум салам! (Ичеди.) Ай жашагъы эдинг сен, адам этдинг, оллахий. «Ичме! Ичме!» дейдиле да. Да къалай ичмезсе, эки къолунга иш тапмасанг. Ишсизлик адамны былай сындырады деп билмей эдим, Тохай. Биз жарлыла, ёнккючге самопал аракъы алып, хакъын ахча бла къайтаралмасакъ, мал бла, бичен бла тёлейбиз. Т о х а й. Къой, жанынгы къыйнама, бу жашау бизден игиледен да къалгъанды, бизден да къаллыкъды. Хыйсап этчи бир. Манга кёпмю керекди? Тынч ашым, тынч башым. Мен кишиге да тиймейме, манга да тиймесинле. (Аракъы къуюп.) Ассалам алейкум! (Ичеди.) Ш о х а й. Уалейкум салам! (Ичеди.) Т о х а й. Баш жерине келди дейме. Жарауубуз ачылып къалмагъа эди. Ш о х а й. Тюнене суу боюнунда бир ариу жыр айтханенг. Бир къай- тарчы, маржа. Т о х а й. Да жырлайым, нек жырламайма. (Жырлайды. Ол кезиуде Таусо киреди.) Туманда ажашханла 200 Т а у с о. Аланла, не къууумугъуз барды? (Саламлаша) Оллахий, сен бир жырлайса да, той баргъан сунарса. Ш о х а й (бош шешаны алып). Тейри, Таусо, сени къайын ананг сюймейди, алай сюерча этейик бусагъат. Цыгыр къызыны бир къыс- тырыкъчыгъы болмай амалы жокъду. Т а у с о. Мени ючюн дей эсенг, къыйналма. Жумушха кетип барама. Жырыгъызны эшитип къайтдым ансы. Ш о х а й. Бир жары да кетмейсе, былай олтур. Мен бусагъат... (Юйге киреди). Т о х а й. Тюнене туугъан кюнюм эди да, бардырабыз андан бери. Т а у с о. Зауаллы кесигиз. Патий юйде болмаз ансы, кёрюнмейди. Т о х а й. Эгечине кетгенди. Т а у с о. Сен ол келгинчи кетерге кюреш, ичген адамны кётюралмай- ды, билесе. Шохай бла ичгенинги кёрсе - сау кёрейим. Т о х а й. Сен бир зат билмей айта болмазса, тейри. Хау, былайда кёрюн месем игиди. Т а у с о. Тохай, (шешаны кёргюзтюп) бу затдан башха неге жарайса бусагъатда? Къатын алмаймыса, огъесе алыкъа заманым жетмегендими деп тураса? Юйде къартланы бир къууандырсанг а, аракъыгъа быдырынгы салып турмай. Къаллай бир ариу къыз барды элде. Къызла эрге чыкъмай, жашла къатын алмай, окъургъа сабий табылмай къалды да. Т о х а й (чам эте). Тоюмда тепсерге айта эсенг, бюгюн окъуна алама! Т а у с о. Сен алгъан эт ансы, чурукъларымы аяп къойсам айтырса. Заман учуп барады. Кёзню жумуп ачхынчы жашау кетер да къалыр. Акъыл юйретген сунма, алай ызынгдан биреу къалыргъа керекди да? Т о х а й. Оллахий, Таусо, бек тюз айтаса. Къалай эсе да магъанасыз кетип барады жашауум. Арт кезиуде Союзну заманын терк-терк эсге- реме. Москва. Студент заманым. Общага. Бир биринден ариу къызла. Жюрегинг ырахат, хар зат да учуз. Вот, это я понимаю. Кинорежиссёр деп танышыучу эдим гинжичикле бла. «Адам жаннетдеча жашаргъа керекди жерде!», – деп, къулакъчыкъларына татлы сёзле шыбырдай, биргеме алып кетиучю эдим. Кликухам «Кинорежиссёр» эди. О… Вера деп бир субайчыгъым болуучу эди да, кастрюль бла бир хинкял да алып, общакга келип къалыучу эди: «Кинорежиссер, ты дома?» - деп. Верочка бла мен танго тепсеп башласагъ а, битеу жыйылгъан халкъ бизге къарап къалыучу эди. Эх! Бар эди аллай бир заманым. Энди уа перестройка деп бир къыяма келгенди да, тюз адамла хайран болуп къалгъандыла. Шахарда иш табарыкъ болур эдим, алай жюре- гим элге тартханлай турлукъду. Элде иш болса, ишлеригем сюйюп да. Туугъан элиме жюрегим бла байланганма да, аны къоюп кетген манга уллу къыйынлыкъды. Аракъыгъа нек тюзелгеними уа кесим да билмейме. Ичгичилик бир уллу иш тындыргъанча болуп къалгъанды элде. Мамучиланы Кемал 201 Т а у с о. Тохай, сен эсли жашса, кесинги бошлап бараса ансы. Юйде- гили болсанг, жашаугъа башха кёзден къарарыкъса. Сабийле тууарла, жашауну магъанасын ангыларса. Ш о х а й шеша, къабарыкъ да алып киреди. Ш о х а й (стаканлагъа аракъы къуя). Ал, Таусо, Тохайгъа бир-эки алгъыш сёз айт. Т а у с о. Да сизден ариу мен да айталмам. Айтхан алгъышларыгъыз къабыл болсунла. Къысха заманны ичинде Тохай да юйдегили болгъанды деп эшитейик. Таматалагъа Аллах саулукъ берсин, ёлген- лерибиз жаннетли болсунла. (Ичеди). Т о х а й. Кёп жаша, сау бол. Т а у с о. Оллахий, татыуу уа бир да тюрленмегенди. Эрттеден бери ичмей тура эдим да, абдиезими буздугъуз. Т о х а й (ичгени татып). Тейри, мен болдум, всё! Башыма стакан тие турады. Накаут этгинчи, юйюме барайым. (Жырлай-мурулдай, кетип тебирейди). Ш о х а й (ичгени татып, Тохайгъа). Къайры ахыратха ашыгъаса, бир кесек олтурайыкъ энтта. Т о х а й кетеди. Т а у с о. Шохай, мен да барайым, ишим кёпдю. Ш о х а й. Бир жары да барамайса, былай олтураса да, манга тын- гылайса! Ферштейн?! (Таусо жерине олтурады). Алан, Таусо, сен къалай сунаса (кёкге къарап), анда, башха жерледе жашау болур- му? Ол учуп айланнган «табакъла» кёп тюрлю акъыл туудурадыла. Аллай-быллай келгинчиле-инопланетянинле деп бизни бошму къор- къута болурла? Т а у с о (Шохайны серлендире). Да ким билсин, Шохай, ары барып келмегенме, ансы айтырем. Алай шахарда бир танышыма тюбегенем да, бармагъы бла кёкге кёргюзде: «Мен энди алагъа ишлейме. Жерде ала сайлагъан адамланы «табакъларына» олтуртама да, биргелерине барама, - деген эди. Ала уа адамланы ичлерин жарып, экспериментле этедиле». Ш о х а й (эсиргени аяза). Сау адамланы жарып, была къаллай адамла- дыла, огъесе ала адамла тюйюлмюдюле? Тейри, сен мени сандырата тура болурса дейме. Т а у с о. Да мен эшитгеними айтама. Ётюрюгюн, кертисин а Аллах билсин. «Жашау анда да тюз мындачады: таула, суула, агъач, адам, жаныуар… Алгъаракъда ары эки адам элтгенем да, бир уллу темир юйге кирдирген эдиле. Анда уа узун столла. Столланы биринде адам башла, биринде къолла, биринде бутла, дагъыда анга кёре кёп хырт- мырт. «Келеме дей эсенг, сени да элтейим», - дегенинде: «Телими Туманда ажашханла 202 болгъанма, угъай!» - деп, къара атказны басдым. Ш о х а й. Ма къаугъа! Ары элтген адамларын артха къайтармайдыла сора. Т а у с о. Да, экспериментле эте кетип, кюйдюрюп къоя болурла, андан башха не этерикдиле! Ш о х а й. Келгинчиле сайлапмы элтедиле адамланы ары, огъесе тап тюшгенленими тутадыла? Т а у с о. Танышым айтханнга кёре, ичгичилени элтедиле, нек деген- де, ичген адамны акъылы