Тауардың өмірлік цикл кезеңдеріндегі маркетингтік шығындардың сипаты
Маркетинг қызметінің шығындары
|
Тауардың өмірлік цикл кезеңдері
|
Нарыққа шығару
|
Өсу
|
Кемелдену
|
Құлдырау
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Маркетингтік
|
Инвести-
|
Ағымдық
|
Ағымдық
|
Тауарды жаңа
|
зерттеу жəне
|
циялық
|
сипатта болуы
|
сипатта болуы
|
бағытта қол-
|
маркетингтік
|
сипатта
|
мүмкін (зерттеу
|
мүмкін (зерттеу
|
дану зерттеуле-
|
ақпарат
|
|
шығындары
|
шығындары
|
рі жүргізілуі
|
шығындары
|
|
болмауы
|
болмауы
|
мүмкін (бұл
|
|
|
мүмкін)
|
мүмкін)
|
шығындар
|
|
|
|
|
инвестициялық
|
|
|
|
|
сипатта болуы
|
|
|
|
|
мүмкін)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Фирманың тауарлық саясат аясындағы шығындар
|
Инвестиция- лық сипатта (тауарды жасап шығару мен бірге)
|
Ағымдық сипатта болуы мүмкін (жүзеге асырылмауы да мүмкін)
|
Ағымдық сипатта болуы мүмкін (тауарды жақ- сарту шығындары жасалуы мүм- кін, олар инвес- тициялық
сипатқа ие)
|
Ағымдық сипатта болады (жүзеге асы- рылмауы да мүмкін)
|
Баға құру саясаты аясындағы шығындар
|
Инвестиция- лық сипатта (тауар нарық- қа шығарыл- ғаннан кейін баға жүйесін түзету)
|
Ағымдық сипатта болуы мүмкін (жүзеге асырылмауы да мүмкін)
|
Ағымдық сипатта болуы мүмкін (жүзеге асырылмауы да мүмкін)
|
Ағымдық сипатта болады (жүзеге асырылмауы да мүмкін)
|
Тауар қозғалысы жəне өткізу аясындағы
шығындар
|
Инвестиция- лық сипатқа ие
|
Ағымдық сипатта болуы мүмкін (жүзеге асырылмауы да
мүмкін)
|
Ағымдық сипатта болуы мүмкін (жүзеге асырылмауы да
мүмкін)
|
Ағымдық сипатта болады (жүзеге асырылмауы да
мүмкін)
|
Маркетингтік қызметі пер- соналының шығындары
|
Ағымдық сипатқа да, инвестиция- лық сипатқа да ие болуы
мүмкін
|
Ағымдық сипатта болады
|
Ағымдық сипатта болады
|
Ағымдық сипатта болады
|
Өзге шығын- дар (өкілдік, шаруашылық жəне т.б.)
|
Ағымдық сипатта болады
|
Ағымдық сипатта болады
|
Ағымдық сипатта болады
|
Ағымдық сипатта болады
|
Шығындарды инвестициялық жəне ағымдағы деп бөлу үшін тауардың өмірлік цикл кезеңдері, яғни шығын жұмсалған мер- зімдер қолданылады жəне оларды жүзеге асыру мақсаты ескері- леді. Мысалы, тауарды нарыққа шығару кезінде жарнамаға жұмсалған шығындар инвестициялық сипатта болады.
– маркетингтік шығындарды «өндіріске дейін – өндіріс ке- зінде – өндірістен кейін» жасау қажеттілігі. Маркетингтік шы- ғындары кəсіпорында өнімді өндіруге дейін жəне өндіргеннен кейін – өнімді өткізу кезеңінде пайда болады.
Жаңа өнімді өндіруге дейінгі уақытта кəсіпорында маркети- нгтік зерттеулерді жүргізу, тауар концепциясын жасау, жаңа тауар үшін бағалық саясатты құру, тауар қозғалысы жүйесі мен оны өткізу каналдың құрылымымен байланысты «алдын алу шығындары» болады. Тауар өндірілген соң, оны сату бойынша жұмыстар жүргізіледі. Бұл кезеңде жарнамаға, өнімді өткізуді ынталандыруға көп шығындар жұмсалады.
PR-ға кеткен шығындар жəне басқарушылық маркетингтік шығындары тауардың өмірлік циклінің кезеңдерімен байланыс- ты емес. Олар көбінесе кəсіпорынның жалпы қызметімен байла- нысты болып табылады;
– уақыт бойынша шығындарды қайта құрылымдау. Марке- тингтік қызметіне жұмсалған шығындардың құрылымы тауар- дың өмірлік циклінің ағымында өзгеріп отырады. Тауарды ойлап шығару кезеңінде маркетинг шығындарының басым бөлі- гі маркетингтік талдау жəне зерттеу, бағалық саясатты құрумен байланысты.
Тауардың нарыққа шығу кезеңінде шығындардың басым бө- лігі тауар қозғалысына кетеді – жарнамаға жəне тауарды өткізу- ді ынталандыруға.
Кемелдену жəне құлдырау кезеңдерінде жарнама шығындар азая бастайды жəне шығынның басым бөлігі тауарды өткізуді ынталандыруға жұмсалады.
Маркетингтік қызметін басқарумен байланысты шығындар тауардың өмірлік циклінің ағымында өзгеріссіз болып қалады. Бұл шығындардың құрылымының өзгерісі көбінесе сыртқы факторлармен байланысты: инфляция деңгейі, салық саясаты, еңбек нарығының жағдайы жəне т.б.;
қор құру мүмкіндігі. Өндіріске кететін шығындарға қара- ғанда маркетингтік шараларды шамадан тыс қаржыландыру қорға (запасқа) айналып кетпейді. Кəсіпорын жарнамаға шы- ғындалуы мүмкін, бірақ оның əсер ету белгілі уақыты бар. Маркетингтік зерттеулердің мəліметтері уақыт өте келе ескіреді. Тауар қозғалысының өнімі, сувенирлер, сыйлықтар жəне т.б.; жарнамалық сипаттағы видео-аудиороликтер, компьютерлік ма- кеттер де ескіруі мүмкін жəне олардың қорлары мақсатсыз болуы мүмкін;
кейінгі сипаттағы тиімділік əсері. Маркетинг шығындары- ның əсері немесе пайдасы белгілі бір уақыт кешігуімен анық- талады. Мұндай əсердің болуы уақыты бөлек маркетингтік іс- шараларға əртүрлі болуы мүмкін. Ол тауардың тұтынушы үшін құндылығын арттыратын техникалық жəне өндірістік іс-шара- ларға көп болуы мүмкін (1 жылға дейін жəне одан да көп) неме- се сатылым көлемін бірден ұлғайтуды қамтамасыз ететін жар- намалық жəне өзге де іс-шаралар үшін аз болуы да мүмкін.
Маркетингтік шығындардың бұл ерекшелігін зерттеу керек жəне оны шығындардың мақсаттылығын бағалау жəне кəсіпо- рынның көрсеткіштеріне олардың əсерін анықтау барысында ес- керу қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |