Не саясаттану факультеті
Дәріс2. Әлеуметтану ғылымының тарихи қалыптасуы мен дамуы
жүктеу/скачать 95.2 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі терминдер
| Дәріс2. Әлеуметтану ғылымының тарихи қалыптасуы мен дамуы
Дәрістің мақсаты: студенттерге әлеуметтанудың теоретиялық-әдістемелік негіздерін түсіндіру. Міндеттері О.Конт – әлеуметтанудың негізін салушы. Оның қоғамның даму кезеңдерін қарастыруы. Әлеуметтік статика және динамика концепциясы. О. Конттың көзқарастарының Г.Спенсер, Э.Дюркгейм және т.б. ғалымдардың еңбектерінде жалғастырылуы. М.Вебер – класстық теориясы Негізгі терминдер: Әлеуметтік байланыс, Әлеуметтік бақылау, Әлеуметтік қарым-қатынастар Әдістемелік нұсқаулар: Әлеуметтанудың қоғам туралы ғылым ретінде дамуына елеулі үлес қосқан ғалымдармен танысу. Әлеуметтанудың қоғам туралы ғылым ретінде дамуына Маркс, Г.Зиммель, Г.Спенсер, Э.Дюркгейм, Макс Вебер сияқты ғалымдар елеулі үлес қосты. Ғылым социологиясы 19 ғасырдағы еуропалық қоғамды сипаттайтын әлеуметтік құбылыстарды, процестерді, даму заңдылықтарын білудегі қоғамның қажеттіліктеріне жауап ретінде туындайды. Бұл француз революциясы кезеңі, Еуропадағы түбегейлі әлеуметтік қайта құрулар кезеңі, жаңа қоғамдық қатынастардың қалыптасуы, өндіргіш күштердің өсуі, техникалық революция, жаңа қоғамның, адамдардың жаңаша ойлауының қалыптасуы. Кез келген басқа ғылым сияқты әлеуметтанудың да өзіндік зерттеу объектісі мен пәні бар. Социологиялық танымның объектісі – қоғам. Бұл тұрғыда барлық әлеуметтанушылар келіседі, бірақ әлеуметтану пәні бойынша ғалымдардың пікірлері әртүрлі. Қоғам көптеген ғылымдардың зерттеу объектісі болып табылады, олардың әрқайсысының өзіндік зерттеу пәні бар. Бұл философия, антропология, тарих, саясаттану, психология, демография және т.б.- бұлардың барлығы кең мағынада қоғам туралы ғылымдар. Жалпы алғанда, зерттеу объектісі – зерттеу әрекетіне қарсы тұратын зерттеу әрекеті бағытталған барлық нәрсе. Әлеуметтануда бізді қоршап тұрған объективті және субъективті шындық. Ғылым мамандығы – Әлеуметтанудың салаларын неден ажыратады және анықтайды? Әлеуметтанудың пәні – ерекше, нақты заңдар мен заңдылықтар. Әлеуметтану әлеуметтік жүйелердің пайда болуының, қалыптасуының, қалыптасуының, дамуының нақты әлеуметтік заңдылықтары мен заңдылықтарын, осы заңдар мен заңдылықтардың әрекет ету тетіктерін, олардың адамдар өмірінде көріну формаларын зерттейді. Әлеуметтану сонымен қатар осы жүйелерде пайда болатын әртүрлі әлеуметтік жүйелер мен құрылымдарды, өзара әрекетті, қатынастарды, өзара тәуелділіктерді зерттейді. Әлеуметтану жеке тұлғаның қоғамдағы және кейбір әлеуметтік жүйелердегі рөлін ашады, әртүрлі құрылымдар мен жүйелердің қызмет ету процестерін талдайды, жеке тұлғаның санасы мен саналы қызметінің рөлін анықтайды. 19 ғасырдың 40-жылдары – қоғам туралы ғылымның қалыптасу кезеңі. Ғылыми революцияға алғаш рет терминді Огюст Конт (1798-1857) – француз философы, әлеуметтанушы, позитивизмнің негізін салушы енгізді. Ол өз еңбектерінде «қоғам дамуының үш кезеңінің заңдылығын» – теологиялық, метафизикалық, позитивті тұжырымдап, дамытады. Бір кезеңнен екінші кезеңге өту басым әлеуметтік идеялардың өзгеруімен сипатталады. Бірінші кезеңде – теологиялық, қоғамдық өмірдің барлық құбылыстары діни сенімдер мен идеологиялық табиғаттан тыс күштер негізінде түсіндіріледі. Екінші кезең метафизикалық, біріншіге қатысты сыни, құдайлық күштер әртүрлі болмыстарда бейнеленген әртүрлі абстракциялармен ауыстырылады. Үшінші – позитивистікте байқалатын құбылыстарды, процестер мен заңдылықтарды және олардың дамуын позитивті, ғылыми тұрғыдан түсіндіру мүмкіндігі бар. Конт жоғары деңгейдегі ғылым болып табылатын астрономия, физика, химия, биология, әлеуметтану арқылы математиканың иерархиясын құра отырып, бар ғылымдардың барлығын жіктейді. Бұл қоғамдағы келеңсіз құбылыстардың азаюына, ұтымдылық пен ілгерілеуге ықпал етуі тиіс. Әлеуметтану әлеуметтік өмірді бақылау негізінде, әлеуметтік факторларды тікелей тіркеу арқылы, эксперименттік әдістер мен салыстыруларды қолдана отырып, өзінің қорытындылары мен жалпылауларын жасауы керек. Конт өзінің әлеуметтік теориясында әлеуметтік динамикаға енеді, әлеуметтік құбылыстар мен әлеуметтік статистиканың өзгеру процестерін зерттейді, әлеуметтік құрылым мен оның элементтерін зерттейді. Конттың пікірінше, компания еңбек бөлінісіне негізделген тұтас жүйе. Конт әлеуметтанудың негізін салушы ретінде кеңінен танылды, өйткені ол әлеуметтануға жеке ғылымның академиялық мәртебесін берудің негізін қалады. Конттың еңбектері көптеген әлеуметтанушылар, әсіресе Огюст Конт теориясын дамытып, байытқан Герберт Спенсер (1820-1903) және Эмиль Дюркгейм (1858-1915) еңбектеріне үлкен әсер етті. ХІХ ғ. 40 ж. ғылыми әлеуметтанудың қалыптасуы. О.Конттың позитивистік доктринасы. Тарихи даму заңдары туралы ілім, әлеуметтік статика және әлеуметтік динамика, идеяларының ролі және табиғи ортаның әлеуметтік процестерге тигізетін әсері. О.Конттың идеяларының төмендегі позитивистік теорияларда жалғастырылуы (Дж.Ст.Милль, Г.Спенсер, Г.Тард, Э.Дюркгейм, Ф.Теннис және т.б.). М.Вебердің социология және қазіргі социологияның дамуындағы «веберлік ренесанс». Г.Зиммельдің түсіндірмелі соцолоиясы. Марксистік социологияның дамуындағы классикалық кезең. К.Маркс, Ф.Энгельс - қоғамның материалистік теориясының негізін салушылар. Қазіргі әлеуметтанудың қалыптасу ерекшеліктері Әлеуметтанудың дамуына мәдениет пен ғылымдағы дағдарыстардың әсері. Әлемдік әлеуметтанудың дамуында гумкнистік тенденциялардың күшеюі. Әлеуметтанудағы неопозитивизм. Әлеуметтанудың негізгі үш тарауларының бөлінуі. Теориялық, қолданбалы, эмпирикалық. Әлеуметтік шындықтың моделін құрудың формальды – логикалық аппаратын жасау. Социологияда неопозитивизмге қарсы тұратын бағыттар: экзистенциализм, феноменология, қоғамның теологиялық теориясы. Франкфуртттық мектептің «әлеуметтік философиясы». ХХ ғасырдың бірінші жартысында салалық әлеуметтанудың дамуы. Адамдық қарым-қатынас, әлеуметтік басқару мәселелерін жасау. Америкалық және батыс еуропалық әлеуметтанулық мектептердің қатынасы және өзара байланысы. П.Сорокиннің әлеуметтанулық теориясы. Әлеуметтанудағы құрылымдық функционализм (Т.Парсонс, Р.Мертон). Жаңа индустриялық қоғам концепциясы. СССР-да 1917 жылғы Октябрь Революциясынан кейінгі әлеуметтану. Әлеуметтану ғылымының дамуына командалық-әкімгершілік системаның тигізетін кедергі әсері. 30-шы жылдардың ортасында ғылыми әлеуметтану саласында жүргізіліп отырған жұмыстардың тоқтатылуы. 50-ші жылдардың соңында 60 жылдардың басында кеңестік әлеуметтанудың дамуында жаңа кезеңнің басталуы. 1980 жылы әлеуметтанудағы көтерілу кезеңі. Қазақстанда әлеуметтану ғылымының дамуының негізгі кезеңдері (ХХ ғ. соңы – ХХI ғ басы.). Қазіргі кезең: қателіктер, қиындықтар, жетістіктер, мәселелер. жүктеу/скачать 95.2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|