чюйресине нек айланнганын ангыларгъа кюрешедиле. Ш о х а й (къоркъаракъ). Да ичген-ичгенни ары элтип барлыкъ эселе, жерде адам къаллыкъ тюйюл сора. (Элгенип.) Тохайны алып кетмеге эдиле хайырсызла. Т а у с о. Тейри, санга да бюсюрерикдиле шёндю уа. Ш о х а й. Тоба де. Т а у с о. Десенг, демесенг да алайды. Алгъа мен къалай ичиучюмю сен кесинг иги билесе, энди уа къоркъгъан этеме: алып кетселе уа. Ш о х а й (батырсынып). Сыкъма, шуёхум, къоркъгъан агъачда бёрю- ден къоркъады. Биз а юйюбюзде ушайбыз да! Т а у с о. Тейри, Шохай, алай а бир да айтма, аллынга шырт деп бир жашил жухлу келгинчи чыгъып къалса, не этериксе? Тейри, аягъынг басханны кёзюнг кёрмей къачарса, къачалсанг! Ш о х а й. Бир жары да къачарыкъ тюйюлме! Т а у с о. Къоркъгъандамы этмезсе? Ш о х а й (биягъы батырсынып). Мен кесим да келгинчиме, сора кесимденми къоркъургъа керекме? Ха! Ха! Ха! Къоркъгъан менден къоркъсун! Т а у с о. Тейри, шуёх, шёндю уа ушагъан да этесе. Ш о х а й (эсирип). Эй-хей-хей, бери келигиз! Мен эсирип турама! Хайдагъыз, аллай жигитле эсегиз! Мен былайдама. Къоркъгъан менден къоркъсун, мен нек къоркъама кимден да?! Мурулдай-мурулдай, жатма тюбюнде ундурукъгъа жатып, жукълап къалды. Таусо ке- терге П а т и й киреди. П а т и й. Таусо, нек кетип бараса? Т а у с о. Шохайгъа жумушум болуп келген эдим да, къалкъып турады. П а т и й. Ахырсы, аманына къалгъанды бу. Не этсин адам? Тохай келгенлей да билгенем ахыры былай бошаллыгъын. Къатын да бир алмайды да. Алай ичгичиге ким барлыкъды? Шо мынга ичгини къой- дургъаннга къор-садагъа болурем. Т а у с о. Къояр-къояр, къайры кетерикди къоймай! П а т и й. Къойса, кесине иги. Алайсыз - не билейим. Мен да темир- ден тюйюл. Т а у с о (эсине бир хыйла акъыл келип). Къоярча бир амал этерге керек эди. Мамучиланы Кемал 203 П а т и й. Таусо, мен этмеген амал къалмагъанды. Ашына дарман салып да турдум. Болушмады. Дууа жаздырып да кёрдюм. Тохтамады. Тохтагъанны къой, бютюнда бек ичип башлады. Сен бир сёлешсенг а, Таусо. Тынгылар эсе уа. Т а у с о. Къайдам, тейри. Алай бир амал этерге уа керекди. Жарсып турма, мен а, кеч болгъунчу, малгьа къарайым барып. (Кетеди). П а т и й (столну ариулай, арбазда ары-бериге къарай). Мени жаууму да ишсиз хоншусу болсун. Ох, Аллах, сен бирсе. Бир уллу иш тын- дыргъанча, кёрмейсе муну жатыуун. Патий юйге киреди, сахна къарангы болады. Ш о х а й (кече тюшюнде ары-бери бурула кетип, жукъу арасын- да къолун узата) Эй! Салам алейкум, къуй къуярыкъ эсенг... (ундурукъдан кетип, жукъудан аяза, бир къужур космонавт кийимли адамны кёрюп.) Сен кимсе? Эй! Кимни излейсе? (Къоркъуп.) О-о-о-й! Келдиле манга да... Жан алыучулары окъуна болур дейме. (Къалты- рауукъ тийип.) А-а-а!... Къоюгъуз мени! Энди менден сора жанмы къуругъанды сизге? (Жиляйды.) Ичерик тюйюлме, оллахий, билля- хий, аузума да саллыкъ тюйюлме! Бу жолну бир къоюгъуз! К е л г и н ч и. Шохай дегенлери сенмисе? жүктеу/скачать 1.04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|